Schilderen - Oorzaak vergelen en verkleuren verf

Hoe komt de vergeling of de verkleuring van een alkydhars verf tot stand? Iedereen kent het verschijnsel wel; blijkt bij verandering in het interieur, het openen van een kastdeur of verhangen van een fotolijstje de verf vergeeld of donkerder gekleurd. Het verschijnsel van vergeling en verkleuren zal zich vooral voordoen bij terpentine-verdunbare verven en lakken. Bij watergedragen verfproducten zal met name de verkleuring een rol spelen; de vergeling niet of nauwelijks. Op zich is deze verandering van de beleving van de verf een natuurlijk (verouderings)proces, waar niet veel invloed op uit te oefenen is.

Schilderen en de verfkeuze voor de particulier

Het is voor de professionele huisschilder verboden binnen in de woning terpentine-verdunbare, alkydhars verven te gebruiken. De reden is de veelvuldige en langdurige blootstelling aan vluchtige stoffen (met name terpentine) en de negatieve invloed op de gezondheid voor de schilder. Binnenshuis wordt door de schilder alleen nog met watergedragen, acryl verven gewerkt. Alhoewel er ook door de particulier in de woning steeds vaker gekozen wordt voor een watergedragen houtverf, heeft deze de keuze uit beide verfsoorten. De terpentine-verdunbare verven hebben tot voordeel dat er langer in de verf gewerkt kan worden en de verf mooier vloeit, wat een strakker resultaat geeft. Om deze reden zullen veel particulieren -ondanks de oplosmiddelen en de noodzaak tot een goede ventilatie- de voorkeur geven aan de vertrouwde alkydhars verven. Nadeel van deze verven is dat er vergeling optreedt.

Vergelen of verkleuren van verf

• Kleurverandering - vergelen van de verf
• Vergelen of donkervergeling van de verf
• Verkleuren van de verf

Kleurverandering - vergelen van de verf

Alle terpentine verdunbare oftewel alkydhars houtverven zullen op termijn in meer of mindere mate vergelen. Hierbij maakt de kleur van de verf niet uit. Bij een lichte kleur zal de vergeling echter eerder opvallen dan bij een zwaardere kleur. De mate waarin een verf vergeelt, heeft onder andere te maken met de kwaliteit en het soort bindmiddel dat wordt gebruikt. Bij een kwalitatief goede verf zal de vergeling minder snel optreden, maar te voorkomen is deze vergeling niet. Bij een watergedragen verf (acryl) doet het probleem van vergelen zich niet voor, dat van verkleuren van de verf wel.

Samenstelling van de verf

Een verf is samengesteld uit vier hoofdbestanddelen:

• Bindmiddel: het bindmiddel dient om de inhoudsstoffen van de verf aan elkaar te binden. Het type bindmiddel zorgt voor de eigenschappen en de duurzaamheid van de verf.
• Pigmenten: zijn verantwoordelijk voor de kleuring en de dekkracht van de verf.
• Hulpstoffen: stoffen om zaken als vloeiing, de droging, "druipers" en dergelijke te verbeteren of te beïnvloeden.
• Oplosmiddel: maakt dat de verf goed te verwerken is met kwast of roller en dat er voldoende lang in de verf gewerkt kan worden. Het toegevoegde oplosmiddel verdwijnt na verwerking, tijdens de droging -onder invloed van zuurstof- uit de verf (verdampt)

Vergelen of donkervergeling van de verf

Bindmiddel is samengesteld uit een olie, een alcohol en een zuur en heeft in basis al een gelige kleur. De oorzaak van het vergelen van de verf komt door het type bindmiddel (alkydhars) in combinatie met het ontbreken van voldoende daglicht en zuurstof. De vergeling ontstaat tijdens het drogingsproces en het doordrogen/verouderen van het bindmiddel, waarbij vooral het linoleenzuur* voor de vergeling van de droge verf zorgt. Het drogingsproces van de verf vindt plaats door een chemische reactie, zodra deze met zuurstof uit de lucht in aanraking komt; de zogenaamde oxidatieve droging. De vergeling vindt met name plaats op plaatsen waar daglicht/zuurstof niet of nauwelijks komt, zoals binnenkanten van kastdeuren, kelderdeuren, onder trappen, achter fotolijsten en dergelijke. Omdat de vergeling zich vooral openbaart op de donkere van zuurstof/daglicht afgesloten plekken, wordt dit ook wel donkervergeling genoemd. Alhoewel de vergeling van de verf op zich geen invloed op de kwaliteit van de verf heeft, kan het uit esthetisch oogpunt minder fraai zijn. Oplossing is dan om het houtwerk over te schilderen met een acryl verf, die de donkervergeling niet kent, dankzij een ander bindmiddel.
* linoleenzuur is een vetzuur dat veel in lijnzaadolie voorkomt.

De vergeling van een verf kan eventueel ook al in het (ongeopende) blik ontstaan door veroudering van de verf. Omdat het chemisch proces ook al enigszins in de gesloten verpakking plaatsvindt, houdt een fabrikant een "houdbaarheidsdatum" aan. Een goed doorgeroerde verf moet in ieder geval een goede, klont- en velvrije, gladde massa geven.

Invloed op vergeling

Vergeling van een alkydhars verf zal uiteindelijk altijd optreden. De mate van vergelen zal bij een witte of gebroken witte verf eerder opvallen/zichtbaar zijn dan bij andere kleuren, ook al verkleuren alle kleuren op termijn. Van invloed op de snelheid van vergelen zijn:

• Veel of geen daglicht: hoe minder daglicht, hoe sneller het vergelen van het bindmiddel zal optreden.
• Koude of warmte: bij hogere temperaturen wordt het drogen van de verf versneld en daarmee de vergeling.
• Chemische stoffen: met name ammoniak, dat inwerkt op de in het bindmiddel aanwezige zuur.
• Type verf: een hoogglansverf bevat bijvoorbeeld meer bindmiddel dan een matte verf, zodat de hoogglansverf eerder zal vergelen.
• Laagdikte van de verf: hoe groter de laagdikte, hoe meer bindmiddel de verflaag in zich heeft.

Verkleuren van de verf

Het verkleuren van de verf komt niet door het toegepaste bindmiddel, maar door het gebruik van de pigmenten/kleurstoffen waaruit de kleuring van de verf is samengesteld. Sommige pigmenten zijn gevoeliger voor uv-straling (zonlicht). Het verkleuren van de verf geldt dan ook voor alle typen verf, zowel terpentine-verdunbaar als watergedragen.

Verkleuren door omgevingsinvloeden

Daarnaast kan verkleuring van de verf optreden door factoren van buitenaf, zoals aanslag van vuil, vet, rook of nicotine. Deze verkleuring zegt in principe niets over de kwaliteit van de verf, alhoewel een “schrale” verf meer vuil aan zal hechten dan een “vette” verf. Dit betekent theoretisch dat een hoogglansverf meer zal vergelen (meer bindmiddel), maar minder vuil aan zal hechten (vetter), dan bijvoorbeeld een grondverf of matte verf.

Lees verder

• Schilderen van deuren met verf, lak of beits
• Bewaren van de verf, kwasten en rollers bij het schilderen
• Schilderen - Volgorde schilderen ramen, deuren en kozijnen
• Schilderen - Professionele verf of verf van een A-merk
• Schilderen - Noodzaak van het reinigen en schuren