Hoe werkt de centrale verwarming en welke onderdelen zijn er

De werking van een centrale verwarmingsinstallatie is niet zo erg ingewikkeld, maar voor vaak toch iets waar nooit over wordt nagedacht. Toch is het soms wel handig om een aantal basiszaken te begrijpen. Vooral ook wanneer iets niet werkt, of wanneer je overweegt iets te (laten) veranderen. We leggen de werking uit en benoemen daarbij de verschillende onderdelen die een rol spelen. In dit artikel gaan we uit van een basis centrale verwarming. Dus een CV-ketel die op basis van gas het water warm stookt, in combinatie met radiatoren om je woning te verwarmen. Het gaat hier dus niet over een vloerverwarming, stadsverwarming, gaskachels of andere manier van verwarmen.

Het basisidee van de centrale verwarming

De basiswerking van een CV installatie is niet erg ingewikkeld. Je verhit water en laat dat door radiatoren stromen die overal in je woning zijn geplaatst. Doordat het water de radiator opwarmt wordt deze heet, en deze warmte wordt vervolgens afgegeven aan de omgevingslucht. En daarmee worden de vertrekken opgewarmd waar de radiatoren zijn opgehangen. Dat is in het kort het hele principe van een centrale verwarming met radiatoren.

De onderdelen van een CV installatie

De CV bestaat uit een aantal verschillende onderdelen. De belangrijkste hebben we net al genoemd, namelijk de radiator. Maar daarnaast zijn er nog een aantal andere onderdelen, die je zonder meer nodig hebt om je huis warm te krijgen.

De radiator
Een radiator is zodanig ontworpen dat er zoveel mogelijk oppervlak van de radiator in contact staat met de omgevingslucht. Daardoor wordt er zoveel mogelijk warmte afgegeven en daar is het allemaal om te doen. Radiatoren zijn er in vele soorten en maten. In de eerste plaatse variëren hoogte en lengte. Maar ook de dikte en het aantal ribben in de radiator verschilt. En natuurlijk de kleur. daarbij is in de afgelopen jaren de designradiator steeds populairder geworden.

De CV-leidingen of verwarmingsbuizen

Het gaat bij een CV weliswaar om de radiatoren, maar zonder stromend verhit water heb je daar nog niets aan. Voor de aan- en afvoer van het water heb je CV-leidingen nodig. Daarbij is het van groot belang aanvoer en afvoer strikt gescheiden te houden. Het is immers zinloos om afgekoeld water uit de ene radiator weer als aanvoer in de volgende radiator te gebruiken. De aan- en afvoer van water komt samen bij de CV-ketel.

De CV-ketel

De CV-ketel is natuurlijk ook een onmisbaar onderdeel in een moderne verwarmingsinstallatie. De traditionele CV-ketel stookt het water warm door gebruik van gas te maken. Daarnaast zit er een pomp in het de ketel om het water door het hele systeem van leidingen en radiatoren te pompen. De ketel heeft dan ook tevens een elektrische aansluiting. Daarnaast heb je op de meeste ketels een paar knoppen en een drukmeter en temperatuurindicatie.

De thermostaat
Wanneer de CV-ketel continue water zou verhitten en rondpompen, zou het veel te heet worden in huis. Er is dus een regeling nodig om de gewenste temperatuur vast te houden. Dit doet de thermostaat. Deze hangt in de huiskamer en meet de temperatuur. Deze gemeten temperatuur wordt vergeleken met de op de thermostaat ingestelde temperatuur. Is de werkelijke temperatuur lager, dan zal de thermostaat een signaaltje naar de CV-ketel sturen, zodat deze gaat verwarmen.

Andere minder bekende onderdelen

De belangrijkste en meest bekende onderdelen hebben we hiermee gehad. Er zijn echter nog een aantal zaken, die je in een moderne installatie aantreft en die ook zeker een belangrijke functie hebben.

De vulkraan

De vulkraan is ook een belangrijk onderdeel, dat je maar zelden nodig bent. Met deze kraan kun je water in je CV-installatie doen, of bijvullen bij te weinig water. Je doet dat door een slang aan te sluiten op een koudwaterkraan en de andere kant op de vulkraan. Je draait de koudwaterkraan open en dan de vulkraan. Er zal nu water het systeem instromen. Dat doe je tot de juiste waterdruk is bereikt. Dan draai je de koudwaterkraan dicht en vervolgens ook de vulkraan.
Tip: Voordat je de slang aansluit op de vulkraan, laat je koud water de slang instromen, tot de hele slang gevuld is. Daarna sluit je de slang aan op de vulkraan. Hierdoor voorkom je zoveel mogelijk dat je lucht in het systeem krijgt.

Het expansievat
Het expansievat is een soort ronde metalen ballon. De functie van het expansievat is de druk te verlagen, wanneer de druk oploopt. De binnenruimte is gescheiden door een rubberen membraan in twee losse compartimenten, een onder- en een bovenkant. Het onderste deel is gevuld met een gas, het bovenste deel is aangesloten op het leidingsysteem van het CV water. Wanneer het water wordt verwarmd, zal de druk oplopen in het systeem. Is de druk hoger dan een bepaalde hoeveelheid, dan zal het bovenste compartiment uitzetten, omdat het gas in het onderste gedeelte samengedrukt kan worden. Daardoor neemt het totale volume van het leidingsysteem toe, waardoor de druk weer zal afnemen. Een gangbaar expansievat kan tot maximaal 3 bar druk aan.

Een overdrukventiel of overstortventiel

Mocht de druk nog hoger oplopen dan 3 bar, dan kan het expansievat niet langer de druk compenseren. In een normaal functionerend systeem zal dat niet gebeuren. Maar bij bepaalde defecten of andere problemen, kan de druk toch wel zo hoog oplopen. Op dat moment helpt een overdrukventiel. Je kunt een overdrukventiel zien als een kraan die gaat lekken, wanneer de druk hoger wordt dan een grenswaarde, zoals 3 bar. Hierdoor zal er water uit je systeem lekken, maar wordt voorkomen dat er ergens in je systeem of CV-ketel iets kapot gaat. Bovendien zorgt het lekken ervoor dat je weet dat er iets niet in orde is.
In sommige installatie is er een los overstortventiel aanwezig, maar in sommige moderne CV-ketels is deze geïntegreerd.

Tot slot

De techniek staat niet stil en ook op het gebied van het huis verwarmen, zijn er almaar nieuwe ontwikkelingen. Zo kan een moderne thermostaat tegenwoordig veel meer dan alleen maar een enkele temperatuur kiezen. En ook op CV ketels zitten steeds meer moderne snufjes. Toch is de basisfunctionaliteit niet erg veranderd en is bovenstaande nog gewoon van toepassing.

Lees verder

• Thermostaat lager zetten 's nachts: Goedkoper of juist niet?
• De slimme meter: ideaal en handig? Of onveilig en onnodig?
• Energie besparen met je slimme meter: Hoe doe je dat?
• Probleem met verwarming? Oorzaken, tips en oplossingen!