Verbod op asbestdaken in 2024

Per 1 januari 2024 is een verbod van kracht op het bezitten van asbesthoudende daken. Dit verbod geldt voor zowel particuliere of zakelijke gebouweigenaren. Indien er na deze datum nog asbesthoudende dakbedekking aanwezig is op een gebouw, mag de gemeente waarin het gebouw zich bevindt handhavend optreden. Speciaal voor dit doel is het Asbestverwijderingsbesluit 2005 aangepast. Met deze maatregel wil de overheid bewerkstelligen dat alle asbesthoudende dakbedekking in Nederland in 2024 is verdwenen. De belangrijkste reden hiervoor is de sterke verwering van asbesthoudende dakbedekking.

Verwering van asbestcement

Verwering van asbestcement dakbedekking is het gevolg van weersinvloeden zoals regen, sneeuw, hagel en wind. Daarnaast spelen temperatuurwisselingen, met name vorst waarbij het in het asbestcement opgesloten water volume vergroting en verkleining ondergaat en hierbij barsten in het cement veroorzaakt, luchtvervuiling en zure depositie van bijvoorbeeld meststoffen een belangrijke rol in versnelling van het verweringsproces. Chrysotiel, wit asbest, zal door zuren worden aangetast. In enkele typen asbestcement golfplaten is echter ook crocidoliet, blauw asbest, verwerkt en dit blauwe asbest is beter bestand tegen zuren. Mosgroei zal het afslijten van asbestcement golfplaten vertragen maar zorgt daarentegen wel voor breukvorming. Bij verwijdering van mos, door de eigenaar of door vogels en ongedierte, zullen delen asbestcement vrij komen. Ook produceren mossen zuren die het asbestcement aantasten. Asbestcement dakbedekking die gecoat is zal minder snel verweren dan onbehandelde asbestcement dakbedekking. Echter zal na verloop van tijd ook de coating verweren en staat het asbestcement alsnog bloot aan verweringsprocessen. Met name asbestcementplaten van 20 jaar en ouder vertonen een sterke mate van aantasting en versnelling van het verweringsproces.

Achtergrond van het verbod

Al sinds de jaren 80 wordt wereldwijd onderzoek gedaan naar de verwering van asbestcement golfplaten. Uit deze onderzoeken blijkt dat asbestcement golfplaten 20 jaar na installatie op het dak beginnen te verweren. In Nederland deed TNO in 2007 onderzoek naar verwering van dakbedekking die bestond uit asbestcement golfplaten. Dit onderzoek bestond uit het bestuderen van de mate van verwering, het meten van verspreiding van asbestvezels naar de omgeving en het bundelen van resultaten van onderzoeken die reeds in Nederland en in het buitenland waren uitgevoerd. De resultaten van deze onderzoeken toonden aan dat de asbestconcentratie in de lucht in de directe omgeving van de asbestcement daken over het algemeen verwaarloosbaar klein was. Wel is op veel plaatsen een asbestverontreiniging in de bodem aangetroffen, met name op plaatsen waar een dakgoot ontbreekt. Dit werd in 2015 nog eens bevestigd toen bekend werd dat in Nederland naar schatting op 200.000 locaties waar asbestcement daken aanwezig zijn, de bodem vervuild is met asbestvezels waarvan 100.000 locaties op korte termijn gesaneerd moeten worden. Ook de impact van branden waarbij asbest vrijkomt is groot. Naast de beperkingen voor betreding van gebieden en noodgedwongen tijdelijke sluiting van wegen, woningen en ondernemingen, brengt het opruimen van het bij branden vrijgekomen asbest enorme kosten met zich mee.

Het voorgaande deed staatssecretaris Atsma van Infrastructuur en Milieu in 2012 ertoe besluiten om een verbod op asbesthoudende daken te gaan voorbereiden. Er werd van verschillende scenario's berekend wat de haalbaarheid en kosten zouden zijn van voortijdige vervanging van daken die nog niet aan het einde van hun technische levensduur zijn gekomen. In maart 2015 maakte staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur en Milieu het ontwerp besluit bekend dat per 1 januari 2024 er een algemeen verbod van kracht is op het voorhanden hebben van asbesthoudend materiaal toegepast als dakbedekking.

Wat houdt het verbod in?

Het verbod op asbestdaken betreft alleen dakbedekking die asbest bevat en daarbij in contact staat met de buitenlucht. De meest bekende en toegepaste vormen van asbesthoudende dakbedekking zijn asbestcement golfplaten en dakleien. Minder bekend is de toepassing van asbesthoudende bitumen en mastiek als dakbedekking. Ook deze vallen onder de werking van het verbod van asbestdaken. Asbesthoudende mastiek en bitumen kunnen als baanvormige dakbedekking zijn aangebracht, maar ook als lijm of kitlaag op naden van baanvormige dakbedekking of rondom schoorstenen, steunvoeten van dakleidingsystemen zoals bliksemafleiding, rondom de daktrim, doorvoeringen en andere opbouwen op daken.

Niet onder het verbod vallen bijvoorbeeld rookgasafvoeren en ontluchtingen van asbestcement die zich op het dak bevinden. Gevelbekleding, boeiboorden, stopverf, kit en andere gebouwonderdelen aan de buitenschil die mogelijk asbest kunnen bevatten, zijn eveneens uitgezonderd van dit verbod. Het verbod is dus enkel van toepassing op asbesthoudende materialen die specifiek als dakbedekking zijn toegepast.

Verwijdering van asbest op daken

In het Asbestverwijderingsbesluit is één uitzondering opgenomen waarin particulieren zelf asbesthoudende dakbedekking mogen verwijderen. In artikel 4 is in het 3e lid aangegeven dat geschroefde hechtgebonden asbesthoudende platen, niet zijnde dakleien, tot een oppervlakte van 35 m² door een particulier mogen worden verwijderd. In alle andere gevallen zal de verwijdering van dakbedekking door een gecertificeerd bedrijf moeten worden uitgevoerd. Indien een particulier zelf asbest verwijdert zal deze zich moeten houden aan de bepalingen in artikel 7 en 8 van het Asbestverwijderingsbesluit. Deze bepalingen houden in het kort in dat het asbest gescheiden van ander afval wordt verwijderd en na verwijdering direct luchtdicht moet worden ingepakt in stevig plastic en binnen twee weken moet worden afgevoerd naar een erkend verwerker. Uiteraard moet er bij verwijdering voor worden gezorgd dat er geen gevaren voor mens en milieu kunnen optreden.

Haalbaarheid

Over de haalbaarheid van het voornemen om alle asbesthoudende daken voor 2024 verwijderd te hebben wordt in 2015 door verschillende deskundigen sterk getwijfeld. Buitenlandse overheden hebben voorstellen voor een asbestverbod nog niet doorgevoerd vanwege beperkte capaciteit bij zowel de asbestverwijderingsbedrijven als bij de stortplaatsen die het asbestafval moeten verwerken. Deze problemen zijn ook voor Nederland van toepassing. In totaal is er begin 2015 in Nederland nog ongeveer 90 miljoen m² asbesthoudende dakbedekking aanwezig. De verwerkingscapaciteit in Nederland bedroeg in 2014 circa 4 miljoen m² per jaar. Indien in 2024 alle asbestdaken moeten zijn verwijderd zal de verwerkingscapaciteit in Nederland, vanaf het inwerking treden van de wetswijziging in 2017, moeten worden opgeschroefd naar ruim 10 miljoen m² per jaar.

Verwerking van asbesthoudende dakbedekking

Behoudens het storten van asbesthoudend afval op hiervoor aangewezen stortplaatsen zijn er anno 2015 geen andere manieren om van asbesthoudend afval in Nederland af te komen. In het buitenland zijn op kleine schaal verwerkingsfabrieken opgericht die verschillende methoden toepassen om asbesthoudend (cement)afval te verwerken tot een onschadelijk product. Gezien de hoge temperaturen die bij veel van deze technieken benodigd zijn is nog geen economisch haalbaar concept gevonden. In Nederland zijn ook studies uitgevoerd naar de haalbaarheid van andere verwerkingstechnieken dan storten. De uitkomst hiervan was dat het wel degelijk economisch haalbaar is om andere alternatieven dan storten toe te passen. Desondanks zijn er nog geen initiatieven werkelijk ontplooit. Wel is er een vergunning afgegeven voor een bedrijf dat in Zwolle een inrichting wil starten voor het op hoge temperatuur verwerken van asbestcement producten tot een onschadelijk en nuttige grondstof voor bouwmaterialen.