Tips voor ecologisch tuinieren

Ecologisch tuinieren is een milieu- en diervriendelijke manier van tuinieren die geschikt is voor zowel de moestuin als de siertuin. Bij deze manier van tuinieren wordt rekening gehouden met de natuurlijke kringloop en werkt de tuinier samen met het leven in de tuin, in plaats van ertegen. Gezonde planten, in een gezonde bodem maken het tuinieren makkelijker, leuker en versterken de biodiversiteit. Ecologisch tuinieren is een milieuvriendelijke manier van tuinieren zonder kunstmest en chemicaliën waarbij rekening wordt gehouden met de natuurlijke kringloop en de tuinier samenwerkt met de dieren en insecten in de tuin. Hierdoor creëert u een betere en gezondere leefomgeving voor natuur, dieren en uiteraard uzelf.

Ecologisch tuinieren is niet alleen nuttig voor moestuinierders. Ook mensen met een siertuin zijn gebaat bij een natuurlijke manier van tuinieren. Samenwerken met de natuur levert namelijk diverse voordelen: natuurlijke plaagbestrijders voorkomen ongewenste overlast en planten en bloemen die op de juiste plaats staan, in gezonde grond, hebben minder zorg en aandacht nodig.

Het klinkt misschien ingewikkeld, maar met een paar tips en aanpassingen kan iedereen vandaag al beginnen met ecologisch tuinieren. Onderstaande aanwijzingen geven een leidraad voor beginnende ecologische tuiniers. Het is ook niet nodig om direct alle tips op te volgen. Pik eruit wat bij uw tuin en situatie past. Maar vooral: waar u zich zelf prettig bij voelt. Dan is het makkelijker vol te houden. En onthoud: zelfs kleine aanpassingen kunnen al een wereld van verschil maken!

Natuurlijke mulchlaag

Een gezonde tuin, begint bij een gezonde bodem. Een bodem die bedekt is met een natuurlijke mulchlaag droogt minder snel uit in de zon, houdt vocht langer vast in periodes van droogte en geeft kleine hoeveelheden voedingsstoffen af aan de planten en bloemen. Bovendien weert het onkruid en trekt het wormen aan die de bodem weer luchtig houden. Insecten vinden schuilplaatsen in afgeknipte holle bloemstelen, zoals die van stokrozen en vingerhoedskruid.

Een natuurlijke mulchlaag creëert u door plantenresten te versnipperen tussen de bloemen en planten in een border of perk. Door ze te versnipperen verteren ze sneller en ziet u er al snel niets meer van. Dus: uitgebloeide bloemen, kleine takjes en kleine hoeveelheden blad versnipperen of klein knippen met een (snoei)schaar en verspreiden tussen de planten. Klaar!

Trek dieren aan

Zorg voor ideale omstandigheden in de tuin voor allerhande dieren en insecten. Zij helpen op een natuurlijke manier ongedierte en plagen te bestrijden. Vogels en vleermuizen eten muggen, egels en padden zijn dol op slakken, uilen helpen in de strijd met muizen en lieveheersbeestjes en hun larven helpen u van uw bladluizen af.

Vooral voedsel, water en schuil- en nestgelegenheid zorgen ervoor dat dieren graag in uw tuin komen. Dus laat op een onopvallend plekje een hoop bladeren en takken liggen: egels schuilen en overwinteren erin, evenals insecten die weer voedsel zijn voor tal van dieren. Nestkasten en bijenhotels zijn leuk om te zien, maar ook in een blok dood hout vinden insecten een plaatsje. Houtstek, houtwal en een muurtje van stapelstenen zijn verder fijne schuilplaatsen voor al het leven in uw tuin.

Water en voedsel zijn ook belangrijk. Een vijver of poel trekt kikkers, padden en hagedissen aan, maar is ook een fijne drink- en badderplaats voor vogels en egels. Let hierbij wel op dat er ook ondiepe gedeeltes zijn waar dieren er weer makkelijk uit kunnen. Anders biedt een egeltrappetje uitkomst. Laat verder de zaaddozen van uitgebloeide bloemen in de winter staan. De vogels zullen u dankbaar zijn!

De juiste plant op de juiste plek

Een varen in de volle zon of een lavendelstruik in vochtige grond: het is vechten tegen de bierkaai. Het is soms lastig om de verleiding te weerstaan, maar kijk eerst goed of een plant geschikt is voor de plaats waar u hem wilt zetten. Daar komt enige bodemkennis bij kijken. Naast vochtigheid en licht hebben veel planten namelijk ook een voorkeur voor een bepaalde bodemsoort zoals klei, veen- of zandgrond. Ook de zuurgraad van de grond speelt mee.

Om teleurstelling, miskopen en dure ingrepen zoals kunstmest of chemicaliën (en daarmee onnodige schade aan het milieu) te voorkomen is het handig om vooraf uit te zoeken wat voor soort grond u hebt en welke planten het daar goed op doen. Een plant die op de juiste plaats staat is namelijk minder ontvankelijk voor ziektes en plaagdieren en heeft minder hulp van buitenaf nodig. Geen idee wat voor soort bodem u hebt? Kijk eens bij tuinen in de omgeving. Wat het daar goed doet, slaat bij u ook vast aan!

Verwerk uw eigen groenafval

Waarom afval (betaald) afvoeren als u het ook zelf weer kunt hergebruiken in de tuin? Sterker nog: waarom betalen voor een zak compost of mulch in tuincentra als u het zelf ook kunt maken? Voor iedere tuin en tuinier is er wel een oplossing. Bladaarde maakt u bijvoorbeeld heel makkelijk door afgevallen blad in een grote vuilniszak te doen. Paar gaten erin prikken voor lucht en een paar keer per winter omschudden. Bewaren op een droge plaats. In het voorjaar heeft u dan een grote zak vol bladaarde. (Let hierbij wel op: eikenblad maakt de grond in uw tuin zuurder. Niet alle planten houden van een zure grond.)

Maar ook uw groente-, fruit en tuinafval kunt u op verschillende manier composteren: met een composthoop, een compostbal of wormentoren bijvoorbeeld. Heeft u een tuin waar u ieder jaar veel snoeit? Met veel soorten takken kunt u redelijk eenvoudig zelf natuurlijke houtschermen vlechten. Ook houtwallen en natuurlijke plantensteunen maakt u eenvoudig van het snoeisel van wilg, hazelaar, kornoelje of es. Bijkomend voordeel: dieren vinden weer een schuilplaats tussen deze schermen en wallen.

Tuinier niet te netjes

Natuurlijk hoeft u de boel niet de boel te laten in de tuin. Maar her en der een wat rommeliger hoekje wordt zeer gewaardeerd door al het natuurlijke leven in uw tuin. Van bacterie tot regenworm en van vlinder tot vleermuis: tussen plantenresten, een stapeltje stenen, wat wilde planten of onder wat opgestapelde houtblokken vinden ze allemaal een schuilplek én voedsel. Spinnen jagen graag in een randje hoog gras en wat voor veel mensen onkruid is, is voor dieren en insecten een eerste levensbehoefte.

Zo is de belangrijkste waardplant voor veel vlinders de brandnetel. Niet direct een plant die iedereen graag in de tuin wil. Maar op een plaatsje uit het zicht en waar hij niet in de weg staat, kan hij dus wel heel nuttig zijn. Ook de tuin winterklaar maken hoeft niet meer. Laat uitgebloeide bloemen staan als zaadleverancier voor de vogels. Afgevallen blad doet in de border dienst als natuurlijke deken voor uw vaste planten. Wat in de winter verteert vormt een natuurlijke mulchlaag en wat niet verteerd is, haalt u in het voorjaar – als de ergste kou is verdwenen – weer weg.

Help de bijen

Tot slot: een grote verscheidenheid aan bloeiende, gezonde planten draagt al bij aan de biodiversiteit in de tuin. Denk hierbij aan krokussen, vlinderstruiken, lavendel en zonnebloemen als voedsel voor vlinders en bijen. Maar vooral de wilde bijen kunnen wel wat extra hulp gebruiken. Juist degenen die het echt moeilijk hebben, zijn gebaat bij slechts een paar planten. De top drie volgens experts: rolklaver, rode klaver en slangenkruid.

Bijenhotels zijn leuk en decoratief in de tuin, maar een groot deel van de bijen laat ze links liggen. De meeste wilde bijen leven namelijk in de grond. Vooral grote kale plekken in het gazon hebben hun voorkeur. Als u dat te ver gaat: ook in leem nestelen ze zichzelf graag. Smeer een kistje vol met leem en hang het op of zet het rechtop tegen een muur. Hier zult u de wilde, solitaire bijen die het moeilijk hebben anno 2019, een groot plezier mee doen!