Mulchen - de grond in de tuin bedekken

Om de nadelen van het klimaat ter plekke te compenseren, wordt vooral in siertuinen, moestuinen maar ook in land- en tuinbouw een beschermende laag op de grond aangebracht, wat we mulch noemen. Hiervoor worden natuurlijke en synthetische materialen gebruikt.

Natuurlijke systemen

Mulchen is een heel belangrijk onderdeel van het tuinieren zonder spitten en ploegen, zoals toegepast bij permacultuur. In de natuur gebeurt het mulchen ook vanzelf, daar is geen kale grond want alles is bedekt. De organische laag wordt weer door bodemdieren, bacteriën en schimmels afgebroken en levert daardoor een gezond en optimaal functionerend ecosysteem. Dat ecosysteem is ook weerbaar zodat niet allerlei ziektes het systeem binnendringen. Natuurlijk is een volkstuin bijvoorbeeld geen natuurgebied en dus is ingrijpen noodzakelijk. Om de natuurlijke kringloop te stimuleren ga je mulchen.

Doel van het mulchen

• tegengaan van het ontkiemen van onkruid. Door het afdekken kan het zonlicht de bodem niet bereiken.
• door afbraak van de mulch wordt er organisch materiaal en voedingsstoffen aan de bodem toegevoegd
• in het voorjaar en najaar houdt de bodem meer warmte vast en ’s zomers zie je een verkleining van verschillen tussen dag- en nachttemperatuur
• minder verdamping van water
• verbeteren bodemstructuur door het bodemleven: bacteriën, schimmels en insecten
• het verdrijft insecten
• een droog oppervlak creëren onder fruit dat op de grond groeit als aardbeien en meloenen
• beschermt de grond tegen wegspoelen en dichtslaan bij heftige regen
• bacteriën en schimmels helpen bij het voorkomen van plantenziekten en remmen de groei van parasitaire schimmels
• schoffelen en spitten is niet meer nodig, want dan vernietig je het net weer opgebouwde bodemleven

Permacultuur

Wanneer je volgens de permacultuur verbouwt, dan wordt uiteindelijk het mulchen overbodig na een tijd, omdat je overgaat op een bostuinsysteem. Daar bedekken de afgevallen bladeren vanzelf de grond, en er worden veel (eetbare) bodembedekkers aangeplant. Bijvoorbeeld: klaversoorten, lievevrouwebedstro, daslook, zenegroen, kleine struiken als absinth alsem, siberische winterpostelein of nieuwzeelandse spinazie.

Materialen die als bodembedekking worden gebruikt

• compost – het composteringsproces maakt het organische materiaal zo heet van binnen dat de onkruidzaden onschadelijk worden gemaakt
• organisch materiaal: hooi, stro (hier kunnen nog wel tarwezaden in zitten die ontkiemen), bladeren, tuinturf, boomschors, gemaaid gras, zaagsel (van ongeverfd hout!), houtsnippers (let wel op: hout wordt afgebroken door schimmels, die kunnen paddenstoelen opleveren en daar kunnen ook minder gunstige bij zitten), cacaodoppen, loof van groeiende planten als snijbiet of smeerwortel.
• papiersnippers, karton, wol
• plastic folie, vaak te zien bij grootschalige groenteteelt, dit geeft wel kunststof afval
• milieu afbreekbare folieën
• stenen en grind, de warmte die stenen vasthouden kunnen het groeiseizoen verlengen

Nadelen

Mulchen kan ook nadelen hebben: het trekt slakken, mollen en muizen aan. Ook kan het verrottingsproces van de mulch te snel gaan, of er ontstaat een voor water en lucht ondoordringbare laag. Wanneer de grond erg nat is, kan de mulch de grond langer nat en dus koud houden in het voorjaar. Je hebt dan meer kans op nachtvorstschade. Het is dan ook raadzaam om de mulch enkele weken voor het zaaien of planten te verwijderen op de composthoop of onder te spitten wanneer het al goed verteerd is, zodat de grond kan opwarmen. (Overigens is het spitten tegen de permacultuurprincipes). Wanneer plantenresten met ziektes als meeldauw of roest als mulch gebruikt worden, dan krijg je die ziektes weer terug in de tuin. Ook hardnekkige wortelonkruiden als zevenblad kunnen weer opduiken – deze resten moet je niet mulchen maar verbranden of in de afvalcontainer gooien.

Bodembedekkers

Bij levende bodembedekkers zaait men onder het hoofdgewas een bodembedekker die het onkruid tegengaat. Zijn deze wintergroen, dan blijft de bodem bedekt. Bij bladverliezende bodembedekkers, moet het blad blijven liggen om de bodem te beschermen en te bedekken. Sommige planten hebben flink baat bij een mulchlaag. Aalbessenstruiken bijvoorbeeld wortelen zeer ondiep. Door te mulchen hoeven de wortels niet te concurreren met het onkruid en de vochtvoorziening blijft lang op peil. In moestuinen bedekt men vaak de vrijgekomen groentebedden, zodat de eenmaal opgewarmde grond langer warm blijft. Je kunt gewoon de plantenresten gebruiken die de tuin zelf produceert.

Conclusie

Al met al kun je zeggen dat mulchen het ecosysteem in de tuin ten goede komt, de grond wordt vruchtbaarder en zal zeer zeker een betere oogst op gaan leveren. Toch is het belangrijk om vooral te doen en verschillende methodes van mulchen te proberen, en die methode die het best bij de tuin en de tuinier past toe te passen.

Lees verder

• Een moestuin beginnen zonder te spitten
• De moestuin in oktober