Brandwerende beplating en asbest

Tot halverwege de jaren tachtig van de twintigste eeuw is in veel Nederlandse gebouwen, vaak op last van de brandweer of bouw- en woningtoezicht, asbesthoudende brandvertragende beplating aangebracht. Er zijn in Nederland verschillende producenten en importeurs actief geweest die de Nederlandse markt hebben voorzien van een grote verscheidenheid aan asbesthoudende brandvertragende platen. Een uiteenzetting van de in Nederland gebruikte beplating.

Nederlandse producenten

De bekendste producenten in Nederland waren Eternit, waar Pical werd gefabriceerd, en Asbestona waar Nobranda platen werden vervaardigd. Ook Nefabas heeft in de vestigingen in Heemstede en Oosterhout brandvertragende platen geproduceerd. In Eindhoven heeft bouwmaterialenproducent Picus in het verleden asbest toegepast op houtpanelen, met name triplex, die zij vervaardigde. De platen werden vervaardigd uit een mengsel van cement asbest, diatomeënaarde in het geval van Nobranda en geëxpandeerde mineralen in het geval van Pical. Nefabas gebruikte voor de productie van brandvertragende platen asbest, kaolin en aardappelmeel. De grondstoffen werden vermengd en door een wals geleid. Daarna vond persing plaats en werden de platen op maat gesneden en gedroogd. Nefabas en Eternit gebruikte alleen chrysotiel, wit asbest, bij de productie van hun asbesthoudende platen. In het door Asbestona geproduceerde nobranda werd amosiet, bruin asbest, verwerkt. Volgens de British Standard B.S. 476 moesten de platen een asbestpercentage van minimaal 50% hebben om voldoende brandwerend te zijn. Het betreft dus een niet hechtgebonden asbesthoudend product. Zowel Nefabas als Asbestona zijn op een gegeven moment overgenomen door het Eternit concern. Tot 1985 zijn er in Nederland asbesthoudende brandvertragende platen geproduceerd.

Buitenlandse producenten

Onder de naam promabest werd door het van oorsprong Duitse bedrijf Promat asbesthoudende brandvertragende beplating geproduceerd. Ook Promat is uiteindelijk onderdeel geworden van het Eternit concern. De productie van promabest vond plaats in zowel België als Duitsland. De promabestplaten werden via de Nederlandse vestiging van Promat geïmporteerd en op de markt gebracht door diverse groothandelaren in bouwproducten.

Het Engelse Cape Boards was een andere grote buitenlandse producent van brandvertragende beplating die op de Nederlandse markt actief was. Onder de namen asbestolux en marinit werden vanuit de vestiging in Den Bosch asbesthoudende brandvertragende platen in Nederland verkocht. De benaming asbestolux komt echter ook voor bij asbesthoudende brandvertragende platen die zijn gefabriceerd door de Australische producent James Hardy. Merknaam superlux is eveneens afkomstig van Cape Boards. Deze platen zijn als asbestvrij alternatief verkocht maar kunnen in sommige gevallen verontreinigd zijn met asbest als gevolg van de eerdere toepassing van asbest op de productielocatie.

Toepassingen

Asbesthoudende brandvertragende beplating is toegepast op vrijwel alle plaatsen waar brandbaar materiaal, zoals hout of textiel, in de nabijheid van een hittebron aanwezig was. Voorbeelden hiervan zijn plafonds en deuren van cv-ruimtes, platen onder of achter gashaarden, wandkachels en radiatoren, platen rondom gasfornuizen en beplating onder of boven cv-ketels en geisers.

Ook constructieonderdelen van gebouwen die gevoelig waren voor vervorming bij extreme hitte, zoals stalen profielen, werden voorzien van asbesthoudende brandvertragende beplating. Boven verlaagde plafonds zijn vaak asbesthoudende brandvertragende platen toegepast tegen hout en in sommige gevallen is het materiaal gebruikt om de naden tussen heraklith (houtwolcementplaten) af te dichten. In uitzonderlijke gevallen is de brandvertragende beplating op houten vloeren aangebracht.

Brandvertragende platen met asbest zijn minimaal 60 min brandwerend en komen daarom veel voor bij scheidingen van brandcompartimenten in gebouwen. In veel brand- en drukschotten zijn brandvertragende platen van asbest toegepast ter voorkoming van branddoorslag of overslag. De asbesthoudende platen zijn verwerkt tussen twee houten schotten als vulling van een sandwichpaneel of onbedekt op een houten frame boven branddeuren. Daarnaast is het materiaal in brandkleppen van luchtkanalen en ventilatiesystemen verwerkt.

In enkele gevallen zijn (restanten van) asbesthoudende platen al dan niet bewust als bekistingsmateriaal bij het storten van beton gebruikt. Hetzij als afdichting om openingen in de bekisting af te dichten, anderzijds om vervorming van bekisting of het beton tegen te gaan. Deze stroken of platen blijven als verloren bekisting achter in betonconstructies. Ook wordt de beplating soms aangetroffen als vul of stelmateriaal in scheidingswanden of stalen frames in wand- of plafondconstructies.

Vanwege het lage percentage cement dat in brandvertragende beplating is toegepast zijn deze minder goed bestand tegen weersinvloeden. Men komt de beplating dan ook zelden aan de buitenzijde van een gebouw tegen.

Verwijdering van asbesthoudende beplating

Als gevolg van renovaties en verbouwingen, bij het aanbrengen van nieuwe kabels en leidingen door brandcompartimenteringen, zijn de brandvertragende platen op veel plaatsen al ernstig beschadigd en is sanering noodzakelijk om blootstelling aan hoge concentraties asbestvezels te voorkomen. Gezien de zwakke binding van het asbest aan het dragermateriaal en de hoge concentraties asbest die in de platen is verwerkt, brengt verwijdering van asbesthoudende brandvertragende platen veel gezondheidsrisico’s met zich mee. Het verwijderen van de platen moet dan ook altijd door een gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf worden uitgevoerd. Hierbij moeten strenge veiligheidsmaatregelen voor zowel de persoonlijke bescherming van de medewerkers als de omgeving worden getroffen.

Vervangende materialen

Vanwege de druk van de publieke opinie en instelling van beperkende wetgeving, werd steeds vaker overgeschakeld op asbestvrije producten. Aan de platen werden in plaats van asbest, MMMF (man made mineral fibers), mica, vermiculiet en overige onschadelijke minerale vezels toegevoegd. Zo zijn er tegenwoordig asbestvrije nobranda platen verkrijgbaar. Promat heeft asbestvrije promatect platen ontwikkeld. Daarnaast wordt veel gebruik gemaakt van gips en fermacel platen.

Lees verder

• Waar moet een asbestinventarisatierapport aan voldoen?
• Wat is amosiet?
• Asbest in elektrische installaties
• Asbest in gevelkachels en gashaarden
• De wereldwijde asbestproductie