Asbest in elektrische installaties

Asbesthoudende materialen zijn in het verleden veelvuldig toegepast in onderdelen van elektrische installaties. Ondanks een totaalverbod op het gebruik van asbesthoudende materialen dat in 1993 in Nederland is ingesteld, kan men in elektrische installaties die voor 1994 zijn geïnstalleerd in gebouwen, nog steeds asbesthoudende onderdelen tegenkomen. Een beschrijving van veel voorkomende materialen in elektrische installaties.

Algemeen

Asbest werd in onderdelen van elektrische installaties veel toegepast vanwege de gunstige eigenschappen die het mineraal bezit zoals de slijtvastheid, hittebestendigheid, als uitstekende isolator en de grote elektrische weerstand. Daarbij was asbest relatief goedkoop, ruim voorhanden en eenvoudig te verwerken in allerlei producten. Vanwege de verscheidenheid aan eigenschappen is er ook een breed assortiment van asbesthoudende toepassingen bestemd voor elektrische installaties ontwikkeld in het verleden. Deze zullen per groep verder worden besproken.

Asbestcement

Asbestcementplaatjes zijn in kleinere of grotere omvang veel toegepast als vonkenvanger bij contacten in schakelkasten of in bluskamers. Kabelkasten die buiten tot het straatmeubilair behoren kunnen zijn voorzien van asbestcementplaten in de behuizing. Ook als tussenschot in elektrakasten kan asbest zijn toegepast. Elektrakabels kunnen zijn aangebracht in kabelgoten met asbestcementplaten of door muren worden gevoerd in asbestcement mantelbuizen. Daarnaast kunnen asbestcement afdekplaten zijn gebruikt op vloergoten. Het kan ook voorkomen dat de stoppenkasten, schakelaars en overige bedienings- en installatieonderdelen op een achterplaat van asbestcement zijn gemonteerd of dat er een asbestcement plafond in de stoppenkast is aangebracht.

Asbestkoord

Het betreft koord dat voor vrijwel 100 procent uit gesponnen asbestvezels bestaat. Van asbestkoord is in het verleden ook asbestdoek geweven. Het koord kan gewikkeld zijn rondom elektrakabels. Een bekende Nederlandse producent van met asbest geïsoleerde elektrakabels was Smit draad uit Nijmegen, zij hebben in de periode van 1925 tot 1935 in 5% van hun productie asbestkoord toegepast naast het gebruik van Egyptisch katoen. Asbestkoord is ook vaak toegepast in de deksels van metalen of gietijzeren schakelkasten, tussen hechtoppervlakken van geschroefde deksels en de carrosserie of tussen de schildjes onder eindsluitingen. Asbestdoek kan aanwezig zijn in mespatroonhouders of als mantel rondom kabels zijn aangebracht.

Isolatieplaatjes

Deze isolatieplaatjes zijn vervaardigd van een niet hechtgebonden brandvertragend materiaal met daarin een hoog percentage asbestvezels, vaak een viltachtig materiaal. Ze kunnen worden aangetroffen achter de aansluitingen van kabelschoenen, zekeringhouders, mespatroonhouders en doorverbindmessen. Aan de binnenzijde van deksels van metalen carrosserieën van schakelkasten kan eveneens een viltachtig isolatieplaatje aanwezig zijn.

Bakeliet

Bakeliet is een van de eerste kunststoffen die werden vervaardigd. Het is een mengsel van formaldehyde en phenol waar een vulstof aan toe werd gevoegd. In het verleden is vaak asbest gebruikt als vulstof in bakeliet producten. Dit materiaal wordt ook wel phenol asbest genoemd. Het betreft in de meeste gevallen lage percentages chrysotiel (wit asbest). In elektrische installaties kan men asbesthoudende bakeliet tegenkomen als carrosserie van schakelkasten en de behuizing van mespatronen. Een van de bekendste Nederlandse producenten van mespatronen van asbesthoudend bakeliet was Hazenmeyer, later opgegaan in Holec.

Pakkingen

Asbesthoudende pakkingen bevatten een hoog percentage asbestvezels, tot wel 60 % witte asbest, en zijn veelvuldig toegepast in elektrische installaties. Ze zijn onder andere toegepast tussen verschillende delen van stalen of gietijzeren schakelkasten, met name tussen de montage- of aanhechtingsvlakken van de verschillende deksels of delen. Bij de montage van weerstanden en andere componenten of appendages kunnen asbesthoudende pakkingen zijn toegepast om deze af te schermen van de carrosserie. Asbesthoudende pakkingen komt men dikwijls tegen tussen een uitwendige hendel en de carrosserie van stalen of gietijzeren schakelkasten waar een afdekplaatje of manchet is aangebracht.

Asbestpapier

Papier waarin asbestvezels zijn verwerkt is tot eind jaren ‘70 toegepast. Met betrekking tot elektrische installaties kan het worden aangetroffen als isolatiemantel in elektrakabels, zoals het zogenoemde marinekabel. Daarnaast is het toegepast in eindplaten en de binnenzijde van de behuizing van mespatronen. Onder andere in mespatronen van Hazenmeyer en Hadin is asbestpapier toegepast. Maar ook in mespatronen van andere leveranciers zoals Siemens, AEG, Hager en weber kan asbest zijn toegepast in de eindplaten.