Katoen & linnen: toepassing, eigenschappen, onderhoud

Als je nieuwe kleding aanschaft wil je weten of je die mag wassen, maar ook of de gebruikte textielvezel jou zal bevallen. Onder andere daarom zit er in elk kledingstuk en ander textiel een etiket waarop staat van welke vezel(s) het gemaakt is, en een wasvoorschrift. In dit artikel alles over katoen en linnen: herkomst, toepassing, eigenschappen en onderhoud. Foto: veld met katoenplanten, met katoenbollen

De etiketten in textiel: wat staat er eigenlijk?

Veel mensen zullen voor de aanschaf van kleding het ingenaaide label bekijken. Al is het maar om het wasvoorschrift te lezen, om te zien of het kledingstuk bijvoorbeeld in de droger mag. Het materiaal (vezel) dat is gebruikt voor het kledingstuk staat dan ook vermeld, soms op een tweede etiket. Vaak gebruikt zijn katoen en regelmatig ook linnen; dit zijn beide natuurlijke, plantaardige vezels. Ze worden ook vaak gebruikt samen met andere vezels, die ook synthetisch (kunstmatig gemaakt) kunnen zijn. Het is dan meestal een kwestie van profiteren van de beste eigenschappen van de gebruikte soorten vezels.

Comfort, pasvorm, duurzaamheid, onderhoud, prijs...

Als je weet om wat voor materialen het gaat en wat de eigenschappen hiervan zijn weet je ietsje beter hoe bijvoorbeeld het draagcomfort zal zijn. Of de pasvorm goed blijft na het wassen, als het überhaupt gewassen mag worden. Want zoals uit de etiketten valt op te maken: ook het onderhoud van een stuk textiel hangt af van de samenstelling ervan.

Sommige gebruikte materialen zijn veel duurder dan andere. Betekent een hogere prijs ook dat ze mooier blijven en langer meegaan, dus duurzamer zijn? Of misschien vind je dat helemaal niet zo belangrijk? Om een goede keus te kunnen maken voor bijvoorbeeld een kledingstuk is het handig om iets meer te weten over veelgebruikte materialen ofwel vezels voor kleding en huishoudtextiel. In dit geval natuurlijke vezels van plantaardige oorsprong: katoen en linnen.

Herkomst, toepassing, eigenschappen en onderhoud van katoen

herkomst

Katoen is een plantaardige vezel (cellulose), die aan de zaden van de katoenplant groeit als witte pluizige bollen. Na bewerking zijn deze uitstekend geschikt voor het spinnen tot fijn garen. Er wordt in de katoenindustrie veel gebruik gemaakt van landbouwchemicaliën, waardoor de teelt alles behalve milieuvriendelijk is. Ook de omstandigheden waaronder katoenboeren moeten werken laten te wensen over. Een organisatie als het Max Havelaar keurmerk zet zich in om katoenboeren onder eerlijke voorwaarden te kunnen laten werken en een goede prijs voor hun katoen te ontvangen.
Er bestaat ook katoen die milieuvriendelijk geproduceerd wordt: organisch geteelde katoen. Of je hiermee te maken hebt kun je zien aan een speciaal keurmerk, bijvoorbeeld het Eko-keurmerk. Katoen is de meest gebruikte vezel van plantaardige oorsprong en is relatief goedkoop.

toepassing en eigenschappen

Katoen is als vezel sterk en daarmee heel lang bestand tegen slijtage; het is nat zelfs sterker dan droog. Textiel gemaakt van katoen is luchtdoorlatend en het heeft uitstekend vermogen om vocht op te nemen: het is sterk absorberend. Mensen die snel last hebben van zweten kunnen het beste katoenen kleding dragen. Daar staat tegenover dat het vrij snel vochtig wordt en daarbij droogt het niet zo snel. Het voelt prettig aan op de huid. Het wordt ook vaak gemengd met andere vezels.

Badstof is ook van katoenvezel gemaakt, hierbij zijn er lussen geweven. Het wordt ook frotté genoemd. Omdat er als het ware van de vezel een oppervlaktevergroting is ontstaan door de lussen is het bij uitstek geschikt om veel vocht op te nemen. Het wordt dan ook gebruikt om handdoeken, badlakens, washandjes en badjassen van te maken.

Ook jersey is geen aparte vezel, maar een brei-weeftechniek. Het bestaat in katoen en ook in wol. Oorspronkelijk komt deze toepassing van het Britse eiland met dezelfde naam. Het weefsel ziet eruit als een heel fijnmazig breiwerk. Hierdoor is het elastisch en comfortabel om te dragen. Katoenen jersey wordt veel gebruikt voor hoeslakens omdat juist de rekbaarheid hier van pas komt.

Het mengweefsel polykatoen bestaat uit katoen en polyester, ook wel polyester-katoen genoemd. Hiermee worden de zachtheid en het vochtopnemend vermogen van katoen gecombineerd met de soepelheid van polyester, waardoor een strijkvrij mengweefsel ontstaat. Een veel gebruikte mix is 65% polyester en 35% katoen, bijvoorbeeld voor dekbedhoezen.

onderhoud

Kleding van katoen kan warm tot heet gewassen worden, afhankelijk van bijvoorbeeld de kleur. Nieuwe textiel van gekleurd katoen kan in het begin kleurstof afgeven waardoor het waswater gekleurd wordt. Dit wordt 'bloeden' genoemd. Vandaar dat op etiketten staat dat zo'n artikel de eerste (paar) keer apart gewassen moet worden, of met koud water. Het blijft een goed idee om donkere kleuren niet met lichte/wit samen te wassen. Katoen krimpt wel door wassen; in heet water is dit meer dan in koud water. Katoenen handdoeken worden hard als er teveel wasmiddel wordt gebruikt. Het gebruik van wasverzachter kan het vermogen om vocht op te nemen verminderen, niet teveel van gebruiken dus. In de droger en aan de waslijn worden ze zacht; drogen in de felle zon maakt handdoeken hard en stijf. Kijk hier voor: meer tips voor zachte handdoeken. Kleding en ander textiel gemaakt van alleen katoen zal vaak wel kreuken en daarom gestreken moeten worden. Dat kan dan vaak wel weer op een (matig) hoge temperatuur (zie etiket).

Herkomst, toepassing, eigenschappen en onderhoud van linnen

herkomst

Linnen is ook een plantaardige vezel en wordt uit vlas gemaakt. Na een aantal bewerkingen worden de lange vlasvezels gebruikt voor het spinnen tot fijn garen. Door de verschillen in de vezels en de verschillende technieken die bij het spinnen gebruikt worden ontstaat een regelmatig, glad glanzend garen, of een pluizig garen, dat wat minder regelmatig is. Dit vlasgaren wordt geweven en gebleekt tot linnen. Linnen wordt, nadat het gebleekt of geverfd is, vaak nog behandeld zodat het niet kreukt en makkelijker te onderhouden is. Vroeger was vlasvezel met wol de belangrijkste grondstof bij de textielproductie in Europa, maar in de 19e eeuw kwam katoen op de eerste plaats. De vlasteelt wordt tegenwoordig gesubsidieerd. Van alle linnen die wordt geproduceerd is driekwart bestemd voor de mode-industrie. De teelt vindt vooral plaats in Zuid-Nederland, België en Noord-Frankrijk. Vlasvezels zijn recyclebaar, en worden uiteindelijk afgebroken door de natuur.

toepassing en eigenschappen

Linnen is sterk en duurzaam, het voelt zacht en comfortabel aan bij het dragen. Het wordt zachter en sterker naarmate het meer gebruikt wordt. Linnen is vochtabsorberend, het kan 20% van het eigen gewicht opnemen aan vocht, daarna gaat het pas vochtig aanvoelen. Vocht wordt door linnen makkelijk aan de lucht afgegeven, dus het blijft droog en fris aanvoelen. Gekleurd linnen is kleurvast, het is makkelijk te wassen en veroorzaakt geen allergische reacties. Het wordt gebruikt voor tafellakens en servetten, als glazendoek in de keuken (want het pluist niet) en natuurlijk voor kleding. Ook wordt het tegenwoordig weer steeds vaker gebruikt voor beddengoed. Het heeft een 'classy' uitstraling, is praktisch in het gebruik en dragen en het kan jaren meegaan.

onderhoud

Linnen is goed wasbaar, maar voor gekleurd linnen moet wel een wasmiddel zonder bleekmiddel gebruikt worden, anders kunnen er vlekken ontstaan of vervaagt de kleur. Wit en ongekleurd linnen kan wel met zulke wasmiddelen worden gewassen.
Wasverzachter is een goed idee als het water erg veel kalk bevat, dus 'hard' is; vooral voor linnen in donkere kleuren.
Wassen bij 40 graden volstaat meestal, maar gekleurd linnen mag ook op 60 graden worden gewassen en wit linnen zelfs tot 95 graden. Lees wel eerst het etiket. Als het gestreken moet worden lukt dit het beste als het linnen nog vochtig is, strijk bij voorkeur met een stoomstrijkijzer. Omdat linnen goed tegen hitte bestand is kan het ook in de droger, maar laat het niet helemaal droog worden. Linnen mag nooit met chloor worden behandeld, dit tast de vezels aan.

Lees verder

• Wol & zijde: toepassing, eigenschappen, onderhoud
• Halfsynthetische (kunst)vezels: typen, informatie, onderhoud
• Synthetische textielvezels: typen, eigenschappen, onderhoud