Wol & zijde: toepassing, eigenschappen, onderhoud

Wol en zijde zijn vezels die al duizenden jaren worden gebruikt door mensen. Zijde was enorm duur, het werd zelfs als betaalmiddel gebruikt. Nog steeds is natuurlijke zijde een textiel met een luxueuze uitstraling. Wol staat tegenwoordig niet meer alleen voor de kriebelende trui van schapenwol, maar ook voor textiel van lichte, zachte, van oorsprong uitheemse soorten die prima te dragen zijn. In dit artikel alles over wol en zijde: herkomst, toepassing, eigenschappen en onderhoud.

Textiel van wol en zijde: al eeuwen in gebruik

Wol wordt al heel lang door mensen gebruikt om kleding van te maken. En de productie van zijde is heel lang het grote geheim van China geweest. Wol en zijde zijn beide natuurlijke, dierlijke vezels. Met name wol wordt ook vaak met andere vezels gecombineerd, die ook synthetisch kunnen zijn. Dit wordt gedaan om de beste eigenschappen van de gebruikte soorten vezels te verkrijgen. Ook in zijde zijn er nogal wat varianten, waarvan de prachtigste kleding en accessoires worden gemaakt.

Comfort, pasvorm, duurzaamheid, onderhoud, prijs...

Veel mensen weten nog wel hoe de zelfgebreide wollen trui van oma kriebelde, en hebben hierdoor misschien een negatieve kijk op wol gekregen. De ene wol is echter de andere niet, en met wat meer kennis van de eigenschappen van soorten wol is het best mogelijk een goed en comfortabel zittend kledingstuk aan te schaffen. Ook is het handig om te weten hoe het met het onderhoud zit.

Een andere vraag is waarom het ene materiaal duurder is dan het andere. Wil je de hoge prijs ervoor betalen, dan wil je eerst weten wat je kunt verwachten voor je geld. Misschien vind je het niet nodig dat kleding duurzaam is, dus lang mooi blijft en mee gaat. Wie meer weet over de vezels die worden gebruikt voor het maken van kleding en ander textiel kan een weloverwogen keus maken. In dit geval natuurlijke vezels van dierlijke oorsprong: wol en zijde.

Herkomst, toepassing, eigenschappen en onderhoud van wol

Herkomst

Wol is een natuurlijke vezel van dierlijke afkomst: de meeste wol die gebruikt wordt is van schapen. De beste kwaliteit heeft scheerwol, hiermee wordt onbeschadigde wol bedoeld, die van een levend schaap is geschoren. Te herkennen aan het internationale wolmerk. Schapenwol is er in verschillende variëteiten, zoals wol van het Shetlandschaap (shetlandwol) en het Merinosschaap. De eerste geeft dikke wolvezels, de tweede, merinoswol, heel fijne wolvezels; het verschil is te merken in het gevoel op de huid. De dikte van een wolvezel kan namelijk variëren. Hoe dikker de vezel, hoe meer huidirritatie. Boven een bepaalde dikte wolvezel krijgen de meeste mensen last van het klassieke kriebelgevoel: dit noemt men het jeukpunt.

Ook andere dieren geven wol: een heel zachte lichte wol, angora, komt van het angorakonijn. Kasjmierwol (ook: cashmere) komt van de kasjmiergeit, de angorageit geeft wol die mohair wordt genoemd, net als de textiel die hiervan is gemaakt. Alpacawol komt van de alpaca, een soort lama die in de Andes wordt gehouden. Camel is een wolvezel van de kameel en beschermt - net zoals op de kameel -zowel tegen kou als warmte, beter dan schapenwol. Het is vooral bekend van de lichtbruine cameljassen. Het wordt ook gebruikt in wollen dekbedden, net als schapenwol.

Toepassing en eigenschappen van wol

Wol wordt gebruikt voor kleding zoals sokken, truien en jassen, en bijvoorbeeld voor dekens en in dekbedden. Wol houdt de warmte heel goed vast doordat de tussen de vezels veel lucht zit; bij harde wind is dit echter een nadeel. Wol kan uit de lucht veel vocht opnemen zonder dat het vochtig aanvoelt. Wol voelt zacht aan en is elastisch en goed ademend. Wol neemt niet snel vuil aan, door de lanoline (wolvet) die het bevat. Wol werkt brandvertragend: het brandt niet, maar schroeit. Een nadeel is dat het zwaar is en dat het vaak kriebelt. Nogal wat mensen zijn allergisch voor wol, die kunnen zelfs de fijne wol van het Merinosschaap niet verdragen.

Onderhoud

Het kan gaan vervilten bij een verkeerde behandeling, zoals weken in water. Het kan meestal wel gewassen worden (zie ingenaaid label) maar liefst niet te vaak; laat het liever buiten luchten als dat kan. Wassen met de hand is noodzakelijk; in lauw water, met gebruik van een beetje van een speciaal wolwasmiddel. Vermijd snelle temperatuurwisseling in het water, dat is funester voor wol dan een wat hogere temperatuur op zich. Goed uitspoelen, niet uitwringen maar knijpen, liever niet centrifugeren. Liggend laten drogen, anders gaat het model eruit. Liever niet strijken, of bij een heel lage temperatuur. Wol is gevoelig voor motten, dus een middel hiertegen is aan te bevelen voor in de kledingkast.

Herkomst, toepassing, eigenschappen en onderhoud van zijde

Herkomst

Zijde is een product dat door onder andere de zijderups wordt afgescheiden; het stolt als het in contact met lucht komt en er ontstaat een fijne, glanzende draad. De rups is het larvenstadium van de zijdevlinder. De Chinezen wisten al duizenden jaren geleden hoe zijde gewonnen kon worden van deze rups. Zij kweekten de rupsen op de witte moerbeiboom, en kwamen er ook achter hoe en wanneer ze de zijdedraad - die door de rups wordt gesponnen om een cocon te maken - konden afwikkelen. China exporteerde de zijde ook, deze handel liep tot in het Romeinse Rijk en werd de Zijderoute genoemd. In de middeleeuwen werden eieren en larven naar onze streken gesmokkeld door Perzische monniken en kwam ook hier de zijdeteelt op gang, in Frankrijk en Italië. De zijderups komt tegenwoordig niet meer in het wild voor; alleen in de teelt kan de zijderups zich nog voortplanten. Voor het maken van één kilogram zijde zijn ongeveer 5000 cocons nodig. De zijdeteelt vindt alleen in lage lonenlanden plaats omdat het erg arbeidsintensief is. Voornamelijk in landen als China waar nog steeds de meeste zijde vandaan komt, en bijvoorbeeld Thailand en India.

Toepassing en eigenschappen

De structuur van gewassen zijde is glad, die van ongewassen zijde is minder gelijkmatig en ruwer. Van de zijdedraad wordt textiel geweven; vroeger gebeurde dat handmatig, nu machinaal. Zijde heeft van alle natuurlijke vezels de meeste glans.
Het wordt gebruikt voor kleding, sjaals en meubelstoffen, maar ook voor tandfloszijde en hechtdraad voor bij operaties.
Het is ook te koop als stof per meter in de stoffenwinkel, al is het erg duur. Er zijn verschilende soorten zijde, omdat er diverse soorten zijderupsen bestaan. Ook verschillen in de wijze waarop de zijdedraad tot textiel wordt geweven geeft verschillen in het eindproduct. Het kan ook samen met andere vezels worden verwerkt.

Een aantal bijvoorbeelden: bourette zijde, chiffon, crêpe Georgette, crêpe satijn, organza, pongee, satijn, shantung, tafzijde, twill. Een toelichting bij satijn: deze benaming wordt niet alleen gebruikt voor de zijden stof, maar ook in het algemeen voor weefsels die zijn geweven in satijnbinding. Dit is een weeftechniek waarmee de garens heel dicht geweven worden; hierdoor ontstaat het bekende soepele weefsel. De bovenkant krijgt hierbij een glans, wat het weefsel een luxueuze uitstraling heeft. Satijnweefsel kan behalve van zijde ook van katoen of viscose worden gemaakt.

Zijde als textiel is een zachte, glanzende en soepele stof, die niet zo kwetsbaar is als vaak wordt gedacht. Droog is het sterker dan nat. Het kan goed vocht opnemen en isoleert warmte ook goed, is goed ademend. Bij warm weer voelt het koel aan en bij koud weer is het lekker warm om te dragen. Het is wel gevoelig voor zonlicht, de kleur kan erdoor aangetast worden. Zijde is kreukherstellend. Het kan snel vlekken. Zijde is weinig gevoelig voor motten en schimmels.

Onderhoud

Hoewel zijde als weefsel vrij sterk is, is het kwetsbaar als het gaat om onderhoud, net als wol. Lees altijd het etiket. Pas op met ruwe handen of scherpe haakjes aan de nagels: het kan de stof ophalen. Zijde kan het beste met de hand gewassen worden, in koud/lauw water. Gebruik een speciaal wasmiddel, geschikt voor wol en zijde. In ieder geval nooit heet wassen en ook niet laten weken. Goed uitspoelen, niet wringen of wrijven, niet centrifugeren, niet in de droger. Druk met een handdoek het meeste water eruit alvorens het op een hanger te laten drogen (niet in de zon!). Strijken kan wel, maar niet te warm, aan de binnenkant van het kledingstuk en bij voorkeur als het nog vochtig is.

Lees verder

• Katoen & linnen: toepassing, eigenschappen, onderhoud
• Halfsynthetische (kunst)vezels: typen, informatie, onderhoud
• Synthetische textielvezels: typen, eigenschappen, onderhoud