Veilig gebruik van de kettingzaag – tips & adviezen

Kettingzagen zijn er te kust en te keur. Ook voor de niet-professionele tuinliefhebber is dit tuingereedschap een geweldig hulpmiddel, mits veilig gebruikt. Grote tuinen met veel 'hout' kunnen nu makkelijker onderhanden worden genomen, waarbij de gewone handzaag een ondergeschikte rol speelt in het grof snoeiwerk. Om te beginnen zijn aangepaste kleding, oor- en gelaatsbescherming en werkschoenen absoluut noodzakelijk. Wees goed voorbereid en ga oordeelkundig aan de slag, want een ongeluk met de kettingzaag zit in een klein hoekje. Ga eventueel eerst op cursus. Een ochtend meelopen met een ervaren bosbouwer is vaak de beste leerschool. Respecteer altijd de algemeen geldende vier O's aangaande veilig werken met alle soorten gereedschap, waaronder de kettingzaag.

Inhoud

• Een kettingzaag voor elke klus
• Professionele kettingzagen
• Multifunctionele kettingzagen
• Consumentenzagen
• Een kettingzaag voor zowel de professional als de tuinliefhebber
• Veilig en verantwoord werken met de kettingzaag – tips & adviezen
• 1. Advies, aangepaste werkkleding en voorzorgsmaatregelen
• 2. De kettingzaag op de juiste manier hanteren
• 3. Op de juiste manier zagen
• 4. Verplaatsen, voldoende werkruimte en kettingspanning
• 5. Kettingcontrole en onderhoud
• 6. Veiligheidseisen en inspectie

Een kettingzaag voor elke klus

Een kettingzaag is een zeer efficiënt stuk gereedschap. Er zijn tal van soorten kettingzagen voor een keur aan toepassingen, variërend van motorzagen voor de land- en tuinbouw, de bosbouw en voor het onderhoud van tuinen en percelen. Er zijn echter ook hoogsnoeiers en reddingsmotorzagen. Als u nog nooit met een kettingzaag hebt gewerkt, is het wellicht een goed idee om eerst op cursus te gaan, toegespitst op het werk dat u met een kettingzaag wilt doen. Verschillende bedrijven en instanties bieden die cursussen aan. Het begint met het kiezen van de juiste kettingzaag... en u kunt het trouwens zo duur maken als u wilt. Er zijn immers:

Professionele kettingzagen

Voor maximale prestaties. In ergonomisch opzicht zijn ze uitstekend ontworpen, compleet met verwarmde handgrepen. Deze motorzagen zijn onder andere zeer geschikt voor de bosbouw, waar er fulltime gebruik van wordt gemaakt.

Multifunctionele kettingzagen

Ze zijn zeer robuust, maar de prestaties liggen iets lager. Een ideale motorzaag voor bijvoorbeeld het zagen van haardhout.

Consumentenzagen

De aard van de werkzaamheden is van belang om de juiste keuze te kunnen maken. Deze kettingzagen hebben doorgaans een klein zaagblad en zijn in ergonomisch opzicht makkelijk in het gebruik. Ideaal voor mensen met een grote tuin met bomen. Een tuin die elk jaar in bescheiden mate snoeiwerkzaamheden vraagt, maar wat met een gewone handzaag geen doen is.

Een kettingzaag voor zowel de professional als de tuinliefhebber

Allereerst dient de vraag zich aan waar u de kettingzaag voor wilt gebruiken. Daarvan afhankelijk is bijvoorbeeld de lengte van het zaagblad, het motorvermogen en tal van andere functies. Stel dat u een grote tuin hebt die nogal wat snoeiwerk vereist, en dat u ook af en toe haardhout nodig hebt. U komt dan uit bij de consumentenzaag. Kettingzagen voor professioneel, fulltime gebruik zijn van een totaal andere orde en vallen buiten het bestek van dit artikel. Consumentenzagen werken op benzine en elektriciteit.

Kleinere tuin
Voor de gewone tuinliefhebber is doorgaans een zaag met een relatief kort zaagblad geschikt. Deze motorzagen wegen minder en zijn eenvoudig te hanteren en te bedienen. Doordat ze minder zwaar zijn, krijgt u – als amateur – ook minder snel last van uw polsen en armen. Weet dat vermoeide spieren als zodanig een risicofactor vormen bij het werken met een kettingzaag.

Veilig en verantwoord werken met de kettingzaag – tips & adviezen

Veiligheid voorop. Leer uw kettingzaag door en door kennen. Herken en onderken onveilige situaties die tijdens het werk kunnen ontstaan. Het is dus van belang dat u zich de werktechnieken eigen maakt en dat u de veiligheidsfuncties van de kettingzaag kent. De volgende tips & adviezen maken het omgaan met de kettingzaag alleen maar prettiger.

De vier O's
Respecteer de veiligheidsvoorschriften en laat u vooral niet betrappen door een van de vier O's, want in veel gevallen heeft dat nare gevolgen:

• Ondeskundigheid
• Onvoorzichtigheid
• Onverschilligheid
• Onoplettendheid

1. Advies, aangepaste werkkleding en voorzorgsmaatregelen

Laat u wat betreft de aankoop van een kettingzaag goed adviseren. Van belang is onder andere waar u de zaag voor nodig hebt. Ga eventueel op cursus. Of ga een middag in de leer bij een ervaren bosbouwer. Dat is beter dan dat u zich mogelijk een verkeerde werktechniek aanleert. Lees ook de handleiding van uw kettingzaag grondig door en pas de veiligheidsvoorschriften toe.

Van helm tot werkschoenen
Draag tijdens het werk altijd oor- en gelaatsbeschermers. Schaf u eventueel een geïntegreerde helm aan, voorzien van oorbeschermers en een kap. Draag werkhandschoenen. Trek ook werkschoenen aan met een stalen neus. Werk nooit in uw eentje met de kettingzaag. Zorg ervoor dat er altijd iemand in de buurt is die een oogje in het zeil houdt. Een moderne kettingzaag is bovendien voorzien van een kettingrem, een kettingvanger en een startvergrendelaar. Bezuinig daar niet op bij de aankoop van dit tuingereedschap.

2. De kettingzaag op de juiste manier hanteren

Omklem met vingers én duimen de beide handgrepen van de motorzaag. Houd de zaag op heuphoogte, dicht bij het lichaam voor de juiste balans. En zet de voeten iets uit elkaar, linkervoet (als u rechts bent) naar voren, en houd uw rug recht. Zak liever iets door de knieën als dat nodig is.

Spaanders
In verband met wegschietende spaanders is het verstandig dat andere personen minstens drie meter van u vandaan staan. Zorg voor een zo vlak mogelijke ondergrond. Gebruik een hoogsnoeier voor hoge takken. Het spreekt vanzelf dat u een elektrische kettingzaag niet gebruikt als het regent. Het weer is een belangrijke factor. Laat u niet verrassen door een regen- of onweersbui.

3. Op de juiste manier zagen

Zaag als u een zaagbok gebruikt altijd van boven naar beneden; het af te zagen stuk hout moet naast de bok op de grond kunnen vallen. Zaag alleen van onderaf (eerste zaagsnede) als het hout op de twee uiteinden van de zaagbok rust en u de stam in het midden doorzaagt. Voorkom aldus dat de zaagsnede zich sluit en het zaagblad klem komt te zitten. Eventueel gebruikt u bij uw zaagwerkzaamheden een spie. Zaag altijd met vol vermogen, dat voorkomt terugslag. Gebruik het deel van de zaag dat zich het dichtst bij de motor bevindt.

Zware takken
Zaag niet met de punt van het zaagblad. Voorkom aldus dat u op enig moment de controle over de kettingzaag verliest. Houd, zoals vermeld, de motorzaag altijd bij de twee handgrepen stevig vast. Zaag tak voor tak en maak eerst een zaagsnede. Bij zware takken maakt u de eerste zaagsnede onder de betreffende tak op 20 cm van de stam. Zaag daarna van bovenaf de tak door, en vervolgens het uitstekende gedeelte aan de stam.

4. Verplaatsen, voldoende werkruimte en kettingspanning

Zet de motor uit zodra u zich verplaatst. Doe dat ook als de ketting niet draait, en zelfs als u slechts enkele stappen hoeft te zetten. Controleer regelmatig de kettingspanning en zorg voor voldoende werkruimte.

Benzine
Takken en twijgen mogen zich niet om de motor, het zaagblad of om uw armen en handen wikkelen. Vul de benzinetank alleen als de (uitgezette) motor voldoende is afgekoeld. Gemorste benzine kan immers ontvlammen op een zeer heet oppervlak. Plaats de jerrycan met reservebenzine op veilige afstand.

5. Kettingcontrole en onderhoud

Controleer voordat u begint met zagen of de kettingsmering en kettingspanning voldoende zijn. Ook de kettingremfunctie en de inertie-functie moeten in orde zijn. Zie voor al deze veiligheidsfuncties de handleiding van uw motorzaag. Houd de ketting op de juiste spanning met de kettingspanner en slijp de zaagtanden regelmatig, of laat dat doen.

Zaagtanden
Hoe botter de zaagtanden, hoe meer kracht u moet uitoefenen, wat als zodanig een veiligheidsrisico is. Controleer de ketting regelmatig op slijtage en vervang deze op tijd. Bij het reinigen van een elektrische motorzaag trekt u eerst de stekker uit het stopcontact. Trek bij een motorzaag op benzine vooraf de kabel van de bougie, gewoon om zeker te zijn.

6. Veiligheidseisen en inspectie

Moderne kettingzagen zijn zo ontworpen dat er 'weinig mis kan gaan'. Dat wil echter ook zeggen dat de motorzaag alleen veilig is als alle veiligheidsfuncties in orde zijn, zoals een terugslagbescherming, een gasvergrendeling, een kettingrem, een kettingvanger en een stopknop. Hoewel u veel onderhoudswerkzaamheden zelf kunt uitvoeren (zie handleiding), is het verstandig om de kettingzaag af en toe weg te brengen voor een grondige servicebeurt waarbij elk moertje en boutje, van het vliegwiel tot de kettingrem, wordt nagekeken. Als het goed is, krijgt u uw motorzaag dan als nieuw terug.

Lees verder

• Veilig en verantwoord klussen – tips en adviezen
• Ladders en steigers – tips om veilig te klussen
• Veilig gebruik van handgereedschap – tips & adviezen