Kelim tapijten en kleden

Kelim zou letterlijk betekenen “vlakgeweven”. Een kelim is dus een geweven tapijt of kleed zonder pool. Dit in tegenstelling tot veel Oosterse tapijten die geknoopt zijn en dus wél een pool hebben. Kelims komen oorspronkelijk uit Anatolië, het huidige Turkije. Maar nu vinden we vooral oude kleden uit Afghanistan, Azerbaidjan, Iran, Rusland, Turkmenistan en Uzbekistan en nieuwe kleden uit Afghanistan, Iran, Marokko en Pakistan. Om een kelim te maken kan gekozen worden uit verschillende technieken. Soms zijn eenvoudige motieven verwerkt maar een kelim kan ook een waar kunstwerk zijn.

Een kelim als wandisolatie en voor schoonmoeder

Perzische en Oosterse tapijten werden vaak op bestelling gemaakt voor de rijke hoven. Maar kelims waren van en voor het volk.
De naam tapijt is niet helemaal van toepassing omdat de kelim voor veel meer doeleinden werd gebruikt dan op de vloer van de tent of het huis te leggen. Ook deden ze dienst als isolatie van de wanden of om spullen in te bewaren. Menige kelim was zelfs tentdeur. Een groot aantal werd vervaardigd als bidkleed en er werden kussens van gemaakt of voorraadtassen en zouttassen. Bij een huwelijk werden diverse kelims geschonken waarbij het soms gebruikelijk was om er een aan de schoonmoeder te geven.

Weeftechnieken

Er zijn verschillende technieken voor het maken van de kleden. Bij de zogenaamde weft-faced techniek zijn de schering en inslag gelijkwaardig. Bij die techniek is de draad van de inslag dikker dan van de schering. Door de toepassing van de slit-weave techniek worden de motieven heel scherp van lijn. De patronen van de kelim zijn meestal aan beide zijden gelijk waardoor het moeilijk is te zien wat de voorkant en de achterkant is.

Kelims kleurrijke tapijten en kleden van wol gemaakt

Kelims zijn even kleurrijk als andere Oosterse tapijten en kleden met wel tien verschillende kleuren schapenwol of soms geitenwol of kamelenhaar. In het verleden was het weven van de kleden vrouwenwerk. Ook de behandeling van de wol werd door hen gedaan van het sorteren op kwaliteit tot het spinnen en verven. Schapenrassen en de klimaatomstandigheden waarin de kuddes leefden waren van invloed op de kwaliteit van de wol. Door een schaap dat minder voedsel kreeg te eten werd betere wol geleverd. De wol van de schouders en nek was ook geschikter voor gebruik. Naast wol is in de loop van de vorige eeuw steeds meer katoen gebruikt. Met katoen komen de patronen scherper uit.

Kelims met hedendaagse motieven

Aanvankelijk werden alleen natuurlijke kleurstoffen toegepast. Uit de plantaardige verven ontstaan heldere kleuren als okergeel, kobaltblauw, zwart en een heldere terra tint. Maar met de komst van synthetische kleuren kon het kleurenpalet worden uitgebreid.
Het weefgetouw kon zowel plat als verticaal worden gebruikt. Als het weefgetouw te klein was om een groot kleed te maken werden twee gelijke delen aan elkaar gemaakt.
De oude kelims zijn meestal vernoemd naar een regio of dorp. Doorgaans werden ze in de winter gemaakt als de in de zomer rondtrekkende nomaden weer terug waren in hun dorpen.
Tegenwoordig worden kelims vaak machinaal gemaakt. Ze zijn verkrijgbaar in allerlei prijzen en kwaliteiten. Momenteel zijn er zelfs kelims te koop met moderne hedendaagse motieven.

Patronen met symboliek

Een kelim is dus vooral een gebruiksartikel. Behalve de praktische toepassingen met eenvoudige patronen, bestaan er ook ware kunstwerken onder de kelims die tegenwoordig graag ter decoratie aan de muur worden gehangen. In de patronen schuilt vaak veel symboliek. Veel voorkomende figuren zijn: een kam, een amulet, een ramshoorn, een oog, een vogel, een schorpioen en stromend water, maar ook bloemmotieven en geometrische patronen komen voor met een bepaalde betekenis.

Lees verder

• Gobelin: naam voor wandtapijt van Manufacture des Gobelins
• Perzische tapijten handgeknoopt en goede belegging
• Berber handgeknoopt tapijt voor elk interieur