Perzische tapijten handgeknoopt en goede belegging

U kent ze wel. Die prachtige Perzische tapijten. Heeft u er zelf geen? Dan ligt er misschien een bij de buren of ergens in de woonkamer bij uw familie of kennissen. Op zijn minst heeft u er wellicht een gezien in uw trouwzaal of andere officiële ruimte. Kenmerk van een echt Perzisch tapijt is dat het met de hand is geknoopt. Er zijn ook machinaal geknoopte kleden in de handel maar u zult het verschil al gauw zien als ze naast elkaar liggen. Bij goed gebruik houdt een Perzisch tapijt zijn waarde waardoor het naast een verfraaiing van het interieur ook een goede belegging is.

Perzische tapijten is verzamelnaam

Eigenlijk is de naam Perzisch tapijt niet goed. Sowieso is de verwijzing naar Perzië niet meer van deze tijd omdat we sinds 1935 over Iran spreken. En een Perzisch tapijt zou uit Perzië moeten komen wat lang niet altijd het geval is. Ze kunnen ook uit landen als: Afghanistan, Tadzjikistan, Oezbekistan, Turkije en Armenië komen of verder weg uit India en China. Een betere naam zou zijn: “Een met de hand geknoopt Oosters kleed”. Maar u zult bij de slager ook niet zeggen geef mij maar: “Een met de hand gesneden lapje van de onderbuik van een koe”. Met de verzamelnaam “Perzische tapijten” weet iedereen wat wordt bedoeld.

Pazyryk in het graf van een Scytische prins

Het oudst bekende tapijt is al van vijfhonderd jaar vóór Christus. Het is genoemd naar een streek in het Altai gebergte in Siberië en draagt de naam Pazyryk en is gevonden in het graf van een Scytische prins.

In die tijd werden alle bezittingen, die nodig waren voor de reis van een overleden vorst naar een volgend leven, met hem mee begraven. Vooral ook kostbare spullen omdat de status van de edelen in het hiernamaals dezelfde moest zijn als tijdens het aardse leven. Ooit zong Louis Davids: “Als je voor een dubbeltje geboren bent bereik je nooit een kwartje”. Maar het omgekeerde was ook niet de bedoeling.

Terwijl alle andere schatten al eeuwen eerder uit het graf van die Scytische prins waren geroofd ontdekten Russische archeologen het kleed van 195 x 180 centimeter in 1947 in ongeschonden toestand.

Goedkope arbeidskrachten in Iran

Evenals een Bossche bol, een Zaanse koek of een Haags hopje worden de tapijten ook vaak vernoemd naar de stad waar ze zijn gemaakt zoals: Tebriz, Hamadan, Kirman, Qom, Kashan, Isfahan of Nain. Elke stad heeft zijn eigen kenmerken in de patronen. Maar in de loop van de jaren veranderden de patronen en kleuren of werden in andere steden kopieën gemaakt, waardoor moeilijk uit te maken is welk tapijt nog authentiek is. Hogere arbeidslonen dwingen de makers tegenwoordig tot steeds meer machinaal werk. Behalve in het oosten van Iran waar nog goedkope arbeidskrachten zijn te vinden.

Schering en inslag

Voor het maken van een tapijt wordt een weefgetouw gebruikt. Eigenlijk is een tapijt ook een combinatie van een weefwerk en een knoopwerk. Door de (verticale) scheringdraden worden (horizontale) inslagdraden geweven. Na één of twee inslagdraden wordt een rij knopen gemaakt van korte stukjes woldraad die op een bepaalde manier om twee scheringdraden worden gehaald. Er zijn twee knoopmanieren. De symmetrische ziet er uit alsof het woldraadje op twee scheringdraden is gelegd en de uiteinden om de scheringdraden heen zijn gedraaid en daarna tussen de twee draden door naar boven zijn gehaald. De knoopprocedure om dit te bereiken is anders omdat het draadje met een haakje wordt opgepakt en door de scheringdraden gevoerd. Aan het haakje zit een mesje om de draad af te snijden. De asymmetrische manier is ingewikkelder om uit te leggen. Het effect van beide knoopmanieren is dat de uiteinden van de woldraadjes recht overeind staan en zo de zogenaamde pool van het tapijt vormen.

350 Dagen aan het weefgetouw

Als wol wordt meestal schapenwol gebruikt maar soms ook wol van geiten of kamelen. De schering en inslag zijn van katoen. De kleurstoffen om de wol te verven zijn vaak van planten afkomstig. Het aantal knopen per vierkante centimeter bepaalt mede de prijs van het tapijt. Hoe meer wol hoe duurder uiteraard. Een tapijt met 40 knopen per vierkante cm en een afmeting van 2 bij 3 meter heeft in totaal tweeëneenhalf miljoen knopen. Aan een tapijt met die afmeting is een goede knoper of knoopster 350 werkdagen bezig.

Handgeknoopt Perzisch tapijt is goede belegging

De gebruikte patronen hebben vaak betrekking op de dingen van alledag en de directe leef- en woonomgeving. Soms zijn ontwerpen al eeuwenoud en worden binnen een leefgemeenschap aan elkaar doorgegeven. De mooiste tapijten zijn vervaardigd in speciale ateliers. De geschiedenis van de ateliers gaat terug tot de tijd der Safawiden. Rijke sjahs lieten in de hoofdsteden ateliers inrichten voor het knopen van tapijten. Een handgeknoopt Perzisch Tapijt van goede kwaliteit is nog steeds een prima vorm van beleggen.

Lees verder

• Gobelin: naam voor wandtapijt van Manufacture des Gobelins
• Kelim tapijten en kleden