Houtworm Houtrot & Houtzwam

Van houtschade, aantasting van hout door houtworm, houtboktor, houtrot of houtzwam, kan bij bomen sprake zijn (bv. Anne Frank boom) of bij het houtwerk van een huis, zoals kozijn, deur of houten schutting. Ook binnenshuis kan hout flink beschadigd raken. Wat houtworm (meubelboorder), hout-boktor, houtrot (dry rot) en houtzwam is, hoe je schade kunt voorkomen of repareren, lees je in dit artikel over hout-beschadiging door een kever (houtworm), schimmel (houtrot) en een paddenstoel (houtzwam).

Houtworm Houtrot en Houtzwam

Houtschade - Houtaantasting. Hout kan flink aangetast worden door zowel houtworm, houtrot als houtzwam. Alledrie de vormen ondermijnen (de duurzaamheid van) het hout. Dit betreft niet alleen een esthetisch probleem, daar het hout er dan niet langer mooi of fraai uitziet, maar ook kan het gevaar opleveren als het fundamentele delen betreft (zoals dragende constructies). Het kan bijvoorbeeld leiden tot omvallen, instorten of uiteenvallen van hout, hetgeen onnodige risico’s in huis- en woonomgeving met zich meebrengt.

Houtworm - Meubelboorder Doodskloppertje

De Houtworm is een larve van de houtwormkever, die ook wel doodskloppertje of meubelboorder wordt genoemd. In het Engels zijn de laatste twee benamingen ook herkenbaar, de engelse naam voor de houtworm is namelijk death-watch beetle of borer. De aanduiding 'worm' wijst dan ook op de larven, daar de houtworm in wezen een kever is. De houtworm leeft in de natuur voornamelijk in bomen met hard hout, zoals bijv. eiken en fruitbomen.
In huis kan de houtworm veel schade toebrengen aan meubilair en ook aan houten vloeren of parket. Het vrouwelijke houtwormkevertje legt rond de 20 tot 60 eitjes in de zachtste delen van het hout, waarbij de larfjes zich direct na het uitkomen in het hout boren. De gangen die de larven in het hout boren zijn rond de 0,5 mm. De larven zijn na ongeveer drie jaar volwassen en zoeken dan een uitweg naar buiten. De gaatjes die je ook duidelijk in het hout kan zien, zijn de zogenaamde uitvliegopeningen en zo rond de 1 tot 2 mm in doorsnede. Wanneer er gaatjes in houten materiaal aanwezig zijn, dan is er een grote kans dat er nog levende larven in het hout zitten. Belangrijk om aan te pakken dus, want een houtworm kan op de lange duur hout onherstelbaar aantasten, hetgeen bij dragende balkconstructies, zoals bijvoorbeeld een stoel of zolderbalken, enorm riskant is.

De Huisboktor wordt vaak als houtworm aangeduid, maar is in wezen een ander soort. Net als bij de houtworm brengt de larf van de huisboktor aantasting en beschadiging van hout. De boktorlarf heeft een voorkeur voor naaldhoutsoorten. Indien er sprake is van een huisboktor is dit moeilijker te zien dan bij de houtworm, daar de larvengaatjes bij hen er niet zijn c.q. je alleen de uitvliegopening kunt zien.

Voorkomen/Preventie Houtworm

• Beits en Verf. Door hout te beitsen of verven voorkom je dat de houtworm er zijn eitjes in kan leggen. Verder is het belangrijk dat het hout niet vochtig wordt door b.v lekkage of een houten kastje in een vochtige ruimte als keuken of badkamer.

Bestrijden van Houtworm

Bestrijdingsmiddelen. In de handel zijn verschillende bestrijdingsmiddelen te koop

• Op basis van lindaan - dit zijn agressieve chemische middelen
• Op basis van eltamethrin of permethrin - deze middelen zijn beter voor het milieu.

Houtrot of Dry Rot - Schimmel

Houtrot of Dry Rot (Engels) is een schimmel die vooral hout aantast dat in contact komt met (te veel) vocht. In sommige gevallen is de schimmel zichtbaar. Soms verraadt houtrot zich doordat het houtoppervlak bruin en kruimelig wordt of er vuilwit en sponzig uitziet. Ook verdwijnt een priem bijvoorbeeld heel makkelijk in het hout en het klinkt hol als je er met een hamer op tikt. Rottend hout moet zo snel mogelijk vervangen of gerepareerd worden om verdere aantasting te voorkomen.

Vochtigheid. Houtrot komt niet alleen buitenshuis voor, zoals in kozijnen, deurposten en houten schuttingen, maar ook binnenshuis. Houtrot treedt voornamelijk op in vochtige kelders, met name in de buurt van waterleidingen en afvoerpijpen en in hout dat de grond raakt of blootstaat aan weersinvloeden. De schimmel dringt het hout vaak binnen via de kopse kanten, zoals de onderkant van een paal, de plaats waar twee balken elkaar raken, de verbindingspunten van kozijndelen etc. Vooral hout waar vaak de wind op staat, is gevoelig voor houtrot. Buitenshuis is sterk verkleurende verf of afbladderende verf een waarschuwingssignaal dat er sprake is van houtrot.

Houtrot Vervangen Repareren

Dragende delen van een huis zijn moeilijk te vervangen. Indien deze door houtrot aangetast zijn, is het zaak om de hulp van een vakman in te roepen. Bij andere onderdelen is het wellicht ook raadzaam om dit door een vakman te laten doen, maar als je het zelf wilt doen kun je hieronder lezen, hoe je dit het beste kunt doen.

Vervangen

• Kozijnen, pergola’s en dergelijke kunnen gerepareerd worden door het aangetaste gedeelte weg te halen en te vervangen door nieuw hout
• Zaag of steek het rottende gedeelte weg; hou het zo mogelijk intact om als model te dienen. Let erop dat het omliggende hout niet is aangetast. Maak of koop een nieuw deel en lijm of spijker dit op de betreffende plaats.

Repareren

• Indien de aantasting beperkt is, c.q. het hout niet al te zwaar aangetast is, dan kan het hout behandeld worden met een epoxyhars (EP)
• Boor een aantal gaten van 6,5 mm doorsnee in (let wel: niet door) het aangetaste hout. Meng de 2-componentenlijm (EP) in een plastic fles met een tuit (bijv. een oude knutsellijm of houtlijmflacon, poffertjesflacon, olietuit). Injecteer met deze tuit de hars langzaam in de gaten. De hars trekt binnen een paar dagen in de houtboren. Wat je in feite doet, is het hout vervangen door kunststof c.q. harslijm. Voeg meer hars toe, indien de eerste dosis wegsijpelt
• Werk de plek tot slot af met een vulmiddel op epoxybasis (EP vulmiddel) en zorg daarna voor gedegen schilderwerk.

Houtzwam - Houtschimmel Fungus (Paddenstoel)

Houtzwammen. De houtzwam is een schimmel (paddenstoel of fungus) die veel schade aan houtwerk kan veroorzaken. De meest beruchte van deze houtzwammen is de zogenaamde huiszwam.

Huiszwam. De huiszwam is niet altijd even makkelijk te herkennen en komt op verschillende plekken, objecten in allerlei vormen en uitingen voor. Soms zijn er aan het houtoppervlakte schimmeldraden die waarneembaar zijn en eruit zien als hele kleine witte vlokjes. Bij bepaalde soorten, m.n. de volgroeide exemplaren, herken je het wat makkelijker, omdat het er uitziet als en paddenstoel die vergelijkbaar is met die je in de vrije natuur tegenkomt.

Kelderzwam. De kelderzwam -ook wel kelderporiënzwam (Coniophora puteana) genoemd- komt bijna net zo vaak voor als de huiszwam, voornamelijk op vochtige en donkere plaatsen (bijvoorbeeld na lekkage of op altijd vochtige vloeren en buitenmuren).

Deze zwam kan ook flinke schade aanrichten, alleen blijft de aantasting meestal beperkt, daar deze schimmel zich niet (zoals de huiszwam) over grote oppervlakten kan verspreiden. Hierdoor is deze ook iets makkelijker te bestrijden. De kelderzwam tast zowel verwerkt hout als opslaghout in gebouwen aan. De kelderzwam is niet waarneembaar met het blote oog, de zwamvlokken zijn strengen met veelal een bleke kleur in het begin, hetgeen tijdens de groei donkerder wordt en uiteindelijk zwart. Kelderzwammen houden van naaldhout en loofhout. Wanneer het hout aangetast is, kan je dit te zien aan een zwartbruine kleur van het hout dat een beetje op boomschors met barsten lijkt.

Plaatjeshoutzwam. De geelbruine plaatjeshoutzwam (Gloeophyllum sepiarium) heeft een witte sporenkleur en is in het begin niet makkelijk te herkennen. De plaatjeshoutzwam komt voornamelijk voor op bruggen en schuttingen en heeft meestal een waaier- of schelpachtige vorm. Je kunt ze -als ze volgroeid zijn- vaak herkennen aan rozetten, rijen of dakpansgewijs staande hoeden. Ze komen het meest voor op stammen of stronken van naaldbomen in bossen en buiten in de natuur. Ze kunnen echter ook dichter bij huis op hekpalen en -zoals gezegd op schuttingen en bruggen- of bewerkt naaldhout in gebouwen en huizen voorkomen.

Voorkomen/Preventie Houtzwam

Voorkoming. Zoals bij alles het geval, is voorkomen beter dan genezen, ook bij houtaantasting van de houtzwam.

• Gebruik alleen droog hout (leg nat hout niet bij droog hout)
• Voorkom al te veel vochtigheid in huis, beheers luchtvochtigheid
• Zorg voor een goede ventilatie, lucht regelmatig (raam, deur open)
• Onderhoud het hout- en timmerwerk goed met verf of beits.

Bestrijden van Houtzwam

Bij de aantasting met houtzwam is bestrijding ervan eigenlijk alleen goed mogelijk indien de aantasting nog niet ver gevorderd is. Bij ernstige aantasting is er helaas niets meer te doen (bij de kelderzwam is de aantasting beperkt tot het vochtige hout, doordat deze zich niet verspreidt en de plaatjeshoutzwam is makkelijker te lokaliseren).

• Geringe aantasting. Wanneer dit het geval is, zijn er in de handel verschillende bestrijdingsmiddelen verkrijgbaar op basis van tributyltinfosfaat
• Ernstige aantasting. Is er sprake van ernstige aantasting, dan kun je alleen nog maar het hout dat aangetast is, verwijderen en vernietigen. Je kunt er natuurlijk ook altijd een vakman bijhalen om het geheel goed te beoordelen
• Belangrijk is om de omstandigheden in de ruimte of omgeving fundamenteel te verbeteren, zoals vochtdicht maken (bijvoorbeeld kitten, isolatie- of vulmiddelen) en in de toekomst goed blijven ventileren
• Het beste kun je -indien er sprake is van noodzakelijke vervanging- nieuw hout aanschaffen dat behandeld c.q. geïmpregneerd is met een zwamdodend middel
• Hier blijft het helaas niet bij, want ook moet je dan nog al het omringende gezonde hout met een schimmeldodend c.q. zwamdodend middel impregneren.

Boomzwam Houtzwam Bomen Buiten

Boomzwam Kastanjeboom Anne Frank. De laatste tijd zo veel besproken kastanjeboom (witte paardekastanje, Aesculus Hippocastanum), die bij het beroemde Achterhuis van Anne Frank staat, zal binnenkort in een artikel specifiek besproken worden. Tevens zal ingegaan worden op boomzwammen of houtzwam in levende, c.q. zieke bomen. Hoewel de meningen uiteenlopen over welke mot, schimmel of zwam de Kastanjeboom van Anne Frank ziek maakt, lijkt het om de zwammen Honingzwam en Tonderzwam te gaan.

In een artikel dat binnenkort zal volgen, wordt ook specifiek op de kenmerken en verschijningsvormen van deze parasitaire zwammen ingegaan, vergezeld van illustraties.