De eetbare stad

Door decennialang niet-duurzaam voedsel te produceren is landbouwgrond in de wereld goeddeels uitgeput. Ook in Nederland kennen we dat probleem. Een belangrijke oplossing om dit probleem te tackelen is eten verbouwen op daken in steden. De daktuin vangt zon en kan een ideale plek zijn om voedsel te verbouwen. Ook andere plekken in de stad lenen zich voor een eetbare tuin. We kunnen een eetbare stad maken. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Afkeer van landbouwindustrie
• Eetbaar dak
• Eetbare parken en plantsoenen
• Verhoogde groentebedden voor oudere tuiniers
• Maisverbouw op verschraalde grond
• Eetbare stad in de VS
• Eetbare stad in Nederland
• De overheid en eetbare stad
• Fruitbomen in de straat
• Landbouwgrond langs snelweg

Afkeer van landbouwindustrie

Er is een belangrijke, wereldwijde ontwikkeling in het westen om het verbouwen van voedsel niet langer over te laten aan grote bedrijven. Mensen willen zelf voedsel verbouwen. Er is een soort algehele afkeer op gang gekomen ten aanzien van het voedsel produceren op grote schaal. Mensen willen weer voedsel uit hun eigen buurt dat is gegroeid zonder groeistimulerende middelen en onkruidbestrijdingsmiddelen te gebruiken. Een algeheel inzicht over de huidige stand van zaken op landbouwgebied leidt tot de conclusie dat de moderne landbouwindustrie geen blijvende oplossing biedt om de mensheid van voedsel te voorzien. De uitputting van landbouwgronden, de overvloedige energie die nodig is om het voedsel te produceren en verplaatsen en de vervuiling van groente en fruit met bestrijdingsmiddelen zijn belangrijke argumenten om het westerse landbouwbeleid als geen succesvolle benadering te betitelen.

Eetbaar dak

Er zijn daken in overvloed in de wereld. We kunnen deze lelijke kale plekken opsieren door elegante tuinen te maken die ook nog eens zeer praktisch zijn. Vele platte daken zijn bij uitstek geschikt voor het planten van groente, fruit en kruiden. Bedrijven verdienen op deze manier extra aan hun pand. Ze kunnen hun dak leasen aan mensen en bedrijven die op hun dak groente willen verbouwen op commerciële basis. Doordat er al zolang op niet duurzame wijze voedsel wordt geproduceerd ontkomen we er niet aan om ook voedsel in de steden te gaan verbouwen. Gebouwen zoals scholen, universiteiten kunnen op hun dak een voedseltuin inrichten die ook educatieve waarde heeft. Een bijkomend voordeel is dat een daktuin extra isolatie biedt waardoor het gebouw in de zomer minder verhit wordt en in de winter langer warm blijft. Dat spaart energie. Het grote voordeel is dat het voedsel in de buurt of in het gebouw zelf kan worden opgegeten. Zo voorkom je dat groenten en fruit per vrachtwagen, boot of vliegtuig moeten worden verplaatst. Ook dat bespaart weer energie.

Eetbare parken en plantsoenen

Parken, plantsoenen en groenstroken zijn zeer geschikt voor het verbouwen van groente. Moestuinen in de openbare ruimte worden ook wel pluktuinen genoemd omdat iedereen ervan plukken mag. Daarnaast zijn er door allerlei omstandigheden braakliggende terreinen in elke stad. Deze zouden door de gemeente kunnen worden verhuurd aan organisaties en particulieren die er een groentetuin willen beginnen. Ook de eigen voor- en achtertuin van particulieren is heel geschikt. Sommige mensen hebben een zeer grote tuin zodat ze een deel of het geheel zouden kunnen verhuren als landbouwgrond voor een moestuin. Een andere manier om je tuin eetbaar te maken is het houden van kippen. Stadskippen kunnen heerlijke eieren leggen in je eigen achtertuin.

Verhoogde groentebedden voor oudere tuiniers

Groente is te verbouwen in straten, op plekken waar nu auto´s geparkeerd worden. Door verhoogde groentebedden te gebruiken, kunnen ouderen uit de buurt makkelijk helpen bij het onderhoud van een groentetuin. Het idee is dat ouderen zo lang mogelijk actief betrokken te laten zijn. Het verhoogde groentebed kan een uitkomst zijn voor liefhebbers van tuinieren die niet meer kunnen bukken of lang op de grond kunnen werken. Auto´s zouden voor dit doeleinde vaker in parkeergarages moeten worden gestationeerd. Veel Nederlandse gemeenten eisen nu al dat bij nieuwe woningbouw een parkeergarage wordt gebouwd in het keldergedeelte van het nieuwe pand. Als deze trend zich doorzet zijn er steeds minder parkeerplekken nodig in de stad.

Maisverbouw op verschraalde grond

Wanneer er ergens veel mais wordt verbouwd, is dat een veeg teken. Mais groeit namelijk als één van de weinige planten op schrale grond. Dit mais betreft dan diervoeder, waar een boer niet echt veel aan verdient. Door stelselmatige overbemesting en monocultuur raakt de grond uitgeput. Het is veel slimmer om een tuin op biologische basis te beginnen. Permacultuur is daar een voorbeeld van. Perma staat voor permanent. Een permacultuur kenmerkt zich door een grote verscheidenheid aan bomen en planten op een terrein te kweken. Wanneer je planten en bomen van verschillende soorten gebruikt, raakt de grond niet uitgeput. De bomen en planten stimuleren elkaar in de groei doordat de ene boom via gevallen bladeren en wortels stoffen afgeeft aan de grond die andere planten juist nodig hebben.

Eetbare stad in de VS

In de VS is het idee van een eetbare stad al doorgedrongen tot de politiek. Sommige steden verhuren een braakliggend terrein tegen lage kosten onder de voorwaarde dat er groente, fruit of kruiden op worden verbouwt. Een bijkomend voordeel is dat door het zelf verbouwen van groente en fruit er goedkoop of gratis gezond eten kan worden gekweekt waardoor mensen minder afhankelijk worden van ongezond goedkoop fastfood, een probleem dat in de VS erg speelt. Het idee om voedsel in steden te verbouwen is overgenomen door de American Society of Landscape Architects. Zij hebben recentelijk het idee verspreid om van de stad een eetbare stad te maken.

Eetbare stad in Nederland

Er valt nog veel te winnen op het gebied van de eetbare stad. Er is in ieder geval meer begonnen. In Amsterdam is een klein bedrijfje een experiment begonnen met het kweken groente in leegstaande kantoorpanden. Daarnaast zijn vele organisaties actief op dit terrein zoals Transition Towns, de KES initiatiefgroep en de Natuur- en Mileufederatie. Transition Towns is een organisatie die inziet dat voedsel verbouwen afhangt van olie-aanvoer. Wanneer de aanvoer van olie stagneert dan zullen voedselprijzen enorm stijgen. Om dit scenario te ondervangen zet men zich in voor lokale landbouwmethoden. KES initiatiefgroep staat Kleinschalige Ecologische Samenleving. Deze groep mensen maakt tuinen op basis van permacultuur. De natuur en milieufederatie streeft een duurzame maatschappij na. De verschillende organisaties beogen allen een gezamenlijk doel: Nederlanders minder afhankelijk maken van de landbouwindustrie door duurzaam en ecologisch groente en fruit te verbouwen.

De overheid en eetbare stad

In Nederland heeft de overheid zich niet lange tijd erg bereid getoond om het idee van een eetbare stad invulling te geven. Daar begint nu verandering in te komen, zij het nog langzaam. Er zijn diverse buurtorganisaties en internationale organisaties die dit idee verwerkelijken. In Amsterdam-west zijn een aantal moestuinen ingericht die door bewoners zelf worden onderhouden. Transition Towns heeft daarbij geholpen. Elders in de stad hebben veel bewoners de gemeente gevraagd of ze niet zelf een stuk openbaar groen mochten onderhouden met het aanleggen van een moestuin. In veel gevallen is dit verzoek gehonoreerd. Het samen verbouwen van voedsel heeft een belangrijke sociale functie. Het ligt vooral aan de bewoners van een straat, plein of buurt zelf of er een stukje moestuin in de buurt wordt gemaakt. Het is geen algemeen beleid van bovenaf. De grote parken ie van overheidswege worden onderhouden zijn goeddeels verstoken van eetbaar groen.

Fruitbomen in de straat

Een belangrijke bijdrage van de gemeente zou kunnen zijn dat er fruitbomen worden aangelegd in de straten. Er staan nu vrijwel overal oneetbare bomen in de straat. Wanneer er in een park een fruitboom staat dan wordt deze door liefhebbers graag geoogst. Het is zeer eenvoudig om een bramenstruik, frambozenstruik of bessenstruik in een park aan te leggen. Maar je moet ook denken aan kersenbomen, abrikozenbomen, walnotenbomen en appelbomen. Een bramenstruik komt zeer vaak op in een park maar wordt vervolgens door gemeentelijke hoveniers helaas met wortel en al weer verwijderd omdat het zogenaamd een ongewenste plant zou zijn. Op plekken waar wel bramenstruiken staan plukken mensen graag bramen, tenminste als er geen autoweg in de buurt is. Het park zou dus een ideale plukplek zijn. Het is een mooi idee om langzaam een eetbare straat te creëren door fruit- en notenbomen in de straat te plaatsen.

Landbouwgrond langs snelweg

Mensen hebben vaak als argument tegen groente verbouwen in de stad dat door benzine-uitstoot van stadsverkeer de groente oneetbaar is. Dat is geen goed argument want alle landerijen van boeren staan ook langs autowegen. Kijk maar eens langs een snelweg; je ziet buiten de steden niets dan landbouwgronden. In de randstad staan er ´s morgens en ´s avonds veel files waardoor er enorme uitstoot is. Dit komt allemaal terecht op de planten die worden gekweekt door niet-duurzame boerderijen. De producten uit de landbouwindustrie zijn op zijn minst net zo vervuild als groente in de stad. Rond Schiphol, waar erg veel uitstoot is van kerosine, liggen veel landbouwgronden. Vliegvelden hebben nog veel meer vervuilende uitstoot dan autowegen. Wat auto´s betreft zitten we nu ook in een overgang naar de elektrische auto. Wanneer de elektrische auto een groot deel van het wagenpark heeft ingenomen is er veel minder uitstoot dan voorheen.

Lees verder

• Kruiden in de Vensterbank
• De vaste kruidentuin