Je moestuin op één vierkante meter. Kan dat wel?

Groente telen doen we al eeuwen in rijtjes. Maar een moestuin op één vierkante meter is veel effectiever: het kost minder ruimte en het is minder duur. Deze revolutionaire wijze van tuinieren werd in de jaren 70 van de vorige eeuw onder de naam ‘Square Foot Gardening’ ontwikkeld door de voormalig Amerikaanse bouwkundig ingenieur Mel Bartholomew. In zijn concept groeien planten in een mix van compost, grof vermiculiet en veenmos. Een dergelijke moestuin verlangt geen pesticiden of gereedschappen, neemt 20 procent van de ruimte in van een traditionele moestuin met rijtjes, en neemt in vergelijking daarmee genoegen met maar 10 procent aan water. Én, zo'n vierkante moestuin kan ook op een veranda, op een balkon, in een patio of op een plat dak worden geplaatst. In Nederland werd tuinieren op de vierkante meter vooral bekend onder de benaming 'De Makkelijke Moestuin' van Jelle Medema. Wat zit er achter deze methode en welke voordelen biedt deze vorm van tuinieren?

Inhoud

• De moestuin op één vierkante meter: hoe werkt dat?
• Mel Bartholomew, bedenker van 'Square Foot Gardening'
• Zoektocht naar de perfecte moestuin
• Tuinieren op een vierkante meter
• Het raamwerk voor je makkelijke moestuin
• Welke potgrond of tuinaarde moet je gebruiken?
• Voordelen van de ‘makkelijke moestuin’

De moestuin op één vierkante meter: hoe werkt dat?

Het principe van ‘Square Foot Gardening’ is overgewaaid uit Amerika en beschrijft een werkwijze voor teelt van groenten die afwijkt van de traditionele groenteteelt in rijen. In plaats daarvan wordt het groentebed verdeeld in kleine vierkantjes en gevarieerd beplant. Een vorm van mengcultuur dus. Na de ontwikkeling van die methode werd die in eerste instantie verspreid in de VS en Canada, maar ook in Nederland kreeg die trend steeds meer aanhangers. Dat was vooral te danken aan een jongeman genaamd Jelle Medema, die het concept hier met veel succes onder de aandacht bracht onder de naam “De Makkelijke Moestuin”.

Mel Bartholomew, bedenker van 'Square Foot Gardening'

Mel Bartholomew, voormalig eigenaar van een ingenieursbedrijf, legde zich toe op tuinieren nadat hij zich op zijn 42e terugtrok uit zijn bedrijf. Maar gefrustreerd door het voortdurend wieden van onkruid en water geven in zijn groentetuin, ging hij met zijn technische achtergrond op zoek naar een ontwerp van een compacte moestuin. Hij kwam uiteindelijk uit op een vierkant van 1,20 meter bij 1,20 meter, onderverdeeld in oppervlakken van 30 bij 30 centimeter. Zelf merkte hij op over zijn filosofie: "Ik tuinier met een lekker sla-gerecht in het achterhoofd, niet met een kruiwagen". Die opvatting sprak al snel tot de verbeelding van veel aspirant-tuiniers over de hele wereld, die allemaal droomden van een overvloedige oogst. Hij inspireerde hen met een speciale tv-serie en een boek waarvan naar schatting 2,5 miljoen exemplaren werden verkocht. Plagend zei hij wel eens dat beginners zijn systeem binnen pakweg 1 à 2 uur onder de knie hadden, terwijl ervaren tuiniers, die vastgeroest waren in de sleur van traditioneel tuinieren in rijen, wel twee weken nodig hadden. Mel Bartholomew overleed op 28 april 2016 in San Diego. Hij werd 84 jaar.

Zoektocht naar de perfecte moestuin

Bartholomews zoektocht naar de perfecte moestuin vond zijn oorsprong begin jaren 70 van de vorige eeuw, toen een instructeur bij een les over composteren niet kwam opdagen. In plaats van zomaar uit elkaar te gaan, besloten hij en zijn klasgenoten een moestuin op te zetten op een braakliggend terrein. Toen het zomer werd, was de groep van beginnende tuiniers al fors uitgedund en het onkruid flink gewassen. Op dat moment begon Mel zich een aantal dingen af te vragen:

• Waarom volgen hobbytuinders een patroon van groenteteelt in rijen, afkomstig uit de commerciële landbouw, en bedoeld om ruimte te laten voor muildieren of trekkers?
• Waarom zaaien ze zo veel en moeten ze achteraf weer planten uitdunnen?
• Waarom verspillen ze zo veel kunstmest en water op al die lege ruimte tussen de rijen als daar alleen het onkruid voordeel van heeft?

Bartholomew concludeerde dat 80 procent van een moestuin uit verspilde ruimte bestond, ruimte waarop niet gezaaid wordt, ruimte die geen water of kunstmest nodig heeft, maar waarin wel het onkruid moet worden gewied.

Tuinieren op een vierkante meter

Het basisidee van tuinieren op één vierkante meter is dus de onderverdeling van het groentebed in stukken van 30 bij 30 centimeter. Die worden met verschillende groenten beplant, geoogst op verschillende tijdstippen en aansluitend opnieuw beplant. Deze vorm van mengcultuur zorgt ervoor dat de planten zich onderling versterken. Volgens Mel Bartholomew kan je op die manier niet alleen ruimte besparen maar kost het aanzienlijk minder tijd en inspanning om onkruid te bestrijden en water te geven. Een zeer effectieve teeltwijze dus. Bij voorkeur moet er wel een zonnige en beschutte locatie voor de vierkante moestuin worden gekozen.

Het raamwerk voor je makkelijke moestuin

Wie wil tuinieren op de vierkante meter, moet eerst een raamwerk voor het groentebed maken. Dat mag van hout zijn, maar steenachtige materialen zijn ook toegestaan. Hoe groot dat is, besluit je zelf, maar zijden van 1,20 meter tot 1,50 meter zijn aan te bevelen. Tip: kies het formaat van je vierkant (rechthoek mag ook) zodanig, dat je van alle kanten gemakkelijk bij je planten kan komen. Als je kiest voor een houten raamwerk, pak dan geen geïmpregneerd hout, want dat kan giftige stoffen aan je planten afgeven.

Hoe hoog moet je plantenbak zijn?

Als je bedenkt dat er ook wortelgewassen in je bak moeten kunnen groeien, moet de hoogte van je ‘plantenbak’ toch wel 20 centimeter zijn. Als je klaar bent met het raamwerk, wordt het met touwtjes of latjes verder onderverdeeld in kleinere vierkanten van bijvoorbeeld 30 bij 30 centimeter.

Welke potgrond of tuinaarde moet je gebruiken?

Mel Bartholomew adviseerde om de moestuinbak te vullen met een speciale aardemix:

• 1/3 deel vermiculiet;
• 1/3 deel veenmos;
• 1/3 deel compost (ook eigen gemaakte compost).

De voordelen van speciale aardemix

“Waarom niet gewone aarde” gebruiken zullen veel tuinders zich afvragen? Welnu, het kan, maar de aarde-mix van Bartholomew heeft een aantal grote voordelen:

• planten en kieming: De mix is veel ruller dan gewone aarde en raakt ook niet vast omdat je er nooit op loopt. Dit maakt het mogelijk om de zaadjes gemakkelijker erin te duwen;
• wortelvorming: je hoeft je er trouwens ook niet echt in te verdiepen op welke diepte je de zaadjes zaait. Door de rulle samenstelling is het heel gemakkelijk voor de wortels om te groeien en om zich te verspreiden in Mels mix;
• onkruid: als je zorgvuldig bent met de keuze van je compost, komen er in tegenstelling tot gewone grond, geen onkruidzaden voor in je aardemix. Natuurlijk zal er van tijd tot tijd toch een onkruidzaadje in je bak waaien, maar de structuur van de mix is zo rul dat je het onkruid heel gemakkelijk uit kunt trekken;
• drainage: met de aanbevolen aardemix, kan je niet te veel water geven! De mix voert vocht zo goed af, dat je je daarover geen zorgen hoeft te maken.

Voordelen van de ‘makkelijke moestuin’

Een moestuintje van één vierkante meter is de ideale teeltwijze voor degenen die weinig ruimte voor een traditionele moestuin bezitten. En een ervaren tuinier hoef je ook niet te zijn om het principe van ‘square foot gardening’ uit te voeren. Want zo’n moestuin van één vierkante meter vraagt niet veel planning. Een ander voordeel is dat je precies zoveel teelt als je nodig hebt voor eigen behoefte. Massa’s tomaten of kruiden die je niet op krijgt, behoren dus tot het verleden. Je houdt ook altijd goed overzicht over je kweekplanten: na verloop van tijd kan je de kleine vlakjes praktisch ‘met de ogen dicht’ onderhouden.