Tomaten thuis zaaien en kweken: uitleg en praktijkvoorbeeld

Iedereen kan in eigen huis tomaten kweken, ook wanneer men niet over een kweekkas beschikt. Het enige dat men nodig heeft zijn wat kuipjes, bloempotten, veel potgrond, een schaar, een hoop stokjes en touw, én niet te vergeten, veel zon en water. Het beste kan al in de winter worden begonnen met zaaien, alleen dan zal men in de zomer veel volle rode tomaten aan de planten zien verschijnen. Tomaten kweken is een leuk en leerzaam proces en zal voor velen, jong en oud, een verrassing zijn.

Inhoud

• Begin vroeg in het voorjaar met zaaien
• Win eerst de zaden uit een tomaat
• Het inrichten van de kweekbakjes
• Veel geduld en het bepalen van een geschikte groeiplek
• Het verplaatsen van de planten naar de tuin of balkon
• Oogsttijd
• Tomaten kweken of toch maar gewoon op de markt kopen?
• Zaaien van tomaten: voorbeeld uit de praktijk

Als eind januari de winter halverwege is en er buiten nog sneeuw ligt zouden we het bijna vergeten: de lente is stilletjes aan in aantocht! Tijd dus om wat voorbereidingen te gaan treffen om een van onze meest favoriete groenten te gaan zaaien; de tomaat. De tomaat is eigenlijk geen groente, maar een besvormige vrucht, toch wordt de tomaat altijd tot de groenten gerekend. De tomaat bevat vele zaden en deze kunnen gemakkelijk gezaaid worden. Maar hoe gaan we te werk wanneer we als ondeskundigen voor het eerst tomaten willen gaan kweken?

Begin vroeg in het voorjaar met zaaien

Tomaten houden veel van zon, en als tomaten veel zon krijgen dan zullen de vruchten het beste groeien en het beste rijpen. Hoe vroeger in het voorjaar met het zaaien begonnen wordt des te eerder verschijnen de tomaten aan de plant en hebben ze nog de hele zomer de tijd om veel zonlicht te ontvangen. Het is dus raadzaam om al halverwege of eind februari te beginnen met zaaien. Het komt niet zelden voor dat hobby-kwekers te laat beginnen met het kweken van tomaten (pas in april) en dat de eerste tomaten dan pas in augustus aan de planten verschijnen. De maanden september en oktober zullen dan vaak nog wel wat zonlicht geven maar niet genoeg meer om de tomaten goed te laten groeien. Dus als je in juli nog geen tomaten aan jouw planten hebt hangen dan ben je eigenlijk te laat begonnen met zaaien. Begin daarom vroeg met zaaien.

Win eerst de zaden uit een tomaat

Alle tomaten die je op de markt, supermarkt of bij de groentewinkel koopt zijn geschikt om zaden uit te halen. Deze geelachtige afgeplatte ronde zaadjes zijn vrijwel altijd voldoende kiemkrachtig. In het voorjaar kun je tijdens het eten van een tomaat gelijk de zaden eruit halen, de zaden bevinden zich in een geleiachtige substantie en kleven dus aan elkaar, je zou daarom het best de zaadjes eerst op een theedoek kunnen laten drogen, hierna zijn ze makkelijker van elkaar te scheiden. Zoals gezegd is iedere tomaat geschikt om zelf te kweken, maar als je toch de mogelijkheid hebt om te kiezen, kies dan voor rode goed uitziende volle tomaten, en niet voor die bleke tomaten met een watersmaak. Je zou bijvoorbeeld tomaten in een biologische winkel kunnen kopen, maar je kan ook voor de grote vleestomaat kiezen, deze sterke tomaat geeft een zeer goed resultaat en het is vermakelijk om te zien hoe straks je eigen grote vleestomaten in eigen tuin of op balkon groeien. Vleestomaten kenmerken zich door een vorm die uit meerdere segmenten lijkt te bestaan en ze zijn breder dan hoog.

Het inrichten van de kweekbakjes

In februari kun je dus al het beste beginnen met zaaien, een geschikte plek in huis is de vensterbank achter het warme glas van het raam en op de zon gericht. Met gewone huis-, tuin- en keukenbakjes, wat potgrond en huishoudfolie kun je je eigen kweekbakjes gaan maken. Stop hiervoor wat potgrond in een bakje of kleine bloempot, verspreid daaroverheen een aantal zaadjes, houd hierbij een onderlinge afstand van een paar centimeter aan. Hierover heen kun je weer een dun laagje van een centimeter aan potgrond aanbrengen. Nog makkelijker is om in een keer een kuipje te vullen met potgrond, dit goed vochtig te maken met water en dan de zaadjes met een kleine satéprikker in de potgrond te duwen. De bakjes worden vervolgens bedekt met doorzichtig huishoudfolie en in de vensterbank gezet. Wees niet bang dat de bakjes te vochtig worden onder het folie, de zaadjes kunnen dit hebben! Bij teveel aan vochtdruppels volstaat het om af en toe een stukje van het folie van het kuipje af te rollen. Uitdroging, echter, moet te allen tijde worden voorkomen.

Veel geduld en het bepalen van een geschikte groeiplek

Als de zaadjes eenmaal gezaaid zijn moet je veel geduld hebben, het duurt zeker twee weken voordat de eerste plantjes zichtbaar worden, en daarna nog zeker twee weken voordat deze ontkiemende zaailingen beginnen uit te groeien tot kleine volwaardige planten met echte bladeren. In februari gezaaide tomatenzaden zullen dus pas in de loop van maart kleine plantjes van een paar centimeter zijn. In deze maand kunnen de plantjes verder groeien waarna in april de planten in een keer met een soort groeispurt beginnen, ze worden dan echt groot. Nog voordat de planten te groot worden kunnen ze het beste al eind maart, begin april uit de kweekbakjes worden gehaald en worden verpot naar grotere definitieve potten. Tevens moet je een definitieve groeilocatie bepalen voor de tomatenplanten.

Tomaten houden veel van zon en warmte, in die zin is een plek vol in de zon op een warm balkon een ideale plek om tomaten hard te laten groeien. In de volle grond in de tuin kunnen tomaten misschien iets minder goed groeien omdat de bodem in het voorjaar vaak nog koud is. Ook speelt mee dat volle grond in de tuin vaak voedselarm is, gaat men de grond echter bemesten dan zullen de tomaten het beter gaan doen. Toch heeft het de voorkeur om de tomaten in losse potten met voedselrijke potgrond op een warm terras of warm balkon te plaatsen, en dat kan nog een belangrijke reden hebben: je weet nooit of een vroegere eigenaar van jouw tuin met onkruidbestrijdingsmiddelen heeft gewerkt. Met biologische potgrond in eigen potten weet je in elk geval zeker dat jouw tomaten straks geen ongezonde stoffen bevatten.

Het verplaatsen van de planten naar de tuin of balkon

In april zullen de planten echt hard gaan groeien, als het goed is heb je jouw tomatenplanten al uit de kweekbakjes gescheiden en overgezet naar grotere potten. Deze potten zou je nog even binnen kunnen laten staan, als de planten al in april buiten worden gezet bestaat de kans dat ze beschadigd raken tijdens koude voorjaarsstormen en door nachtvorst. Maar in mei is het dan toch wel tijd om de potten buiten te zetten. Let erop dat tomatenplanten heel veel water nodig hebben en dat mei al ongemerkt zeer warme dagen kan hebben. In deze maand zullen als het goed is al de eerste gele bloempjes verschijnen, een verrassing voor mensen die voor het eerst tomaten kweken. De planten zijn tegen die tijd al behoorlijk groot geworden, bijvoorbeeld 80 cm. Uit de gele bloemen zullen na bevruchting de eerste kleine groene tomaten tevoorschijn komen, als de tomaten al in juni zichtbaar zijn dan hebben deze nog de hele zomer de tijd om verder te groeien en rijp te worden. De planten kunnen door het gewicht van de tomaten snel omvallen en moeten worden opgebonden met stokken of aan een muurtje worden vastgemaakt. Stokken, schaar en touw zullen in deze periode dan ook het voornaamste gereedschap zijn.

Oogsttijd

Water geven en nog eens water geven, je zult ontdekken dat zodra de planten tomaten bevatten ze enorm veel water nodig hebben. De kleine groene onrijpe tomaten zullen flink groeien en rond juli en augustus zichtbaar rood beginnen te worden. Als alles meezit kunnen eind juli al de eerste tomaten geoogst worden. Deze oogsttijd loopt zeker door tot in eind september, je zult namelijk zien dat de sterke planten de hele zomer door nog steeds gele bloemen aanmaken, dus niet alle tomaten ontstaan op hetzelfde moment. Maar vanaf september beginnen de eenjarige tomatenplanten dan toch te verwelken en in oktober worden de bladeren echt bruin, maar dan zijn de meeste tomaten allang geoogst en als het goed is opgegeten. Let op: groene onrijpe tomaten moet je nooit eten, die kunnen net als de rest van de plant natuurlijk gif bevatten.

Tomaten kweken of toch maar gewoon op de markt kopen?

Hoewel er met eigen tomatenplanten zeker een flinke oogst kan worden binnengehaald is het nog altijd makkelijker om een tros tomaten op de markt te kopen. Wanneer alle kosten (potgrond, water, tijd) en baten worden afgewogen is een tros tomaten uit de supermarkt een betere optie dan zelf kweken. Maar tomaten kweken doe je dan ook niet om geld te besparen, maar gewoon omdat het leuk is en om je eigen onbespoten biologische groenten te kunnen kweken en eten. Ook is het zeer leuk en gezond om naast je dagelijkse bezigheden even in de zon met stokjes, touw en schaar te klungelen en omgevallen topzware tomatenplanten weer overeind te helpen. Daarnaast is het leuk en leerzaam, zeker als je het nog nooit eerder hebt gedaan, om de sterke tomatenplanten te zien opgroeien en onverwachts de eerste tomaten te zien verschijnen.