Zelf planten zaaien is makkelijk en geeft snel resultaat

Voor wie het nog nooit heeft gedaan lijkt het misschien ingewikkeld en omslachtig. Maar zelf zaaien van bloemen, groenten en kruiden is helemaal niet zo moeilijk als het op het eerste gezicht lijkt. Het is eigenlijk heel eenvoudig en net als met alles: gewoon een kwestie van weten, durven en doen. Zelf zaaien kan zowel in huis in een kweekbak, ook wel voorzaaien genoemd, of direct buiten in de volle grond. De kiemperiode verschilt nogal per zaadje. Het ene zaaigoed zal dus al na een paar dagen boven de grond kunnen komen en het andere pas na twee weken. Je kunt gewassen in de volle grond breedwerpig zaaien, of in rijtjes.

Zelf planten zaaien

Er is een groot aanbod van zaden voor de eigen opkweek. Wie het zelf zaaien eens uit wil proberen, zal al snel ontdekken dat er ongelooflijk veel keuze is aan zaad. Zaden voor vaste planten, eenjarige bloemen, groenten en kruiden. De zaadzakjes bevatten op de achterzijde uiteraard informatie over de betreffende plant. Maar ook de wijze van zaaien en de beste periode waarin dit kan gebeuren, worden duidelijk uitgelegd. Toch is het, zeker voor een beginnende zaaier, handig om te beschikken over wat meer achtergrond informatie. Dit voorkomt teleurstelling en het onnodig mislukken van het hele kiemproces.

• Voorzaaien in speciale kweekbakken
• Zaaien in de volle grond
• Licht en donker kiemers
• Ideale omstandigheden voor het kiemen
• Makkelijke planten om zelf te zaaien

Voorzaaien in speciale kweekbakken

Verreweg de meeste zaden kunnen binnenshuis worden voorgezaaid. Dit kan in allerlei potjes en bakjes, mits deze gedurende de kiemperiode zijn afgedekt. Het gemakkelijkst zijn de speciale kweekbakken. Deze bakken beschikken over een afneembaar deksel, waar bovendien ook ventilatieroosters in zitten. Net na het zaaien blijven de roosters nog dicht, maar als het kiemen eenmaal op gang komt, dan kunnen ze zo af en toe worden open gezet. Hiermee kan het te veel aan vocht (condens) uit de bak verdwijnen, zodat het niet te vochtig wordt.

In een kweekbak kunnen gemakkelijk meerdere soorten tegelijkertijd worden gezaaid. Zaai in een dergelijk geval wel netjes op rij, zodat de zaailing goed herkenbaar is. Zet bij elke rij een plantensteker met de naam van het zaaigoed er op.

Verspenen van jonge zaailingen

Als de jonge zaailingen een tweede paar blaadjes hebben, dan kunnen ze worden verspeend. De eerste blaadjes zijn de zogenaamde kiemblaadjes. Het volgende paar zijn duidelijk herkenbaar als de blaadjes van de gezaaide plant in kwestie. Het verspenen is een heel secuur en voorzichtig werkje. Al heel snel worden de wortels van de nog jonge plantjes namelijk beschadigd. Gebruik hiervoor dan ook het liefst een speciaal verspeen-stokje. Dit verspeen-stokje is mooi afgerond en voorkomt daardoor het gemakkelijk beschadigen van het jonge plantje. Eventueel kan het ook met een klein (plastic) lepeltje.

Plant na het verspenen de zaailing in een ruimere pot. Vul deze met potgrond en maak er, bijvoorbeeld met een stokje of de achterkant van een potlood, een mooi rond plantgat in. Met deze voorbereiding is het vervolgens vrij eenvoudig om het jonge plantje, zonder beschadigingen van de kwetsbare wortels, in het potje te planten. Als de planten wat groter zijn kunnen ze bij mooi weer naar buiten om af te harden. Af harden betekent dat de binnenshuis opgekweekte planten langzaam aan moeten gaan wennen aan de omstandigheden buiten. Tijdens de periode van afharden gaat het zaaigoed 's nacht nog naar binnen. Pas als de kans op nachtvorst voorbij is, kunnen eenjarige planten definitief naar buiten.

Zaaien in de volle grond

Zaaien in de volle grond gebeurt over het algemeen met planten die lastig te verspenen/verplanten zijn. Dit geldt dan in het bijzonder voor planten met lange penwortels. Dergelijke wortels zijn bij de nog jonge planten erg kwetsbaar en het verspenen zou daarbij dan ook veel problemen opleveren.

Het zaaien in de volle grond doe je meestal dus gelijk al op de plaats van de uiteindelijke bestemming van de plant. Om de jonge en kwetsbare plantjes niet te veel te beschadigen, is het aan te raden om slechts dun te zaaien. Als je dun gezaaid hebt, hoef je in een later stadium een teveel aan planten niet meer te verwijderen. Juist bij het verwijderen van te dicht op elkaar staande jonge zaailingen worden de overige plantjes snel beschadigd, of per ongeluk ook meegetrokken.

Wie heel fijn zaad moet zaaien, kan dit beter vooraf mengen met wat zand. Daardoor is het zaadmengsel eenvoudiger en gelijkmatiger te verspreiden over het zaaibed. De zaden van Papaver zijn bijvoorbeeld heel fijn en lenen zich er goed voor om eerst te vermengen met wat zand en daarna uit te zaaien. Zonnebloemzaden zijn juist weer heel groot en kunnen daardoor heel gemakkelijk en goed gecontroleerd op de juiste plaats gezaaid worden.

Breedwerpig of in rijen zaaien

Afhankelijk van het soort zaad kan men er voor kiezen om de zaden breedwerpig of in rijen te zaaien. Breedwerpig zaaien betekent dat je de zaden willekeurig uitstrooit over het gehele zaaibed. Dit wordt meestal gedaan met bloemen waar een apart gedeelte van de border voor is gereserveerd. In rijen zaaien gebeurt meestal in de moestuin, waar de groenten keurig op een rij staan. Maar ook eenjarige bloemen in een pluktuin kunnen op deze manier ingezaaid worden.

Het voordeel van zaaien in rijen is dat de zaailingen gemakkelijker te herkennen zijn, net na opkomst. Op een groter vlak bestaat de kans dat er onkruid voor een zaailing wordt aangezien. Als de planten eenmaal volgroeid zijn, dan kan er bovendien gemakkelijk tussen de rijen gewied en gelopen worden.

Licht en donker kiemers

Niet alleen de planten, maar ook de zaadjes hebben hun eigen kenmerken en behandelwijze. Zo hebben we zaden die alleen kiemen in het donker. En andere zaden kiemen juist weer alleen als er licht bij kan komen.

Zaden die in het donker kiemen

Het klinkt misschien mysterieus, maar er is echt geen kelder of iets dergelijks voor nodig om deze zaden aan het kiemen te krijgen. In het donker staat hier voor "onder de grond". En in de praktijk houdt dit in dat deze zaden, na het uitzaaien, bedekt moeten worden met een laagje grond. Daarmee is het dan al donker genoeg. Veruit de meeste zaden zijn donkerkiemers en moeten dus op een dergelijke wijze gezaaid worden.

Zaden die in het licht kiemen

De zaden die licht nodig hebben worden na het uitzaaien niet meer afgedekt met een laagje grond, maar slechts licht aangedrukt. Op het zakje zaad wordt het altijd uitdrukkelijk vermeld als het om een lichtkiemer gaat. Voorbeelden van zaden die licht nodig hebben om te kiemen zijn de zaden van Cleome (Kattensnor), Nicotiana (Siertabak) en Verbena speciosa (IJzerhard).

Ideale omstandigheden voor het kiemen

Sommige zaden moeten voorweken

Je hebt kleine zaden en grote zaden. Maar ook zaden met een dunne schil en zaden met een harde schil. Vooral deze laatste, de zaden met een harde of dikke schil, moeten vaak even geholpen worden om te kunnen kiemen. Leg ze daarom van te voren even in een bakje met lauwwarm water. Hierdoor wordt de schil van het zaad zachter en zal het straks beter kiemen. Als een bepaalde zaadsoort deze behandeling nodig heeft, dan zal dit in de meeste gevallen op het zakje zaad worden vermeld.

Vocht en warmte noodzakelijk om te kiemen

Voor het kiemen van zaad is vocht, maar zeker ook warmte, nodig. Zorg daarom dat de zaaigrond goed vochtig is. Maak de grond ook weer niet te nat, want dan bestaat de kans dat de zaden gaan rotten. De warmte die nodig is kun je gemakkelijk bereiken door de zaden afgedekt weg te zetten op een warme plek. Hiervoor is een vensterbank op het zuiden of westen een heel geschikte plek.

Verschillende kiemduur per zaadsoort

Bij het gebruik van een kweekbak en het zaaien van meerdere soorten tegelijkertijd, zal al snel opvallen dat het ene zaad veel sneller kiemt dan het andere. Elke zaadsoort kent namelijk zijn eigen kiemperiode. Denk dus niet te snel dat het zaaigoed niet opkomt! Het ene zaadje kiemt al na slechts enkele dagen en de andere zaadsoort heeft er soms wel een paar weken voor nodig.

Makkelijke planten om zelf te zaaien

Gemakkelijke eenjarige om zelf te zaaien

• Adonis (Kooltje vuur)
• Amaranthus (Kattestaart)
• Calendula (Goudsbloem)
• Campanula (Mariëtteklokje)
• Cleome (Kattensnor)
• Cosmos (Cosmea)
• Delphinium (Ridderspoor)
• Helianthus (Zonnebloem)
• Lathyrus (Sier- of pronkerwt)
• Nicotiana (Siertabak)
• Nigella (Juffertje-in-t-groen)
• Petunia (Petunia)
• Verbena (IJzerhard)
• Zinnia (Zinnia)

Gemakkelijke groente en kruiden om zelf te zaaien

• Basilicum
• Brassica (Russische boerenkool)
• Courgette
• Radijs
• Rucola
• Peulen
• Pompoen
• Sla (ontelbaar veel verschillende soorten)
• Sperciebonen
• Tuinbonen
• Tuinkers
• Worteltjes
• Winterpeen
• Zea mays (Suikermais)