Wolkbreuken in Nederland en watervriendelijke tuin

Wolkbreuken, hevige regenbuien en wateroverlast, het zal vaker voorkomen in Nederland, is de trend in de 21ste eeuw. Net als droogte. Oorzaak is de klimaatverandering. Alle burgers kunnen eraan bijdragen om wateroverlast zoveel mogelijk te verminderen of water beter vast te houden. Nederland is een tegelland en Operatie Steenbreek probeert daar wat aan te doen. Minder grijs en meer groen in de tuin, dat is wat helpt om water af te voeren. Met een paar maatregelen kan een tuin watervriendelijk worden gemaakt. Het ziet er mooier uit, is koeler en neemt beter water op waarna de wateroverlast vermindert. Het aantal hoosbuien neemt toe, zodat Nederland maar beter voorbereid kan zijn en zijn maatregelen kan nemen.

Waar laten we het water van een wolkbreuk

• Wateroverlast en KNMI
• Wolkbreuk en hoosbui
• Zondvloed
• Waterwet en hemelwater
• Riool en bouwvergunning
• Tegels in de tuin
• Pluk van de Petteflet
• Regenwater
• Watervriendelijke tuin
• Verstening van Nederland
• Operatie Steenbreek

Wateroverlast en KNMI

Regen en wateroverlast is in het begin van de 21ste eeuw volop in het nieuws. Delen van Nederland of van de buurlanden lopen onder, pleinen staan blank, in de straten kun je kanoën en de tunnels lijken rivieren geworden. Ook woningen lopen soms vol en taluds begeven het vanwege ondermijning door een teveel aan water. Wateroverlast geeft een hoop narigheid, schade en ellende en soms zelfs slachtoffers. Het KNMI voorspelt voor deze eeuw alleen maar zwaardere buien. Gemiddeld lijkt het klimaat in Nederland iets droger te worden, maar er komen meer buien waarbij tientallen millimeters water per uur naar beneden komen.

Wolkbreuk en hoosbui

Bij een hevige wolkbreuk kan er wel 110 mm per uur vallen. Een hoosbui wordt een wolkbreuk genoemd als er meer dan 25 mm per uur valt. Een korte, hevige bui van vijf minuten waarbij minstens tien mm water valt is ook een wolkbreuk in de termen van de KNMI.

Maatregelen

Bij zoveel neerslag ineens komen terrassen blank te staan. In de 21ste eeuw zullen die hoosbuien veel vaker voorkomen dan te zien was in de 20ste eeuw. Om niet regelmatig tot de kuiten door het water te moeten lopen met alle waterschade van dien, kan elke Nederlander zelf maatregelen nemen. Regenwater kan bijvoorbeeld in eigen tuin worden opvangen. De tuin is zo aan te leggen dat er zoveel mogelijk regenwater in kan worden opgenomen. Daar kunnen alle Nederlanders met een tuin in investeren om er meteen al en in de toekomst profijt van te hebben.

Veel en weinig

Evenwicht tussen nat en droog is het beste, maar de hoeveelheid water die uit de lucht valt heeft geen mens in de hand. Droge periodes die natte tijden afwisselen liggen ook buiten onze macht. Veel regen zorgt voor plassen, wortelrot van de planten, groene aanslag op de tegels en werken van tuinhout. Droogte zorgt voor krimp in het tuinhout en verdorrende planten. Hitte zorgt ook nog eens voor hete tegels, waar je met je blote voeten niet op kunt lopen.

Zondvloed

Het regenwater blijft komen. Een hoosbui kan heel erg op een zondvloed gaan lijken en dat is iets dat niemand wil meemaken. Als van een heel blok het regenwater in de straat verdwijnt, dan staat die bij een fikse bui in de kortste keren blank. Als dat blok geen tuintjes heeft gebeurt dat eerder dan wanneer er wel groen is dat regenwater op kan nemen. Aan die wateroverlast kunnen particulieren en bedrijven iets doen door hun hemelwater af te koppelen.

Waterwet en hemelwater

In 2009 is in de Waterwet in werking getreden, waarin staat dat burgers verantwoordelijk zijn voor de afvoer van hemelwater op hun eigen perceel. Dat betekent dat burgers moeten zorgen voor bergen van overtollig water of het in de aarde laten zakken. Dat wordt afkoppeling genoemd. Lozen van het regenwater op het gemeentelijk riool is niet alleen zonde van al dat kostelijke water, maar ook niet de bedoeling. Veel gemeenteriolen zijn niet berekend op grote stromen ineen.

Kleigrond

In sommige gemeenten is die afkoppeling wel een verantwoordelijkheid van de gemeente. Dat is waar het grondwaterpeil heel hoog is en de bodem uit klei bestaat. Daar kunnen burgers niets aan doen en daar neemt de gemeente de afkoppeltaak over. In alle andere gebieden moet de perceeleigenaar zorgen voor de afvoer.

Riool en bouwvergunning

Toch dragen burgers een verwaarloosbaar klein aandeel bij aan de afkoppeling van regenwater. In buurlanden van Nederland is de regelgeving op dat gebied strenger. In Vlaanderen krijg je geen bouwvergunning zonder adequate oplossing voor het afvoeren van regenwater. In Duitsland zijn de burgers het al gewoon dat ze zelf maatregelen nemen.

Tegels in de tuin

In Nederland worden steeds meer tuinen betegeld, het land versteent. Verstening is de toename van verhard oppervlak in de vorm van bebouwing en bestrating. Die verstening vindt plaats op particulier niveau en op gemeentelijk en landelijk niveau. Steden breiden uit en nieuwe wegen worden aangelegd, waarbij groen moet wijken voor beton, steen en asfalt.

Een derde

Eind twintigste eeuw is de norm om één derde groen, één derde gras en één derde verhard in de tuin te hebben. Dat is in het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw helemaal verschoven naar twee derde verhard. Dat zorgt ervoor dat er nog meer regenwater tegelijk afgevoerd moet worden, want door die tegels zakt het water niet meer in de grond. Ook worden de tegels steeds groter, is de trend, waardoor er minder voegen zijn die nog wel wat water doorlaten. En de voegen worden ook nog eens niet zelden afgedicht om onkruid tegen te gaan. Dan kan er helemaal geen water meer door de grond zakken.

Regenwater

Bij een tuin vol tegels moet het hemelwater kunstmatig worden afgevoerd. Er kan bijvoorbeeld een opvangbak worden ingegraven en op elke hoek van het huis kan een regenton worden geplaatst. Het water dat daarin terechtkomt kan dan weer worden gebruikt voor de tuin. Voor het besproeien van de planten als het even niet heeft geregend.

Watervriendelijke tuin

Met een paar aanpassingen is van een tuin een watervriendelijke tuin te maken. Tuinspecialisten (onder andere afwateringsspecialist André Pes) hebben tips te over:

1. Maak een regenbestendige tuin, een tuin die bij een hoosbui wat water kan hebben. Dat vergroot tevens de biodiversiteit en je tuin wordt er leuker van;
2. betegel de tuin niet helemaal;
3. wil je toch tegels, neem dan een klein formaat tegel;
4. laat de voegen open en voeg ze alleen met aarde, zodat het water toch nog weg kan weglopen;
5. gebruik niet alleen gesloten verharding maar ook halfverharding in de vorm van bijvoorbeeld grind;
6. leg het terras aan met een waterdoorlatende fundering;
7. leg het terras aan met een kleine helling zodat het water weg kan lopen;
8. zie je op tegen het onderhoud van een groene tuin, richt hem dan slim in en zorg dat regenwater in je tuin kan vloeien;
9. vang overtollig water op in regentonnen, bakken of een vijver, dat je kunt gebruiken voor drogere periodes;
10. gebruik infiltratiekratten die het water opvangen en langzaam weer afgeven en in de bodem laat infiltreren;
11. plant regenbestendige planten.

Verstening van Nederland

Nederland is een van de meest versteende landen van Europa, volgens de cijfers in 2016. Malta maakt het wat dat betreft nog net iets bonter. Zeven procent van Nederland is versteend. Het Europese gemiddelde ligt op twee procent. Minder groene tuin heeft ook het negatieve effect dat de temperatuur stijgt. In een tuin vol tegels kun je niet op het koele gras zitten of in de schaduw van een struik of boom. Bovendien houdt steen warmte goed vast, waardoor de temperatuur oploopt. Het is daardoor binnen een bebouwde omgeving een stuk warmer dan buiten de stad. Door de hoge tegeldichtheid is bijvoorbeeld Den Haag de heetste stad van Nederland, en dat terwijl ze aan zee ligt.

Tegelterreur

De behoefte van Nederlanders om hun tuin te betegelen wordt ook wel de tegelterreur genoemd.

Hitte-eilandeffect

De warmte in de versteende omgeving wordt het hitte-eilandeffect genoemd. Het verschil tussen in de stad en daarbuiten kan in de zomer oplopen tot wel 10 graden Celsius.

Operatie Steenbreek

Operatie Steenbreek poogt iets te doen aan de oprukkende verstening door burgers aan te zetten hun tuin (weer) watervriendelijk te maken. De troosteloze tegeltuintjes die niet meer zijn dan een parkeerplaats voor de auto en een paar fietsen lijken allang niet meer op het oasetje dat een tuintje kan zijn. Operatie Steenbreek stimuleert mensen om minder grijs en meer groen in hun tuintjes aan te brengen.

Lees verder

• Waterhoos boven Waddenzee en Noordzee
• Wolkbreuk en hoosbui door opwarming van de aarde