Brandpreventie, hoe voorkom je brand?

Jaarlijks moet de brandweer in Nederland zevenduizend keer uitrukken, en vallen er doden en gewonden door brand. De meeste branden ontstaan gewoon thuis, vaak door onachtzaamheid. De 'vlam in de pan', een TV op stand-by, een sigaret in bed, kinderen die met lucifers spelen, een oververhitte droger of een vergeten strijkbout, een overbelast stopcontact, geknoei met de barbecue of een omgevallen kaars. Zo bekeken is het hele huis een bron van brandgevaar. Doe iets aan brandpreventie voordat het te laat is!

Hoe ontstaat brand?

Gemiddeld gaat het bij brand wekelijks om een dode en meer dan tien gewonden. De meeste branden ontstaan ook nog eens gewoon in huis, doordat warmte van vuur of elektriciteit, zuurstof en brandbare stoffen samenkomen. Aan zuurstof kunnen we niets veranderen, maar wel aan de rest. Brandbare stoffen en verhitting moeten dus zo veel mogelijk gescheiden blijven. Want binnen vijf minuten kan een beginnende brand ontaarden in een grote uitslaande brand. Wist u dat meer dan de helft (61%) van de branden veroorzaakt wordt door menselijk handelen? Denk hierbij aan onachtzaamheid bij koken, roken of gebruik van kaarsen e.d.

Daarnaast is falende apparatuur (15%) ook een veelvoorkomende oorzaak. Met falende apparatuur wordt brand bedoeld door kapotte apparatuur of fout gebruik van apparatuur. De wasdroger, tv, wasmachine en vriezer/koelkast spannen hierbij de kroon. Minder vaak ontstaat brand door falende constructies, klussen of door schoorstenen, ook komt het minder vaak voor dat er geen oorzaak is aan te wijzen. Bij brand is niet het vuur, maar de rook doodsoorzaak nummer een. Die bevat allerlei verbrandingsproducten, waaronder giftige gassen zoals koolmonoxide (CO).

Koken en keukenbranden

Iedereen heeft er op zijn minst van gehoord: de vlam in de pan. De pan wordt te heet of voedsel in de pan kookt droog. Om dit te voorkomen is het het beste om tijdens het koken bij de pannen te blijven. Bovendien kan een kookwekker uitkomst bieden. Houd ook brandbare spullen zoals ovenwanten, pannenlappen, vaatdoeken, schorten, thee- en keukendoeken, maar ook een wijde ochtendjas ver van het fornuis verwijderd. Let dus ook op uw kleding als u kookt en vermijd wijde mouwen. En natuurlijk zorgt u ervoor dat kleine kinderen tijdens het koken niet in de keuken rondlopen, en dat hete apparatuur zoals de friteuse, theepot of de waterkoker op veilige afstand staan. Kinderen kunt u nog eens extra beschermen door het fornuis af te schermen met een speciaal schermpje dat een muurtje vormt tussen het kookdeel en kinderhandjes.

Slaat de vlam in de pan draai dan onmiddellijk het fornuis uit, schuif een deksel over de pan zodat zuurstof er niet meer bij kan. Schuif die deksel van u af en laat de deksel dan een tijd op de pan liggen. Zet de afzuigkap uit en laat de pan minstens 15 minuten afkoelen terwijl u de deksel erop laat. Ga in geen geval met de pan lopen en blus ook niet met water. Doet u dit namelijk wel, dan kan er een enorme steekvlam ontstaan door het brandende vet. Nadien kunt u indien nodig de brandweer bellen die zal controleren of er nog iets smeult (bijv. de afzuigkap).

Wees ook alert met gourmetten en fonduen, gebruik hierbij bijvoorbeeld geen tafelkleed en al helemaal niet met kinderen omdat deze eraan kunnen trekken. Gebruik daarnaast enkel elektrische apparaten die beveiligd zijn tegen oververhitting, bijvoorbeeld een frituurpan met thermostaat. En verwarm verplaatsbare kooktoestellen zoals het gourmetstel, fonduestel of steengrill niet met brandbare vloeistoffen zoals brandbaar gas of spiritus maar gebruik alternatieve brandstof zoals pasta's of gel-achtig materiaal. Flamberen? Liever niet, maar wilt u het toch, zorg dan voor minimaal twee meter afstand tussen de vlam en de omringende materialen.

Brand in huis door elektriciteit

Wasdroger is link

Ga na of uw huis voorzien is van een aardlekschakelaar, die tegen aanrakings- en brandgevaar beveiligt. Het elektrische apparaat dat het meest verantwoordelijk is voor brand in huis is de droger. Als het apparaat aanstaat kunt u beter niet van huis zijn. Minstens zo belangrijk is dat u na elke droogbeurt het filter stofvrij maakt. Controleer ook de condensor en condensruimte. Houd de uitgang voor warme lucht vrij en voorkom dat deze geblokkeerd raakt. Hang er dus niets voor. Maak bij een wasdroger met luchtafvoer ook jaarlijks de slang stofvrij, en laat uw droger sowieso eens in de vijf jaar van binnen grondig schoonmaken. Ook de wasmachine vraagt om regelmatig toezicht. Leg verder nooit wasgoed op of direct bij een elektrische kachel.

TV niet op stand-by

Voor de tv geldt: Zet het toestel niet op de waakstand (stand-by), maar schakel het uit als u niet wilt kijken. Dit omdat grote delen van het apparaat met de stand-by stand nog onder spanning staan. Zorg ervoor dat er voldoende ventilatie is rondom de tv, en zet er nooit bloemen of planten op. Mocht er namelijk water lekken uit een vaas, dan krijgt u een levensgevaarlijke situatie. In een tv zitten elektronische onderdelen, die direct contact hebben met het lichtnet. Zo kan de tv dus doorbranden. Zet bij het slapen gaan of het verlaten van de woning sowieso alle apparatuur die een risico vormt uit, dus behalve de tv en wasapparatuur geldt dit ook voor computers, beeldschermen, ovens, magnetrons, vaatwassers, koffiezetapparaten, waterkokers en fornuizen.

Huisbranden diverse oorzaken

Controleer en ventileer

Het strijkijzer is een andere bekende van de brandweer. Soms ontstaat er brand omdat iemand de strijkbout op de kleding laat liggen, omdat bijvoorbeeld de telefoon of deurbel ging. Apparaten en installaties zoals de cv, geiser, afzuigkap en mechanische ventilatie dient u regelmatig te controleren en schoon te maken. Bij een open haard moet u regelmatig - liefst jaarlijks - de schoorsteen laten inspecteren en vegen. Verder is het belangrijk uw fornuis elk jaar te laten controleren door een erkend installateur. Let ook op genoeg luchttoevoer want door de huidige goede isolatie is er bijna geen natuurlijke ventilatie meer (via kieren en gaten). Bij een centraal afzuigsysteem sluit u beter nooit de luchttoevoer en afvoer af, ook niet als het erg koud is.

Pas op met waakvlam, schroten en elektrische dekens

Wees ook uiterst voorzichtig met licht ontvlambare schoonmaakmiddelen, bijv. wasbenzine en spiritus. Een enorme steekvlam is het resultaat als er een sigaret of waakvlam van een geiser in de buurt is. Gebruik spuitbussen daarnaast nooit in de nabijheid van een waakvlam en houd ze ook uit de zon. Een geiser is sowieso een punt van aandacht. Heeft u een gasinstallatie of geiser in de keuken, dan kunt u een CO-melder aanschaffen en deze laag bij de grond ophangen. Dit om koolmonoxidevergiftiging te voorkomen. Is uw woning verder vrij van kunststof schroten, lamellen of piepschuim (isolatie)-materialen? Bij brand geven deze een enorme rookontwikkeling en zeer snelle branduitbreiding met ernstige brandwonden als gevolg. En wat te denken van elektrische dekens? Brand door deze ontstaat door het opbergen na het winterseizoen. De deken wordt te scherp opgevouwen waardoor de bedrading na verloop van jaren beschadigd raakt. Beter is dus niet vouwen maar oprollen.

Roken en brand

Een van de meestvoorkomende oorzaken van een huisbrand is roken. Zeer gevaarlijk is roken in bed, wegens de kans op het in slaap vallen terwijl de sigaret nog brandt. Dit komt vooral voor bij het tegelijkertijd gebruiken van alcohol of slaappillen. Beddengoed en matras vatten vlam of gaan smeulen met alle gevolgen van dien. Heeft u een volle asbak, leeg die dan pas als de inhoud afgekoeld is, en gooi de as nooit in de prullenmand. Gebruik altijd veilige (gesloten) asbakken waar uw sigaret invalt en gedoofd wordt. Zorg ervoor dat u een nog brandende sigaret niet vergeet, zodat deze niet van de rand van een asbak rolt of in de kussens van een bank of stoel rolt. Het schuimrubber van stoelen en banken is zeer brandbaar.

Kinderen en brandveiligheid

Let op dat kinderen nooit met vuur kunnen spelen, berg dus aanstekers, lucifers en vluchtige stoffen achter slot en grendel, liefst zo hoog dat ook een trapje of stoel vergeefse moeite is. En dan de kaarsen en waxinelichtjes: oplettendheid is geboden dus verlaat nooit een kamer waar kaarsen branden, en houd ze ver van de boekenkast of gordijnen. Steek ook nooit kaarsen aan in kerststukjes of de kerstboom en zet ze ook niet in looproutes! Zorg verder voor stabiele en onbrandbare kandelaars. Leg kinderen uit dat ze nooit aan brandende kaarsen mogen komen. Let er ook op dat uw aanstekers niet op speelgoed lijken, zoals in de vorm van een autootje of dier, en gebruik een kindveilige aansteker. Deze heeft een mechanisme waarbij twee handelingen nodig zijn om de aansteker te laten branden. Leg kinderen meteen uit dat ze nooit zomaar wat in de open haard mogen gooien, want er mag enkel schoon en droog hout in. Houd kleine kinderen weg bij de haard door deze af te schermen met een openhaardhekje. Dit is beter dan een vonkenscherm, omdat een openhaardhekje aan de muur verankerd is en niet kan omvallen.

Brand door stopcontacten

Heeft u een nieuw huis en komt er kortsluiting dan slaat in de meterkast de stop eruit en heeft een deel van het huis geen stroom meer. In een ouder huis gaat het vaak anders. Sluit u teveel stekkers op een stopcontact aan dan kan er brand ontstaan. Gebruik in elk geval geen verdeelstekkers die van een stopcontact twee stopcontacten maken, omdat dit zeer brandgevaarlijk is. Wel kunt u stekkerdozen met een snoer gebruiken. Rol daarbij het snoer wel helemaal uit om verhitting te voorkomen. En leg nooit snoeren onder het tapijt of vloerkleden. Wanneer de zekeringen (=stoppen) doorslaan, verhelp dan de oorzaak of roep hulp in van een vakman.

Barbecue en brandgevaar

Zet een barbecue altijd op een windvrije, stevige, vlakke ondergrond en op sta- of tafelhoogte, dus nooit op de grond. Houd het apparaat ver van zonneschermen, afdakjes, overhangende bomen, planten of houten hekken en hou blusmateriaal bij de hand. Binnenshuis barbecueën is vragen om moeilijkheden, dus doe dat nooit, al is het alleen al om het gevaar van koolmonoxidevergiftiging door smeulend vuur en gloeiende houtskool. Gebruik bij de barbecue verder nooit benzine, petroleum of spiritus maar speciale aanmaakblokjes op een laag briketten of houtskool en neem er de tijd voor. Gebruik geen kleine lucifers, en blaas niet in het vuur. Is het een gasbarbecue controleer dan de datum op de gasfles, zet de fles rechtop en stabiel naast de barbecue. Controleer de gasslang regelmatig, zorg voor een goede slangverbinding en vervang de slang en drukregelaar om de respectievelijk twee en vijf jaar. Haal dan het deksel van de barbecue en steek het pas aan als het gas wordt opengedraaid.

Heeft u een elektrische barbecue? Zet het apparaat dan nooit in de buurt van water dus pas op met regen. Controleer het warmte-element regelmatig op slijtage en roest en leg het snoer veilig neer, dus zodanig dat het van de warmtebron afloopt en niet in een looproute ligt. Zorg ervoor dat niemand erover kan struikelen! Houd kinderen en huisdieren op veilige afstand, en draag bij het barbecueën geen gemakkelijk ontvlambare kleding zoals zwemkleren, maar kies katoen. Een ontbloot bovenlijf is ook geen goed idee.

Verplaats een nog warme barbecue niet, dit omdat houtskool nog urenlang heet blijft. Wacht dus af tot alles goed gedoofd is en dek de houtskool dan af met een laag zand. Draai de gaskraan dicht en zet de warmtestand uit en bewaar zo'n gasbarbecue altijd buiten omdat gas bij een eventueel lek dan gemakkelijk weg kan. Bij een elektrische barbecue moet de stekker na gebruik direct uit het stopcontact worden gehaald. Ontstaat er buiten toch een brandje? Blus de barbecue dan met zand of water als u houtskool gebruikt, en draai bij de gasbarbecue vanzelfsprekend meteen de kraan dicht. Een elektrische barbecue waar de vlammen uitslaan blust u met een poederblusser of CO2 blusser. Hier geen water gebruiken om steekvlammen te voorkomen!

Brand door de milieubox

De milieubox is destijds ingevoerd om schadelijke stoffen veilig af te voeren. Waarschijnlijk heeft u er ook een, maar bij onverstandig gebruik riskeert u brand en ongevallen. Zo zijn er in het land al diverse branden ontstaan omdat stoffen die fout op elkaar reageren toch bij elkaar zijn gebracht of omdat kinderen aan de gevaarlijke stoffen konden komen. Doe de stoffen alleen in de eigen verpakking in de box en meng ze nooit samen in een potje. Doet u dit toch, zet er dan altijd op wat erin zit. Zorg ervoor dat potjes niet kunnen breken tijdens het vervoer en sluit de box goed af. Zet de milieubox niet in huis maar in een ruimte erbuiten, bijvoorbeeld een schuur. Heeft u kinderen, dan zet u de box ook nog onbereikbaar hoog weg.

Brandpreventie: Blusmiddelen

Water is bij een brand natuurlijk het meest voor de hand liggend, vaak heeft u er ook genoeg aan. Een goed idee is het om een tuinslang permanent aangesloten te hebben op de waterleiding, en een dusdanig lange te nemen dat elke plek in de woning kan worden bereikt. Wat betreft brandblussers: laat deze elk jaar controleren om er zeker van te zijn dat ie echt werkt als het nodig is. Ook kunt u een blusdeken aanschaffen. Dit is een kleed van moeilijk brandbaar materiaal dat dienst doet als iemands kleren branden, bij 'vlam in de pan', brand in een elektrisch apparaat of een brandende afvalbak. Behalve blusmiddelen kan ook een touwladder, te koop bij bouwzaken, van nut zijn. Denkt u ook eens aan de aanschaf van een brandwerende kast waar u waardevolle zaken zoals foto's en films tegen brand kunt beschermen.

Rookmelders levensreddend

Rook verdiept de slaap

Heeft u uw huis beveiligd met rookmelders, dan verhoogt u de kans om een huisbrand te overleven maar liefst met honderd procent! Dit omdat rookmelders u vlug waarschuwen, ook al bent u in slaap. U zou denken dat u vast wel wakker wordt van een vieze rooklucht, maar niets is minder waar omdat het reukorgaan tijdens de slaap uitgeschakeld is. Het is helaas zelfs omgekeerd, de rook brengt u nog dieper in slaap. Veel slachtoffers overlijden dan ook aan verstikking en worden in slaaphouding gevonden.

Op elke etage eentje

Hang een rookmelder op elke etage in uw woning, liefst op een centrale plek aan het plafond op meer dan 50cm van de hoeken van een kamer. Maar hang geen rookmelders op in de keuken of badkamer, omdat het er te vochtig is en u steeds met 'vals alarm' komt te zitten. Uitlaatgassen in een garage zouden ook per ongeluk alarmeren, dus ook dat is geen goede plaats. En ten slotte is het beter een rookmelder uit de buurt te houden van ventilatieopeningen, mechanische ventilatoren, boven verwarmingstoestellen en radiatoren. De reden is dat rookdeeltjes door luchtstromingen de rookmelders niet kunnen bereiken. Geschikte plekken zijn meestal de hal, overloop, eventueel slaapkamers en woonkamer. Heeft u een babyfoon dan is het het beste als u deze combineert met een rookmelder. Kies altijd voor een goedgekeurde rookmelder, bijv. voorzien van het logo 'Politie keurmerk veilig wonen'. En: Een rookmelder gaat dan wel zo'n tien jaar mee, ondertussen moet u hem wel regelmatig stofzuigen en testen of ie nog werkt. Doe dit vooral als u een rookmelder in de buurt van de droger heeft.

Vluchtplan bij brand

Vuur geeft wonden, rook doodt

Bij brand is rook het gevaarlijkst. De meeste slachtoffers bij brand komen niet om door vuur maar door de extreem giftige rook. Denk niet dat u nog wel tijd hebt om zo veel mogelijk te redden want bij een brand in huis zie je helemaal niets en ademen gaat moeizaam. De kamers zijn gevuld met roet en rook en de overal heersende hitte is ondraaglijk. Als kinderen ontdekken dat de woning in brand staat, zoeken ze vaak een heenkomen in een kast of onder het bed, dus leg hen uit dat dat geen goed idee is. Kinderen moeten ramen en deuren zonder sleutel kunnen openen, neem bijvoorbeeld een schuif of een knip. Het best is om jonge kinderen liever helemaal niet alleen thuis te laten. Moet het toch, zorg er dan voor dat ze zichzelf in veiligheid kunnen stellen via de voor- of achterdeur. Sluit ze dus niet op!

Rook stijgt op

Bekijk van te voren welke vluchtroute het veiligst en het snelst is, daarnaast moet u een tweede vluchtroute hebben. Daarbij moet u weten dat rook opstijgt, dus vlucht altijd van boven naar beneden, liefst richting de straatkant of balkon. Zorg er voor dat er geen obstakels in huis zijn en dat vluchtroutes altijd direct te gebruiken zijn. Dit betekent dat in gangen en trappenhuizen geen spullen mogen liggen die uitgangen blokkeren, dat traptreden stroef zijn, dat versieringen op deuren het openen van de deur niet hinderen en dat vloerbedekking niet kan verschuiven, omkrullen of oprollen. De mogelijkheid van uitglijden of struikelen moet worden geminimaliseerd. Maar ook de brandweer moet uw huis kunnen bereiken, dus check of uw huisnummer goed zichtbaar is, ook vanuit een rijdende auto en in het donker. Denk ook aan het openen van de voordeur. Kan deze zonder hulpmiddelen van binnenuit worden geopend? Sloten op voordeuren die alleen met een sleutel te openen zijn, geven vertraging. Neem dus liefst drie- of vijfpuntsluitingen en draaisloten zonder sleutel. Let erop dat er geen fietsen, wasgoed, kratten of stapels kranten (brandgevaar!) in de weg staan.

Laat u zien!

Moet u vluchten, sluit dan elke deur achter u dicht. Is de deur namelijk brandwerend, dan kan deze ongeveer twintig minuten een brand weren. Gebruik geen lift! Laat u direct zien (bij raam of balkon) zodat hulpverleners u kunnen helpen. De brandweer heeft de wettelijke taak om tussen de vijf en acht minuten na een brandmelding ter plaatse te zijn, dus wacht tot de brandweer er is en spring niet naar beneden. Als extra kunt u ter preventie met uw huisgenoten afspreken waar u bij brand wilt verzamelen, zodat snel kan worden gezien of er iemand ontbreekt. Ook moet van te voren worden afgesproken wie voor welke baby, kind, oudere of huisdier zorgt. Stel u bovendien op de hoogte van de plaats waar de hoofdafsluiting is van gas, elektra en water en zorg dat deze afsluiters altijd bereikbaar zijn. Alarmnummer bij brand: 112.

Brandwonden

Lichamelijke en geestelijke pijn

Brandwonden behoren tot de ernstigste letsels die men kan oplopen. De lichamelijke pijn betreft natuurlijk in de eerste plaats de verbranding van de huid, maar bij ernstige letsels zijn ook andere organen betrokken. Beschadigingen leiden tot ernstige complicaties. Omdat vaak meerdere operaties nodig zijn met een vooruitzicht op blijvende littekens is er ook psychische pijn. De brand wordt steeds herbeleefd en de schade aan de huid geeft zichtbare herinneringen aan de gebeurtenissen. Wanneer u zelf in de brand staat of u ziet een ander in brand, raak dan niet in paniek. Rennen is onverstandig, want de vlammen zullen daardoor juist aanwakkeren. Het eerste wat u moet doen is de vlammen doven door water uit de kraan, en is dat niet in de nabijheid rol dan over de grond of hul u in een (blus)deken. Probeer uw gezicht uit de vlammen te houden.

Eerst water, rest komt later

Het koelen van de wonden doet u met zacht stromend, lauw leidingwater, minimaal tien minuten achtereen. Is dit niet voor handen, neem dan desnoods slootwater of natte doeken. Want: Eerst water, de rest komt later. Let erop dat het water niet zo koud is, dat er onderkoeling dreigt. En verwijder tijdens het koelen uw kleren, mits deze niet aan de huid zijn vastgekleefd. Ziet de huid er aangetast uit of ziet u blaren, waarschuw dan de arts. Ondertussen kunt u de wond met steriel verband bedekken, en bij grotere wonden met een schone doek of laken. Smeer niets op de wonden. Gaat het om een ander, stel het slachtoffer dan gerust en zorg ervoor dat het slachtoffer zittend naar het ziekenhuis of arts wordt vervoerd, dit omdat het hoofd altijd hoger moet zijn dan het lichaam, wegens eventuele vochtophopingen. Geef het slachtoffer verder niets te eten of te drinken.

'I've had tons of odd jobs, but I think that I would probably be a fireman because you get to see the results of your job. You get there and there is a house on fire. You leave and there's no fire anymore.' ~ Luke Perry