Het rietdekken, de rietdekker en de rieten kap

Een rieten dak voegt op milieuvriendelijke wijze iets toe aan uw woonhuis of schuur. Al die rieten daken zien er van buitenaf hetzelfde uit. Vroeger was dat ook zo, het riet op het dak had slechts één methode qua leggen. Tegenwoordig is dat anders. Er zijn nu twee methodes waarop een rieten dak kan worden aangebracht. Hoe weet u wat voor u de beste methode is? Hoe kiest U een vakbekwaam rietdekker uit het aanbod van rietdekkers? Welk onderhoud vraagt een rieten kap?

De twee methodes

Vroeger werd een rieten dak op de traditionele manier gelegd, het zogenaamde traditionele rieten dak ofwel de 'open' dakconstructie. Tegenwoordig is er een nieuwe methode van dekken bijgekomen. Dit wordt de 'gesloten' dakconstructie ofwel het 'schroefdak' genoemd.

Het traditionele rieten dak of open dakconstructie:

In vroeger jaren legde men vaak in de eerste plaats een rieten dak omdat het goedkoop was. De bijkomende voordelen waren de isolerende en ventilerende werking. Rietstengels zijn allemaal holle pijpjes die gevuld zijn met lucht. Dit heeft een isolerende werking voor zowel geluid als ook temperatuur. Zomers blijft het onder de rieten kap lekker koel terwijl het s'winters de warmte vasthoudt. Doordat de wind door het riet kan waaien ontstaat de sterk ventilerende werking. Die ventilatie was vroeger ook belangrijk vanwege het vee en de hooiopslag direct onder de rieten kap: de dampen ervan konden makkelijk verdwijnen. Een groot bijkomend voordeel is dat de rieten kap door die ventilerende werking snelller droogt na een periode van regen. Met een langere levensduur van het rieten dak als direct gevolg. Als het riet namelijk niet goed kan drogen, zal het eerder gaan rotten. Een nadeel kan het brandgevaar zijn. Juist door dat ventileren kan een rieten dak met deze constructie binnen een uur volledig afbranden. Echter tegenwoordig zijn er goede brandvertragende middelen op de markt waarmee het dak ingespoten kan worden.

De constructie van het traditionele rieten dak bestaat uit een sporenkap (verticale balken) met daarop horizontaal gelegen rietlatten. Deze rietlatten zitten dus aan de buitenkant van de dakconstructie en zijn vergelijkbaar met panlatten. Op de rietlatten wordt het riet vastgezet met roestvrij staaldraad. Wanneer u op de zolder zou staan van een dak voorzien dan deze constructie, dan ziet u dus eerst de vericale sporenkap, daarna de horizontaal gelegen rietlatten en tenslotte het riet. Vandaar ook de naam 'open' dakconstructie.

Dit traditionele rieten dak kan aan de binnenkant overigens goed worden afgewerkt. De afwerking van eventueel isolerende platen gebeurd op de sporenkap. Een groot voordeel van deze methode is dat de ventilerende werking van de rieten kap blijft bestaan doordat er ruimte tussen het riet en de sporenkap zit.

TIP: Laat uw dak behandelen met een brandvertragend middel.

De gesloten dakconstructie of schroefdak:

De dakconstructie van een zogenaamd schroefdak is anders dan die van de traditionele rieten kap. Bij het schroefdak of de gesloten dakconstructie worden namelijk geen rietlatten gebruikt en wordt het riet direct op de daaronder gelegen platen aangebracht. Op de sporenkap worden aan de buitenzijde van het dak grote (eventueel isolerende) platen aangebracht. Hierbij is het van groot belang dat kieren en naden tussen de onderlinge platen goed worden afgedicht. Gebeurt dit niet dan kan er direct onder de rieten kap condens ontstaan waardoor het rotten van het riet van onderaf begint. Dit is van buitenaf niet zichtbaar omdat het rotten tussen de rieten kap en de dakplaten plaatsvindt. Door een niet zorgvuldige afdichting van deze naden en kieren kan er bovendien bij brand op die plekken van onderaf zuurstof bij. Het afdichten gebeurt meestal met pur.

Op die platen wordt direct het riet vast geschroefd met roestvrijstalen ijzerdraad waardoor het op de platen komt te liggen. Doordat er nu geen ruimte meer zit tussen het riet en de platen, vervalt de ruimte die voor de ventilatie zorgt. Een direct gevolg van het verdwijnen van de ventilerende werking is dat het riet minder snel drogen kan, eerder kan gaan rotten en dus vroeger aan vervanging toe is. Dit is een nadeel van deze dakconstructie. Een voordeel is dat bij brand de vlammen minder snel kunnen doorslaan naar binnen omdat het riet van onderaf (binnenkant kap) geen zuurstof meer krijgt.

Door bovenop de platen aan de buitenzijde van het dak, toch de rietlatten weer aan te brengen, wordt de ventilerende werking enigzins hersteld.

Het rietdekken:

Bij het rietdekken van een nieuw huis kan meteen met het dekken worden begonnen. Bij het opnieuw dekken van een bestaande rieten kap zal eerst de oude kap door de rietdekker verwijderd moeten worden. Soms wordt er vanwege de kosten van een compleet nieuwe kap, voor gekozen om over deze oude bestaande laag heen te dekken. Ook een dak waar eerst dakpannen op lagen kan voorzien worden van een rieten kap omdat de onderconstructie van een pannendak zwaarder is uitgevoerd dan dat van een rieten dak. Deze onderconstructie kan het riet dus 'dragen'. Andersom zou alleen met het verstevigen van de originele constructie mogelijk zijn. Er is voor deze verandering wel een vergunning van uw gemeente nodig.

Het is een misvatting dat een rieten dak altijd duurder zal uitvallen dan een pannendak. Dit is afhankelijk van vele factoren zoals de soort dakpan, de benodigde onderconstructie, wel of geen isolerende platen etc. Een offerte van beide mogelijkheden kan duidelijkheid geven.

Het dekken begint met een eerste laag onderaan het dak. Van daaruit werkt de rietdekker met zijn knechten naar de nok toe. Over iedere laag riet wordt horizontaal een dikke draad of gaarde gespannen. Deze gaarde zorgt ervoor dat het riet op zijn plaats blijft liggen omdat het tegen de eronder liggende constructie wordt geklemd.

• Bij de open dakconstructie wordt het riet met twee ambachtelijke instrumenten, de goot en de naald, met behulp van roestvrij staaldraad bevestigd tussen de gaarde en de rietlatten. Voor de onderste laag riet, de zgn. spreilaag, wordt vaak riet gebruikt dat langer is zodat van binnenuit niet allemaal rietpluimen naar binnen steken.
• Bij de gesloten dakconstructie wordt het riet met roestvrij staaldraad vastgezet waarbij aan het eind van die draad een schroef zit. Deze draad wordt op de platen geschroefd en wordt aan het andere uiteinde van die draad vastgemaakt aan de gaarde. Vandaar dat een gesloten dakconstructie ook wel een schroefdak wordt genoemd.

Mede om ervoor te zorgen dat de gaardes niet zichtbaar zijn valt iedere nieuwe laag riet over de laatst bevestigde gaarde. De afstand tussen deze gaardes onderling is ongeveer 25 tot 30 centimeter. De zogenaamde slijtlaag is de laag riet die op de gaardes ligt. Deze laag in ongeveer 15 centimeter dik. De dikke draden of gaardes komen weer tevoorschijn wanneer de slijtlaag is verdwenen. Als het dekken bijna klaar is wordt het riet aangeklopt met een drijfbord of klopper zodat een mooi egaal beeld ontstaat.

Wanneer de gaardes zichtbaar zijn doordat de slijtlaag is verdwenen, is een rieten dak niet meteen aan vervanging toe. Een rieten dak is pas echt versleten als het uiteindelijk gaat lekken.

Levensduur van uw rieten dak

Dit is afhankelijk van meerdere factoren:

• De schuinte van het dak: hoe schuiner het riet ligt des te langer zal het meegaan omdat het sneller kan opdrogen. Doordat rietstengels naar boven toe steeds dunner worden is de hellingshoek waarmee het riet op het dak ligt altijd nog schuiner dan het dak zelf. De ideale hellingshoek voor een gemiddeld rieten dak is 45 graden of meer.
• De onderconstructie: betreft het een traditionele open kap of een schroefdak? Door de ventilerende werking zal een open dakconstructie onder dezelfde omstandigheden langer meegaan.
• De dikte van de laag riet. Hoe dikker de laag des te langer zal de levensduur van het rieten dak zijn.
• Kwaliteit van het riet. Eerste kwaliteit riet oftewel riet van de eerste soort is het beste riet.
• Vakmanschap van de rietdekker. Rietdekken is een ambacht dat je in de praktijk moet leren. Het duurt minstens tien jaar voordat een goede knecht zich een vakbekwaam rietdekker kan noemen.
• Onderhoud van het rieten dak. Voorkom mos- en alggroei op het dak. Een dak bedekt met alg en mos krijgt geen lucht en kan daardoor niet ademen. Onder deze laag gaat het riet dan rotten. Een rietdekker kan het dak schoonmaken en daarna behandelen met een mos- en algenremmend middel. Laat ook regelmatig bladeren en dennennaalden verwijderen. Doordat deze op het dak blijven liggen kan het riet niet voldoende drogen. Wanneer er riet en/of mos op de grond ligt zijn er vaak vogels actief op het dak. Deze vogels zijn op zoek naar lekkernijen en krabben tijdens deze zoektocht het dak kapot. Laat gaten die deze vogels maken zo snel mogelijk repareren om lekkage te voorkomen. Laat ook de schade na een storm of hevige regenbui z.s.m. repareren door een rietdekker.
• Plaats van het woonhuis of de schuur. Wanneer de gebouwen vrij staan zodat de wind en de zon er goed bij kunnen, kan het riet goed drogen. Wanneer er bijvoorbeeld echter hoge bomen vlak bij het huis staan die zorgen voor schaduw en de wind breken, zal het dak minder snel kunnen drogen, daardoor eerder last krijgen van mos- en algengroei en tot slot eerder aan vervanging toe zijn.
• Klimaat.
• Luchtvervuiling.

TIP: Laat uw dak eens in de paar jaar behandelen met een alg- en mosgroei remmend middel.

Keuze vakbekwaam rietdekker

Alleen afgaan op dat wat er in een offerte staat kan tot een teleurstelling leiden. Maar hoe vindt u nu die goede rietdekker waardoor teleurstelling voorkomen wordt?

Een checklist:

1. Hoelang is de rietdekker als zelfstandige werkzaam? En is deze ervaren rietdekker zelf bij de grotere klussen aanwezig? Rietdekken is een echt ambacht waarbij het minstens tien jaar duurt voordat een goede knecht het vak onder de knie heeft.
2. Waar ligt de expertise van de rietdekker? Dekt hij voornamelijk nieuwe huizen in een villawijk of is hij juist ervaren in het dekken van de oudere boerderijen tot zelfs Saksische boerderijen? Het rietdekken valt of staat met het vakmanschap en de aandacht waarmee de rietdekker zijn werk doet.
3. Hoe dik is het dak dat de rietdekker legt? Wanneer u denkt de juiste rietdekker te hebben gevonden, kunt u hem vragen om een offerte van het werk dat gedaan moet worden. Wanneer meerdere rietdekkers een offerte uitbrengen met een behoorlijk verschil in prijs kan dat duiden op een dikker of juist dunner dak. Een dak moet gemiddeld zo'n 30 centimeter dik zijn. Is een dak bijvoorbeeld slechts 26 centimeter dik dan scheelt dat al gauw een aantal rollen riet op een vierkante meter waardoor de prijs op de offerte lager uitvalt. Het dak zal echter ook eerder versleten zijn en toe zijn aan een nieuwe rieten kap waardoor u uiteindelijk duurder uit kunt zijn.
4. Legt de rietdekker met riet van de eerste soort of neemt hij een goedkopere soort riet?
5. Wat gebeurt er met uw tuin? Als het oude dak eraf moet, gaat dat gepaard met veel oud riet dat op de grond terecht komt. Met hoeveel respect wordt dan uw tuin behandeld? Wordt aan het eind van de werkdag uw erf redelijk netjes achtergelaten of zit u minstens twee tot vier weken in een chaos rondom uw huis?

Tot slot, vraag ervaringsdeskundigen. De buren of de mensen van even verderop die net of een paar jaar geleden een nieuwe rieten kap hebben laten leggen. Welke rietdekker hadden zij en hoe is hen dit bevallen? Ook de mensen met een huis waar al jaren een rieten kap op ligt zullen, vanwege het noodzakelijke onderhoud, ervaring hebben met een rietdekker. In de meeste gevallen hebben rietdekkers een eigen rayon waarbinnen zij werkzaam zijn. Een vakbekwaam rietdekker zal u antwoord kunnen geven op alle vragen die u heeft en u bovendien van goed advies kunnen voorzien.