Verwarming met een warmtepomp

Elektrisch verwarmen op een zeer intelligente manier. Zo kan men een warmtepomp omschrijven. Zo'n systeem heeft onmiskenbaar grote troeven maar er hangt momenteel nog een stevig prijskaartje aan vast waardoor de rendabiliteit van de waterpomp fel naar omlaag getrokken wordt. Als u belangstelling hebt voor energiebesparingen en hernieuwbare energie, hebt u misschien al horen praten over de warmtepomp. Soms wordt die voorgesteld als een wonderbaarlijk verwarmingssysteem dat bijna niets verbruikt... Laat dit duidelijk zijn: wonderen zijn niet van deze wereld. Toch is zo’n warmtepompsysteem een mooi idee. De vraag is: hoe goed is het idee en, vooral, is het een interessante keuze?

Een onuitputtelijke warmtebron

Anders dan een klassieke verwarmingsketel die zuiver op brandstof(aardgas, stookolie ...) werkt, haalt een warmtepomp al eerst een zekere hoeveelheid warmte uit water (door dit op te pompen en daarna weer af te voeren), de lucht (door die aan te zuigen) of de aardbodem (via buizen of leidingen in de grond). Het systeem van de warmtepomp benut die warmte om vervolgens dankzij een ingenieuze technologie een comfortabele warmte in de woning te verspreiden. Eventueel maakt het systeem ook het warm water aan. De pomp zelf zit in een behuizing die veelal lijkt op die van een klassieke verwarmingsketel.

De warmte kan afkomstig zijn van drie bronnen:

het grondwater: Dat heeft een vrij- wel constante temperatuur van zowat10° C en wisselt zijn warmte zeer goed uit. Grondwater is evenwel niet altijd beschikbaar. Meer zelfs, het is een schaars goed. Vandaar dat u veelal een toelating nodig hebt om grondwater te mogen putten;

de aardbodem: Op een diepte van 5 a 10 m in de grond heerst er een nagenoeg constante temperatuur van zowat 10° C. Minder diep in de grond schommelt de temperatuur tussen 5 en 15° C afhankelijk van het seizoen. In het ene geval zijn diepe boringen noodzakelijk om verticale buizen in de grond te steken. In het andere geval zijn graafwerken vereist om een horizontaal buizennetwerk in de grond aan te brengen op een diepte van 50 tot 80 cm (zie ook het bovenstaande schema). Een horizontaal leidingennetwerk neemt erg veel plaats in; u mag, naargelang van de aard van de bodem, rekenen op een oppervlakte van 200 tot 500 m2 voor een doorsnee woning. Bovendien moet u de uitgegraven aarde tijdelijk aan de kant kunnen leggen terwijl het leidingennet wordt geplaatst;

de buitenlucht: Dat is een onuitputtelijke bron en er is geen grote installatie vereist. Maar lucht wisselt minder goed warmte uit dan bv. water. De buitenlucht ondergaat bovendien aanzienlijke temperatuurschommelingen, en ze is net het koudst wanneer binnen de nood aan verwarming het hoogst is. Soms kan zich zelfs ijs vormen op de warmtewisselaar; om daaraan te verhelpen, is extra stroom nodig.

De woning verwarmen kan via vloerverwarming, warmeluchtkanalen,ventiloconvectoren of eventueel zelfs radiatoren.
Een warmtepomp is alleen te overwegen in een goed geïsoleerde woning. Dat betekent onder meer: superisolerende beglazing, minimaal 6 cm isolatie in de muren, minstens 15 cm isolatie in het dak en bij vloerwarming een extra goede vloerisolatie. Op die manier kunt u het stellen met een warmtepomp meteen zo laag mogelijk vermogen en een zo klein mogelijk buizen- of leidingennetwerk (minder diep of minder grootoppervlak).

Uit wat voorafgaat, mag duidelijk zijn dat een warmtepomp toch vooral in nieuwbouwwoningen een optie is.

Rendement warmtepomp

In theorie kan een warmtepomp met1 kWh elektriciteit meer dan 6 kWh warmte leveren. Zo’n rendement van 6 - in technische termen: Coëfficiënt of Performance of COP, ook te vertalen als winstfactor - doet zonder meer dromen, als u weet dat de beste vande klassieke verwarmingsketels, met name de condensatieketel, een rendement van “amper” meer dan 1 haalt. In de praktijk ligt het rendement van de warmtepomp lager. Het hangt in hoge mate af van de temperatuur van zowel de warmtebron als de warmte vereist voor de verwarmingselementen in de woning. Ideaal zijn een zo warm mogelijke warmtebron en een lage temperatuur in het systeem van warmteverspreiding. Daarom is grondwater als warmtebron zo interessant; het blijft zelfs in de winter zijn vrij hoge temperatuur van 10° C houden, anders dan bv. de buitenlucht.

Voor de verspreiding van warmte is vloerverwarming bijzonder interessant(of het equivalent ervan ingewerkt in de muren of het plafond). Die werkt namelijk met een vrij lage temperatuur(30 - 35° C). Enig nadeel: zo’n systeem reageert niet direct. U kunt dus niet snel een lokaal opwarmen. Omgekeerd is het risico op oververhitting groter als de zon plots heel fel begint te schijnen. Voordelen van vloerverwarming zijn dan weer het aangename, comfortabele leefklimaat en de vrije ruimte die u overhoudt; u hoeft immers geen radiatoren te plaatsen.

Concreet blijkt het rendement van een warmtepomp te schommelen volgens het seizoen en is elektriciteit nodig om de diverse delen van de hele warmtepompinstallatie te laten functioneren, bv. om grondwater op te pompen, om de buitenlucht aan te zuigen, om de vloeistof in de leidingen te laten circuleren enz. Uiteindelijk schommelt het echte rendement van een warmtepomp, afhankelijk van het systeem, tussen 2,7 en 3,8. Dat betekent dat een warmtepomp in werkelijkheid 2,7 tot3,8 kWh warmte kan creëren op basis van 1 kWh elektriciteit. U verkrijgt het hoogste rendement met een systeem dat warmte haalt uit de aardbodem of uit grondwater gecombineerd met vloerverwarming.

Minder energie verbruiken

Met 1 kWh elektriciteit tot 3,8 kWh warmte leveren: het klinkt magisch. Maar we mogen niet vergeten dat om1 kWh elektriciteit op te wekken, zowat3 kWh aan primaire energie (kernenergie, aardgas, steenkool enz.) nodig is. Uiteindelijk zal een goed presterende warmtepomp zowat een derde minder primaire energie verbruiken dan een zeer goede verwarmingsketel, en niet drie tot vier keer minder - er is dus geen rendement van 300 tot 400 % - zoals soms wordt beweerd.

Overigens ligt de winstfactor van een warmtepomp voor de aanmaak van warm water een stuk lager. Dit water moet immers een temperatuur van minstens 50 tot 55° C hebben. Het rendement hiervoor ligt tussen 2 en 3.

Milieuaspecten warmtepomp

Een hoog rendement is natuurlijk goed voor het milieu. Dat betekent daarom nog niet dat een warmtepomp het milieu totaal niet belast.

Aangezien een warmtepomp elektriciteit verbruikt, is er doorgaans sprake van een zekere C02-uitstoot. Afhankelijk van de energiebron waarmee elektriciteit wordt opgewekt, is de C02-uitstoot toch een derde of zelfs de helft kleiner dan die van een verwarmingsketel op stookolie of aardgas.

Als de warmtepomp ook als airco zal dienen, komt er een extra verbruik bij.

Rendabiliteit van een warmtepomp

We hebben een scenario uitgewerkt voor een goed geïsoleerde woning met een jaarlijks stookolieverbruik van1500 liter (of het equivalent in aardgas). Dat komt neer op zowat € 900 stookkosten per jaar.

Uit berekeningen blijkt dat u met een warmtepompsysteem 20 tot 30% van uw verwarmingsfactuur kunt knijpen. In het beste geval kunt u zo ongeveer € 300 besparen. Tegelijk hoeft u geen jaarvergoeding te betalen zoals bij aardgas, of de kosten voor een stookolietank af te schrijven. Dat kan u jaarlijks een extra winst van € 100 tot € 200 opleveren. Alles bijeen zou u aldus € 400 tot € 500 per jaar kunnen besparen.

Daartegenover staan de extra investeringen.

De warmtepomp zelf kost, plaatsing inbegrepen, al gauw € 8 000 tot € 10 000. Voor de graaf- of boorwerken en de plaatsing van buizen in de grond moet u nog eens rekenen op € 5 000 tot € 6 000. Uiteindelijk zult u voor het hele systeem € 7 500 tot € 10 000 méér betalen dan voor een klassiek verwarmingssysteem op stookolie of gas. Kortom, anders dan bij een klassiek elektrisch verwarmingssysteem is de begininvestering groot maar het verbruik gering.

Stel dat u per jaar € 500 kunt besparen aan verbruik, dan doet u er 15 tot 20 jaar over om de extra investering terug te winnen. Gelukkig kunt u soms aanspraak maken op een belastingvoordeel of premies, die de terugverdientijd inkorten. Die kunnen oplopen tot meer dan€ 5 000, al zijn er soms voorwaarden aan gekoppeld. Vaak moet het systeem zijn warmte uit de bodem halen (“geo- thermische warmtepomp”) en/of mag het niet omkeerbaar zijn, dus zonder mogelijkheid van koeling.

Uiteindelijk zult u in uw concreet geval zelf de kosten moeten vergelijken, alvorens een keuze te maken. Laat u hierbij bijstaan door een specialist in het domein. Weet echter dat, globaal genomen, een warmtepomp zonder voordeel of premies momenteel nog het duurste centrale verwarmingssysteem blijft.