De Tuin in de Winter

Winterharde, vruchtdragende planten kunnen licht geven in de wintertuin als een slingers van gekleurde lantaarns. Het is een waar genot om in de wintertuin, verlicht bij de lage winterzon, te kijken naar uw favoriete planten met hun geleidelijk en prachtig verval.

De Wintertuin

Zo mooi als de langzaam vervagende bloemenstelen en grassen zijn, zijn het juist de bessen die de belangrijkste kleur toevoegen aan de wintertuin. Hangend aan kale takken als kerstballen, of in groepjes tegen een achtergrond van glanzend wintergroen blad, om daar als een ware lust voor het oog te dienen en wat te denken van de constante aanvoer van voedsel waar vele diersoorten weer van profiteren.

Hippophae rhamnoides 'Leikora'
Deze cultivar wordt zelfs commercieel geteeld voor de productie van vitamine C- sapjes. In de tuin staat de duindoorn erom bekend goed om te kunnen gaan met droogte en.... uiteraard de zilte zeewind.

Wat zijn bessen?

Bessen zijn de ‘zakelijke’ kant van de plant zijn levenscycli. Ze zijn het mechanisme waarmee talrijke soorten hun einde aankondigen. De vlezige en kleurrijke buitenste laag van de bessen dat zo veel kleur geeft aan de wintertuinen, is er eigenlijk alleen om vogels en zoogdieren aan te trekken. Deze dieren zorgen ervoor dat de bessen, met de daarin zo belangrijke zaden, worden gegeten en elders weer met elk een individuele dosis van mest worden gedropt zodat uit dat zaadje weer nieuw leven kan ontstaan.

De ironie is dat tuinders de neiging hebben om de grootste waarde te hechten aan planten die onaantrekkelijk zijn voor dieren, en dus een langere levensduur hebben voor de tuin. Toch zullen ook deze minder smakelijke vruchten uiteindelijk worden opgegeten, vooral als ze wat zachter worden door de vorst. Dat is overigens ook de beste tijd om wilde vruchten zoals de wilde appel te oogsten voor menselijke consumptie.

Het is uitzonderlijk wat er zoal wordt gegeten door de dieren, vlinders die zich in oktober nog te goed doen aan de sappen van het gevallen fruit, vogels die zich vol overgave storten op de vitamine C – rijke rozenbottels. Dus planten die bessen produceren in de tijd voor de winter zijn ongetwijfeld goed nieuws voor de dieren, en een mooie aanvulling op de tuin. Maar welke planten zijn het beste?

Malus transitoria
Deze boom is compact genoeg om in een kleine tuin te passen. De M. transitoria is een gracieuze en elegante boom die van origine uit het noordwesten van China komt. Naast de fantastisch mooie gele bessen die aan de boom verschijnen, heeft deze boom als extra pluspunt ook nog eens een fantastische herfstkleur.

Maak een keuze

Er is zo’n groot assortiment van planten met goede bessen dat er met zekerheid te zeggen is dat er ook iets geschikt zal zijn voor uw tuin, zelfs als u een kleine tuin bezit. Als u een kleine tuin bezit dan zou u kunnen kiezen voor inheemse soorten zoals de meidoorn, Gelderse roos en sleedoorn. Wat te denken aan klimrozen tegen het huis en de garage waar mooie, dikke glanzende rozenbottels aan komen. In een grotere tuin is er de mogelijkheid om vruchtdragende bomen aan te planten. De beste soort hiervoor in de winter is misschien wel de sierappel, de Malus, die komen in een grote verscheidenheid van bloei en vruchten kleuren voor en in een grote hoeveelheid van verschillende formaten, tot de zeer kleine, zoals Malus ‘Red Jade’ en Malus toringo subsp. sargentii. Beide soorten kunnen overigens ook gemakkelijk gehouden worden in kuipen.

Malus 'Professor Sprenger'
Deze kleine boom zit vol met kleine glanzende oranjerode wilde appels in de winter. In het voorjaar komen er witte bloemen uit de roze bloemknopjes.

Bessen van struiken

Er zijn ook enkele uitstekende groenblijvende en besdragende planten in de categorie kleine boom/ grote struik, met inbegrip van de vele mooie hulst soorten en de zwaar onderschatte Cotoneaster, planten die het vreselijk zwaar hebben door het wijdverbreide gebruik als gemeentelijk groen.

Struiken bieden de grootste kans op plezier van bessen in de winter, en ook nog het breedste kleurenscala, van het metallic paars van de Callicarpa bodineri ‘Profusion’ tot het brons oranje van de Hippophae rhamnoides ‘Leikora’. Deze laatste vertegenwoordigt één van de beste inbreker afschrikmiddelen die ik ken; een combinatie van scherpe doornen en sterke zure bessen, welke een onaangename combinatie vormt. Het is ook een uiterst sterke en een zeer tolerante plant voor het verdragen van zeewind, droogte en schrale grond. Berberis en Pyracantha zijn ook zeer geschikt in de rol van veiligheid. Ze hebben in hun vermogen om krassen en schrammen te veroorzaken, maar er is ook schoonheid te zien onder de stekels in de winter. Zoals de Berberis met hun dunne, pezige stengels versierd met bessen.

De compacte Berberis thunbergii atropurpureae ‘Nana’ is misschien wel één van de beste kleinere struiken die het gehele jaar interessant is. In het voorjaar en zomer geeft deze heester prachtig paars blad en een feest van kleine roze rode bessen in de winter. Berberis wilsoniae is iets groter en half wintergroen, met zijn vruchten bijna doorschijnend roze.

De Pyracantha wordt voornamelijk gebruikt om tegen een wand op te groeien, maar kan ook worden gekweekt als vrijstaande exemplaren, en hoewel het misschien verleidelijk is om te denken dat deze heester alleen als gemeentelijk groen zou kunnen worden toegepast, zou het een schande zijn om dit kleurrijke geslacht af te schrijven, vooral gezien hun rijkelijke bloei en de hoeveelheid bessen die ze produceren. Van de grotere struiken is de Euonymus europaeus een ware topper. Deze heester heeft een gracieuze vorm, aantrekkelijk blad en heeft in de winter prachtige kleuren. Het is gelijk ook de meest bijzondere kleurcombinatie onder de bessen, de buitenste schil heeft een lipstick roze kleur en in de opening zijn fel oranje bessen zichtbaar.

Callicarpa bodineri var. giraldi 'Profusion'
Een hele mond vol, maar wel één van de sterren voor de Wintertuin. De bessen met de donker lila, metallic look springen er echt uit.
Pyracantha saphyr orange
Deze vuurdoorn lijkt te bezwijken onder het gewicht van de bessen en de sneeuw. De bessen volgen na de kleine witte bloemen in het voorjaar. In het algemeen wordt deze groenblijvende heester gebruikt tegen een muur, maar probeer eens om deze als solitair aan te planten of als decoratieve haag.

Rozen en kruidachtige planten

Rozen bieden misschien wel de grootste verscheidenheid van vorm en grootte, van de dikke rozenbottels van de oersterke Rosa rugosa cultivar tot de R. mulganii welke een overvloed draagt van tal van kleine rozenbottels.

Een relatief nieuwe cultivar, de R. 'Summer Wine', is een oersterke klimroos met een opeenvolging van lichtroze, geurige bloemen in de zomer en wanneer men zich toe staat aan het eind van de zomer geen dode bloemen meer te verwijderen dan kan de plant zich in staat stellen om allemaal mooie dikke rode bottels te vormen. En… men moet niet voorbijgaan aan het feit dat er een heleboel vaste planten zijn die in de winter bessen dragen, waarvan twee soorten uiterst nuttig omgaan met hun vermogen voor zowel droogte als schaduw.

De eerste is onze inheemse Iris foetidissima welke veroordeeld is door de algemeen bekende naam - stinkende Iris - maar dit is een beetje oneerlijk. Het blad heeft zeker een duidelijk herkenbare geur wanneer ze worden geplet, maar het is niet geheel onaangenaam. Het is een plant die het goed doet op plaatsen waar weinig planten nog maar willen groeien en deze geeft zeer gul vanaf de herfst een cluster van oranjerode bessen tot diep in de winter. Dieper in de schaduw de naakte stengels van de inheemse heren en dames, Arum maculatum, die de duisternis oplichten met hun drumstickachtige hoofden van stralend rode bessen.

Rosa spinosissima
Deze inheemse roos groeit zelfs op stenige en droge grond. Het is een zeer stekelige roos met in de vroege zomer witte bloemen en wordt niet hoger dan 1m. De rozenbottels verkleuren naar paars-zwart. Vroeger stond deze roos bekend onder de naam R. pimpinellifolia.
Iris foetidissima
De inheemse 'stinkende iris' ruikt echt niet zo erg als sommigen beweren, er zijn mensen die zeggen dat wanneer de bladeren gekneusd worden dat dit naar biefstuk ruikt. In de winter splijt het zaadhoofd open waardoor de glimmende rode bessen zichtbaar worden.

Conclusie

Dus zeg nooit dat de tuin saai is in de winter en dat er niets te zien is. De verscheidenheid aan planten die besdragend zijn is zo groot dat er voor iedere tuin, ongeacht grootte, bodemstructuur en aspect, wel wat passend te vinden is. Door toevoeging van dergelijke planten aan uw tuin brengt u niet alleen kleur aan uw wintertuin, maar u trekt ook nog eens vogels en zoogdieren aan die zich tegoed zullen doen aan al het lekkers dat uw tuin voortbrengt en dat alles is gratis en het vereist geen onderhoud.

Berberis thunbergii f. atropurpurea
Deze heester wordt voornamelijk gebruikt vanwege de roodachtige paarse bladeren die in de herfst fel rood kleuren. In het voorjaar zit de heester vol met klokvormige, lichtgele bloemen met een rode zweem.