Meldeplanten, eetbaar en nog meer

De ganzenvoetfamilie (Chenopodiaceae) heeft haar naam te danken aan het geslacht Chenopodium, het is een groep doorgaans welig tierende 'onkruiden' uit gematigde en warme gebieden. Veel soorten uit dit plantengeslacht hebben bladeren waarvan de omtrek met enige fantasie aan die van een ganzenvoet doen denken. Deze planten familie is om een aantal redenen interessant. In de eerste plaats is ze economisch van betekenis omdat ze een aantal bekende groenten bevat zoals spinazie, rode biet en snijbiet. Verder is het opvallend, dat ook veel wilde ganzenvoetsoorten eetbaar zijn en, als 'primitieve' groenten, waarschijnlijk een rol hebben gespeeld in het voedingspatroon van onze voorouders. Ook van economische betekenis is, natuurlijk, de suikerbiet die in de 18de eeuw werd ontwikkeld uit 16de eeuwse 'wortelbiet'. Tenslotte telt de familie een aantal soorten die zich aan zee thuis voelen. Tot deze zoutplanten behoren de zeekraal en klein schorrenkruid (Suaeda maritima). Ze heb­ben het voor andere planten vaak dodelijk zeezout nodig om in leven te kunnen blijven en werden vroeger vaak verbrand om het looghoudend as als wasmiddel te gebruiken.

Primitieve groenten uit de ganzenvoetfamilie zijn vooral te vinden in het geslacht Chenopodium, dat praktisch overal ter wereld groeit. Soorten die in het verleden als groente zijn verbouwd zijn o.a. melganzevoet (Chenopodium album), waarvan het blad als spinazie werd gegeten en de Brave Hendrik (Chenopodium bonus­ henricus).

Melde

Een middenpositie tussen primitieve en moderne groenten kan worden toegekend aan het geslacht melde ( Atriplex). De belangrijkste soort is de tuinmelde (A. hortenis), die beschouwd wordt als een voorloper van de spinazie. Waarschijnlijk ontstaan uit de in het wild voorkomende glanzende melde ( A.nitens) werd dit gewas reeds gegeten door Grieken en Romeinen. Ook Dodoens kende de Melde en adviseerde de plant ook als groente om 'saechten camerganck' te maken. Niet alleen het blad, maar ook de zaden werden door Dodoens met 'huenich water inghenomen' tegen geelzucht en een verstopte lever. De zaden zijn ten andere eeuwenlang gebruikt geweest als graangerecht. De Chenopodium quinoa, het Inca-graan uit Zuid-Amerika is zelfs terug populair als rijstvervanger.

Sperma-remmend?

Als geneeskrachtige planten worden de Ganzenvoetachtigen niet meer gebruikt, toch vond ik een merkwaardig wetenschappelijk onderzoek, waaruit blijkt dat het zaad van Chenopodium album een 'potent sperm-immobilizing agent' is. Een waterig aftreksel, extract van de zaden bleek bij ratten een vrij sterke contraceptieve werking uit te oefenen. Nog vreemder is dat 2000 jaar geleden Hyppocrates volgens Leclerc het zaad voorschreef « lorsque la semence de l'homme se putréfie dans l'utérus ». Dus om gezond sperma te verkrijgen. Wel opvallend, mogelijk ook onrustwekkend maar zeker interessant om verder te onderzoeken.

Toch maar een 'culinair recept, maar dan van het blad.
Laat wat Melde smelten in de pan, meng met blokjes mozzarella en basilicum, draai dit alles in een hartig flensje en laat het even frituren in olie. Opdienen met rijst en rauwkost.

Voor verder onderzoek

http://www.contraceptionjournal.org/article/S0010-7824(06)00322-2/abstract Chenopodium album seed extract: a potent sperm-immobilizing agent both in vitro and in vivo
http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Chenopodium%20album