mijn kijk op

Roundup – onkruidverdelger met glyfosaat

De een prijst het spul de hemel in: Roundup, dát moet je gebruiken als je groen tussen de tegels hebt dat je kwijt wilt. De ander verguist het als verderfelijk goedje dat onze omgeving vergiftigt. Heel wat stoepen en schoolpleinen zijn er in het verleden mee schoongemaakt. Tuincentra prijzen het aan, maar er zijn tegengeluiden. In Nederland mogen particulieren het na 1 november 2015 niet meer kopen en in België mogen particulieren het sinds juli 2017 helemaal niet meer gebruiken. Het hormoonverstorende gif is daarmee nog niet uitgebannen maar het tij lijkt in de 21ste eeuw voor glyfosaathoudende middelen te keren. Duurzaam gifspuiten is een sprookje en Roundup is voor luie tuinders. Omwille van een schoon tegelpaadje zetten mensen hun gezondheid op het spel.

Kan glyfosaat nu wel of kan het beslist niet?

• Roundup en glyfosaat
• Wat doet Roundup?
• Wereld Gezondheidsorganisatie
• Kankerverwekkend en rechtszaken
• Monsanto
• Bayer en Monsanto
• Gemeenten en particulieren en Roundup
• Half verbod op Roundup
• Ratjetoe aan regels en verboden in Europa
• De Expert In Onkruidbestrijding
• Nederland en België vrij van onkruidverdelger
• Geen Roundup, wat dan wel?

Roundup en glyfosaat

Roundup is een onkruidverdelger met de werkzame stof glyfosaat. Dat is een organische fosforverbinding die niet-selectief onkruid aanpakt. Onkruid kan gaan groeien waar je het niet wilt hebben en het is hardnekkig. Het heet niet voor niets on-kruid. Roundup werkt prima als het gaat om onkruidverdelging, maar het middel is niet kieskeurig. Het doodt ook andere planten, komt in het oppervlaktewater en voedselketen terecht en is slecht voor de gezondheid van mens en dier. Het wordt veel gebruikt om onkruid te verdelgen als alternatief voor middelen die nog giftiger zijn. Het is sinds 1974 het meest gebruikte bestrijdingsmiddel ter wereld, gebruikt in de landbouw en door particulieren.

Glyfosaat

Het zit in Roundup, Roundup Ready, -Evolution, -Ultra, -Ultra herbicide, -Gel, AAWiedex, Touchdown, HG Onkruidweg, Bayer Clean-up, Bayer Brush Killer, Brush Advanced. Glyfosaat is wereldwijd de meest gebruikte plantenverdelger.

Wat doet Roundup?

Roundup is een vloeibaar middel tegen onkruid. Het doodt alleen de planten die ermee besproeid worden en wordt daarom een 'contactmiddel' genoemd. Planten die met het middel in contact komen stoppen de aanmaak van eiwitten. Binnen een paar dagen zie je het onkruid bruin worden, binnen drie weken is het dood. Er blijft daarna nog wat Roundup in de grond achter, maar dat is te weinig om nog planten te kunnen doden. Als het zijn werk heeft gedaan kan er weer opnieuw geplant worden.

Roundup wordt als wondermiddel aangeprezen. Volgens de fabrikant is het niet gevaarlijk, maar wat dodelijk is voor onkruid is ook dodelijk of minstens schadelijk voor wat er omheen leeft en wat in de grond leeft. Het is ook schadelijk voor het water in de grond. Roundup vervuilt het water, dat de waterleidingbedrijven dan weer uit het drinkwater moeten halen, en doodt onze bijen en vlinders.

Effecten van Roundup

Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten van Roundup. Er worden verbanden gelegd met allerlei ziekten en gebreken die optreden na contact met Roundup. Schade aan dierlijke cellen, hormoonverstorende werking, onvruchtbaarheid en links met de ziekte van Parkinson. Verder wordt glyfosaat, het werkzame gif in Roundup, in verband gebracht met geboorteafwijkingen, aantastingen van het zenuwstelsel en verschillende vormen van kanker. Naast de gezondheidsrisico's voor de mens leidt het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen bovendien tot verlies van biodiversiteit en tot steeds moeilijker te zuiveren drinkwater. Overheden, branches en particulieren raken in de 21ste eeuw langzaam aan doordrongen van de schadelijke bijwerkingen van het onkruidverdelgingsmiddel.

Wereld Gezondheidsorganisatie

De onderzoeksuitslagen zijn echter niet eensluidend. Is het nu wel of niet kankerverwekkend? De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) laat in mei 2016 weten dat het onwaarschijnlijk is dat glyfosaat voor mensen kankerverwekkend is. Een jaar eerder sprak het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) nog over glyfosaat als mogelijk kankerverwekkend.

Kankerverwekkend en rechtszaken

Producent Monsanto zou al sinds de jaren 90 weten dat Roundup kankerverwekkend is. Mansanto bestreed onafhankelijke studies over de gevaren met public relations. Ook zouden medewerkers hebben meegeschreven aan artikelen die Roundup vrijpleiten. In 2018 en 2019 kreeg het bedrijf (inmiddels overgenomen door Bayer) duizenden claims van vele miljoenen euro aan de broek. De geheime Mansanto documenten over het ziekmakende middel werden door de rechtszaak openbaar.

Monsanto

Fabrikant Monsanto had in Roundup een van hun meest winstgevende producten. Eerder bracht de fabrikant DDT, PCB’s en Agent Orange op de markt. Monsanto is marktleider op het gebied van genetisch gemanipuleerde zaden waaronder pinda, soja, maïs en suikerbiet. Deze zaden zijn resistent gemaakt tegen de giftige werking van glyfosaat. Over de velden waar de pinda’s en soja groeien vliegen sproeivliegtuigjes die onkruidverdelger sproeien. De soja en pindaplant blijft staan en al het andere op de akkers sterft door de glyfosaat.

St. Louis

Monsanto is een duurzame bedrijf, zegt ze zelf, in dienst van de landbouw. De firma levert agrarische producten ter ondersteuning van boeren over de hele wereld. Het hoofdkwartier zit in St. Louis, in de Verenigde Staten, maar er staan in diverse landen op de wereld kantoren.

Etiketreclame

Het etiket belooft mooie resultaten. Op de fles Roundup staat dat het geweldig werkt. Je kunt er de graskanten van greppels onkruidvrij mee maken en het doodt onkruid in je moestuintje. Onkruid verdwijnt als sneeuw voor de zon. Maar er verdwijnt meer. Wie een moestuintje heeft om zijn eigen groente te verbouwen vergiftigt zijn eigen sla als het besproeid wordt met Roundup.

Misleidende reclame

De fabrikant verkoopt flessen die in uiterlijk erg lijken op de ECOSTYLE flessen. De term 'biologisch afbreekbaar' is van het etiket afgehaald, omdat het misleidende informatie is. Fabrikant Monsanto is verschillende malen op de vingers getikt vanwege misleidende reclame. Na elk verbod komt er een nieuwe creatieve kreet op de verpakking, die mooie dingen belooft en zand in de ogen strooit. 'Turbo’, ‘gel’, ‘advanced’ moeten de aandacht van het gif afleiden en de consumenten doen geloven dat het om een verbeterd product gaat.

Bayer en Monsanto

In 2018 neemt Bayer het bedrijf Monsanto over, maar Roundup lijkt als een molensteen om Bayers nek te hangen. Tot twee keer toe in korte tijd oordeelt een jury in Amerikaanse staat Californië dat de onkruidverdelger Roundup kanker veroorzaakt. Het aandeel van Bayer keldert naar aanleiding van de uitspraak eind april 2019 met ruim 12 procent. De zaak gaat over een tuinman die het middel decennia lang gebruikte en ziek werd. Hij kreeg lymfeklierkanker en huidkanker. In de eerdere zaak krijgt Bayer een boete opgelegd, te betalen aan de zieke man, van 69,2 miljoen euro (78,5 miljoen dollar). In juli 2020 brengt het gerechtshof de schadeclaim terug tot 17,5 miljoen euro (20 miljoen dollar). De rechtbank bevestigt wel dat Monsanto had moeten waarschuwen voor het gevaar van de onkruidverdelger. Monsanto en Bayer worden in diverse zaken veroordeeld tot het betalen van vele miljoenen schadevergoeding.

Gemeenten en particulieren en Roundup

Tot aan eind 2015 gebruikten veel Nederlandse gemeenten het onkruidbestrijdingsmiddel Roundup. Er werden plantsoenen, stoepen en zelfs schoolpleinen onkruidvrij mee gehouden. Particulieren bewerkten er hun terrasje mee en verpleegtehuizen en sportclubs sproeiden het op hun tegelpad. Het zijn maar een paar voorbeelden. Sinds november 2015 mogen gemeenten en particulieren het spul niet meer gebruiken en vanaf 2017 mogen sportterreinen er niet meer mee worden behandeld. In juli 2017 komt ook België met een verbod voor particulieren.

Half verbod op Roundup

Sinds 2011 zijn actievoerders en groene politici in Nederland bezig om het verbod van Roundupgebruik op stoepen, schoolpleinen er door te krijgen. In november 2015 wordt dan het verbod van kracht en mag het spul niet meer aan particulieren verkocht worden. Maar het is geen algeheel verbod: de landbouw mag het blijven gebruiken. Als een middel schadelijk is dan is het niet alleen schadelijk wanneer particulieren het gebruiken maar ook of juist bij grootverbruik. De landbouw maakt op grote schaal gebruik van het middel. Het wachten is op een internationaal verbod van Roundup en andere middelen waar glyfosaat in zit.

Tweede Kamer

In maart 2014 stemt de Tweede Kamer in met een motie van Esther Ouwehand. De motie verbiedt de verkoop van glyfosaat aan particulieren. In mei 2015 laat staatssecretaris Sharon Dijksma van Landbouw aan de Tweede Kamer weten dat er geen algeheel verbod op Roundup komt in Nederland. De bewijslast dat het spul mogelijk kankerverwekkend is vindt de staatssecretaris te mager. Bovendien, volgens staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur en Milieu, is er geen afdoende oplossing voor de onkruidverdelging bij grote bedrijven. Grootverbruikers mogen het blijven gebruiken, gemeenten en particulieren niet.
De Tweede Kamer kreeg op 17 mei 2016 een petitie aangeboden met 161.000 handtekeningen uit Nederland en andere Europese landen om onkruidbestrijdingsmiddelen met glyfosaat te verbieden.

Ratjetoe aan regels en verboden in Europa

Voor particulieren is Roundup in Nederland vanaf eind 2015 verboden. Halsstarrige gebruikers vinden een weg om hun voorraad aan te vullen, zolang er geen algeheel verbod is. Het is een ratjetoe aan regels en onderzoeksconclusies, er gelden verschillende regels in verschillende landen en de politiek in Nederland is niet eensluidend. De Europese Unie verbiedt het spul niet.

Europese Unie

De Europese Unie vertrouwt glyfosaat niet maar wil eerst een wetenschappelijk oordeel of het al dan niet kankerverwekkend is. Het Europees Agentschap voor Chemische Producten (ECHA) ging daarmee aan de slag. Experts van de EU-landen stelden in 2016 dat Roundup en andere onkruidverdelgers op basis van glyfosaat, zo weinig mogelijk gebruikt moeten worden in parken en speeltuinen. Op basis van het ECHA-rapport oordeelde de toezichthouder van de EU dat glyfosaat veilig genoeg is en in ieder geval nog tot 2022 gebruikt mag worden. Verlenging van de vergunning werd vooral bepleit door landbouwintensieve landen, zoals Spanje en Ierland.

Duitsland en Denemarken

In Duitsland kunnen particulieren producten met glyfosaat niet meer kopen en in Denemarken is men sinds 2003 al overtuigd van de schadelijkheid. Boeren stelden vast dat hun koeien die blootgesteld waren geweest aan glyfosaat moeilijk of niet meer drachtig werden. België vaardigt in de zomer van 2017 een gebruiksverbod voor particulieren uit.

De Expert In Onkruidbestrijding

Roundup noemt zichzelf De Expert In Onkruidbestrijding. Het middel is ontstaan in de professionele sector en wordt veel gebruikt in de landbouw. Roundup ziet dat als een aanbeveling voor de particulier. Roundup maakt van dezelfde beproefde technologie gebruik als professionals over de hele wereld. Het is een effectief en veilig middel, daar kun je van op aan. Dat zegt Roundup. Het gebruiksklare middel bestrijdt alle onkruiden tot en met de wortel, en heeft geen nawerking in de bodem, belooft Roundup. Zaaien en planten kun je al een week na de spuitbehandeling. Roundup zegt er voor de zekerheid nog even bij: “Niet toepassen over oppervlaktewater of afvoerkolken.” En, het moet niet gaan regenen na de behandeling. Regen binnen 6 uur na bespuiting beïnvloedt de werking.

Fles Roundup

• Inhoud: 3 liter
• Werkzamestof: glysofaat
• Toelatingsnr: 10867N
• Milieugevaarlijk
• Niet gebruiken zonder veiligheidsbril

---

Nederland en België vrij van onkruidverdelger

Om Nederland en België Roundupvrij te maken zijn er meer maatregelen nodig dan een koopverbod voor particulieren. Het begint bij bewustwording van de Nederlanders en Belgen dat een tegelpad onkruidvrij maken met gif, het paard achter de wagen spannen is. Het is gevaarlijk voor de spuiter, hun kinderen en hun omgeving.
Om Nederland en België Roundupvrij te krijgen zijn er alvast een paar dingen te doen:

• Gebruik het zelf niet en vertel je naasten over het gevaar en overtuig ze om het ook niet meer te gebruiken;
• Klamp raadsleden van je gemeente aan om zich nadrukkelijk tegen Roundup uit te spreken;
• Begin een actie om je eigen gemeente Roundupvrij te krijgen;
• Overtuig centra in je buurt om het spul niet meer te gebruiken;
• Zoek medestanders om samen sterk te staan.

---

Geen Roundup, wat dan wel?

Wie Roundup al nooit gebruikte of wie het uit wil bannen en zich blijft ergeren aan het groen tussen de tegels, zoekt naar een alternatief. Dat alternatief wordt niet gevonden in chloor, zout of fabrieksazijn, omdat deze middelen een groot deel van het bodemleven verwoesten. De beste methode is goed wieden zodat er zo weinig mogelijk onkruidzaadjes tussen de tegels belanden. Met een stevige borstel ben je vervolgens het groen tussen de tegels de baas. Met stoom kan het ook. Er zijn speciale stoomapparaten voor in de handel, voor de grootgebruiker, zoals de gemeente, en voor de particulieren.

Lees verder

• Regenton - over duigen en design
• Bramen - bramenpluk en Brommelfestival
• Egel in de tuin met egelburcht voor winterslaap
• The Natural Step - verduurzaming van de wereld
• Kievitsbloem - keizerskroon, kabouters dobbelbeker