Metaalbewerking

Metalen zijn er in vele soorten. Denk maar eens aan de sieraden die we dagelijks dragen. Tien tegen een dat we iets dragen van zilver of goud. Maar daarbuiten bestaan er nog vele andere metalen. Metaalbewerking gebeurt op talloze manieren zoals slijpen, schuren, zagen of boren. Maak kennis met de verschillende metalen en de gereedschappen om ze te bewerken.

Welke metalen zijn er?

In de metaalbewerking kennen we vele soorten metaal. De specifieke eigenschappen ervan zijn vaak bepalend voor de wijze waarop de vakman deze kan verbinden, bijvoorbeeld door zacht-solderen of hard-solderen. Hard-solderen gebeurt met hogere temperaturen omdat het smeltpunt van de te verbinden metalen, bijvoorbeeld zilver of goud, veel hoger ligt dan dat van tin.

Hoewel er nog diverse andere metalen bestaan, zijn onderstaande veel gebruikte metalen bij iedereen wel bekend:

• IJzer (staal) in de vorm van draad en plaat. Blik is vertind dunne staalplaat en ziet er spiegelend uit. Wanneer staal is aangetast, vertoont het roestplekken;
• zink is een metaal met een grijsblauwe kleur dat na verloop van tijd weliswaar dof wordt, maar niet roest. Zink is uitstekend bestand tegen buitenlucht en water en wordt daarom veel gebruikt voor daken en dakgoten. Zink is goed te solderen en vervormt bijna niet bij buigen of knippen. Omdat zink vrijwel niet is her te gebruiken wordt het als belastend voor het milieu beschouwd.
• lood is blauwwit metaal van zachte samenstelling dat onder meer wordt gebruikt als bestanddeel om te solderen. Lood kan zeer goed worden hergebruikt.
• aluminium is een wit glanzend metaal dat niet roest. Aluminiumfolie zoals we dat kennen in de huishouding is feitelijk een heel dun blad aluminium. Ook aluminium laat zich zeer goed hergebruiken.
• koper is een rood en zacht metaal. Het wordt onder meer gebruikt voor stiften van de soldeerbout. Koper wordt ook veel gebruikt bij elektriciteitsdraad en waterleidingen. Het is erg gewild bij koperdieven.
• messing is een legering van koper en zilver dat ook wel als “geelkoper” bekend staat. Het kent een hardere samenstelling dan koper en is daarom voor meer doeleinden geschikt.
• zilver is een zogenaamd edelmetaal dat prachtig glanzend wit is te polijsten en dat om die reden veel wordt toegepast in de sieradenindustrie. Het is een bestanddeel van zilversoldeer.
• goud wordt net als zilver gerekend tot de edelmetalen. Het is een hoogwaardige zachte metaalsoort die om het te verharden vaak wordt bijgemengd met andere metalen als zilver en koper.

Het verbinden van metalen

Zoals al vermeld wordt soldeer in verschillende legeringen gebruikt voor het verbinden van metalen, zoals:

• een legering van tin en lood (zacht-soldeer);
• een legering van zilver en tin (zacht-soldeer);
• een legering van zilver en koper (hard-soldeer).

Gereedschap voor het bewerken van metaal

Het is zaak om altijd het juiste gereedschap te gebruiken voor het bewerken van metaal. Controleer ook altijd of dat gereedschap nog in goede staat verkeert. Een bot hobbymes bijvoorbeeld is gevaarlijk en een versleten zaag werkt onnauwkeurig. Slecht onderhouden gereedschap geeft veel ergernis en een grotere kans op ongelukken. Veel gebruikt gereedschap bij het bewerken van metaal is:

• de kraspen: aftekenen op metaal is niet gemakkelijk. Gebruik daarom een kraspen;
• een centerpunt, te vergelijken met een dikke stalen spijker met een kleine scherpe punt;
• de steekpasser, vergelijkbaar met een gewone passer maar voorzien van 2 stalen punten;
• blikscharen, beschikbaar in talloze uitvoeringen en onder meer bedoeld om er blik mee te knippen. Als je weinig kracht hebt, kan je de blikschaar in de bankschroef vastklemmen waardoor je nog slechts één handvat hoeft te bewegen;
• de plaatschaar, een grote schaar met hefboom in een vaste opstelling. Door de hefboom gaat het knippen een stuk makkelijker;
• kniptangen in diverse uitvoeringen voor het knippen van draad. Voor de doorsnee klusjesman meestal een gewone nijptang, maar professionals (ijzervlechters bijvoorbeeld) maken vaak gebruik van een speciale moniertang die langere handvatten heeft en daardoor minder kracht vereist;
• een bankhamer, een onmisbaar werkstuk voor de metaalbewerker, onder meer gebruikt voor het platslaan van draad (koud smeden);
• de bolhamer, bedoeld om zachte metaalplaat bol of hol te maken in combinatie met bijvoorbeeld een bol houten blok.
• het aambeeld, variërend van de kolos die de hoefsmid gebruikt, tot het kleine aambeeldje zoals we dat kennen van bij de edelsmid. Vaak is een aambeeld voorzien van een rechthoekig vlak en een kegelvormige baan die extra gehard is.