Planken, schappen en werkbladen voor de keuken

Vergeet niet dat de keuken een werkplaats is. Het valt echter niet mee om een keuze te maken uit de verschillende materialen die verkrijgbaar zijn. Om een idee te krijgen van de mogelijkheden, heb ik de belangrijkste materialen op een rijtje gezet. Kies het juiste materiaal en laat dan uw fantasie de vrije loop.

Gelamineerd spaanplaat

Laten we maar beginnen met het meest gebruikte en goedkoopste materiaal. Het is overal verkrijgbaar, in de vorm van planken van 20 tot 60 à 80 cm breed, of als plaatmateriaal met afmetingen van 125x250 cm en meer. Meestal is het 18 mm dik, maar ook andere maten komen wel voor. De randen kunnen recht zijn afgewerkt, maar ook kwart- of halfrond. En gelamineerd spaanplaat wordt gemaakt in de meest uiteenlopende dessins - variërend van veelkleurig fantasiemarmer tot stemmig mahonie of flitsend metallic blauw.


Spaanplaat bestaat uit houtspaanders die met lijm op elkaar zijn geperst tot een tamelijk zwaar, poreus materiaal. Eigenlijk is het niet echt geschikt voor een veeleisende omgeving als de keuken, omdat het snel beschadigt en heel slecht tegen vocht kan. Ook de plasticfolie waarmee de spaanplaat is overtrokken is niet krasvast of hittebestendig.

Als werkblad in de keuken kan gewoon gelamineerd spaanplaat dan ook niet worden gebruikt - wél voor kastplanken en -wanden, als ze tenminste droog blijven. De planken moeten ook goed worden ondersteund, omdat spaanplaat door zijn gewicht snel doorzakt. De randen van het plaatmateriaal kunnen worden afgewerkt met voorgelijmd kantband, dat er met een strijkijzer wordt opgeplakt. Er zijn ook allerlei profielen te krijgen waarmee u een fraaie en behoorlijk stootvaste randafwerking kunt maken.

Als u gelamineerd spaanplaat met de decoupeerzaag of een handcirkelzaag wilt bewerken, kunt u het beste de kant aftekenen die niet in het zicht komt, en de plaat dus op zijn kop liggend verzagen. Zo krijgt u het fraaiste resultaat. Gebruik altijd spaanplaatschroeven voor het bevestigen van spaanplaat; gewone houtschroeven hebben er onvoldoende grip in. Ook met deuvels en watervaste houtlijm kunnen goede en onzichtbare verbindingen worden gemaakt.

Spaanplaat met hardkunststoflaag

Hardkunststof, ook wel HA genoemd (merknamen: Duropal, Formica, Resopal, etc.), is een veel betere toplaag voor in de keuken. Het is harder en redelijk hittebestendig. Behalve spaanplaat wordt vaak ook MDF (medium density fibreboard, een soort heel fijn gemalen en hard geperste spaanplaat) of watervast verlijmd multiplex als basis gebruikt. Voor aanrechten en andere 'natte' plaatsen is dat laatste veruit te verkiezen.

In tegenstelling tot gewoon gelamineerd spaanplaat is plaatmateriaal met een hardkunststoflaag niet zo gemakkelijk zelf te verwerken: bij het zagen springen er snel stukjes van de toplaag af. Voor een perfect resultaat kunt u het laten zagen; kleine inkepingen e.d. kunnen voorzichtig met een metaalzaagje worden gemaakt.

Massief hout

Fraaie, natuurlijke planken en schappen worden ook wel gelijmd uit stroken vuren- en grenenhout. Als ze watervast verlijmd zijn (dat is niet altijd het geval!) zijn ze uitstekend geschikt voor gebruik als kastplanken in de keuken. Het hout moet natuurlijk nog wel worden afgelakt.

Massief houten aanrechtbladen hoeven meestal alleen in de olie te worden gezet. Afhankelijk van de houtsoort en -kwaliteit kunnen ze lang tot zeer lang meegaan.

Uit beuken, eiken, esdoorn of essen worden ook dikke (3-6 cm) werkbladen gelijmd, die geknipt zijn als aanrecht in de keuken. Ze worden gelakt of in de olie gezet. Dat ze niet erg krasvast zijn, is geen ramp: een lelijke plek kan er zo nodig altijd worden uitgescheurd. Massief hout is natuurlijk ideaal materiaal voor de doe-het-zelver, al zult u met een hardhouten aanrechtblad voorzichtig moeten omgaan - goedkoop zijn ze niet!

Graniet, Composiet en kunststof

Een ander natuurproduct is graniet. Massieve bladen van zo'n 4 cm dik en dunnere platen die op multiplex zijn gelijmd zijn prachtig als duurzaam en slijtvast aanrechtblad. Ze moeten wel door de vakman precies op maat worden gemaakt, want aan de bewerking is voor de gemiddelde doe-het-zelver weinig eer te behalen.
Dat geldt ook voor allerlei composietmaterialen als Ocriet en Corian - natuursteenkorrels die door kunstharsen zijn gebonden tot een oersterk, slijtvast en vaak enigszins op graniet lijkend materiaal. Zelf het lijmen van veel van de composietmaterialen valt niet mee. Alleen met epoxylijmen wil het nog wel lukken.