Een vijgenboom vol vijgen

Een vijgenboom is een boom met een rijke en lange historie en vele toepassingen. De vruchten zelf, de vijgen, zijn heerlijk om te eten. Ook de bladeren van de boom zijn bijzonder genoeg om op vele schilderijen afgebeeld te worden, niet alleen omdat ze mooi zijn, maar ook om bij schaars geklede mensen het een en ander te bedekken.

Natuur

In vroeger tijden waren mensen veel meer dan tegenwoordig voor hun levensbehoeften afhankelijk van hetgeen de natuur op kon brengen. Nog voor landbouw bestond, werden planten, zaden en vruchten uit de natuur gesneden, gezocht en geplukt voor menselijk gebruik. Planten werden niet alleen gebruikt om op te eten, soms ook voor allerlei andere functies. Fruitbomen waren een welkome afwisseling van het plantaardig voedselpakket. Vruchten bevatten immers vaak suikers, zijn daardoor verrassend anders dan eetbare planten.

Vijgenboom

Een van al die vruchtbomen, die in de prehistorie de mens van vruchten kon voorzien, was de vijgenboom. Niet voor de mens in de lage landen, de vijgenboom is inheems in het Midden-Oosten. Mensen zijn niet overal ter wereld tegelijk overgegaan van het bestaan van een jager-verzamelaar naar een landbouwer of veehouder. In de Jordaan-vallei moet dit al duizenden jaren vóór Christus gebeurd zijn. Uit onderzoek is gebleken dat rond 9000 voor Christus hier al vijgen verbouwd werden. Dat maakt de vijg zo'n beetje de oudst bekende vrucht. De vijgenboom, de Latijnse naam is Ficus carica, is een lid van de moerbeifamilie

Kruispunt

Het Midden-Oosten heeft in de geschiedenis altijd een bijzondere plaats ingenomen. Hier ontmoetten verschillende werelddelen elkaar, mensen uit het Afrikaanse, het Aziatische en Europese deel van de wereld. Het was een kruispunt van ideeën, van handel, handelsroutes en van belangen. Vijgen vormden een handelsproduct, en via de handelsroutes, die ruim voorhanden waren, kon de vijg in allerlei nieuwe streken bekend raken. Tegenwoordig vind je in veel Zuid-Europese landen, zoals Italië, Griekenland, Turkije of Zuid-Frankijk vijgenbomen.

Klimaat

Het klimaat waarin de vijgenboom het goed doet is warmer dan het klimaat in Nederland. Dat wil niet zeggen, dat een vijgenboom bij ons niet kan overleven, maar wel dat we soms maatregelen moeten nemen om de boom te beschermen tegen extreme kou. Een vijgenboom is winterhard, hij kan dus de winter overleven, zolang er geen zeer strenge vorst is. Het is daarom belangrijk de boom in te pakken als het te koud dreigt te worden. Ook voor hele jonge bomen is dat aan te bevelen.

Inpakken

Om een vijgenboom veilig tegen winterse kou in te pakken, bind je de takken van de struik vlak bij de bodem bij elkaar. Pak dit in met stro of geweven doeken. Rond dit stro, of de doeken, hoog je met zand tot ongeveer vijftig centimeter op. Als in de lente de vorst geweken is, dan haal je alles weer weg. Doe dat niet in één keer, maar beetje bij beetje, zodat de plant kan wennen. Tegen strenge vorst kun je extra rietmatten om alles heen leggen.

Of in een pot?

Wie zelf met een vijgenboom in de weer wil, er is nog een andere mogelijkheid dan het planten in de tuin. Je kunt een de boom ook in een grote pot zetten. Het nadeel van zo'n pot is, dat de hierin geplante boom in de winter veel sneller bevriest dan zijn familielid in de iets warmere tuingrond. Het voordeel daarentegen is, dat zo'n boom-in-pot veel eenvoudiger te verplaatsen is. Gewoon binnen zetten in de winter! Het is handig de hele pot op een laag plateautje te zetten, dat voorzien is van wieltjes. Rijden is een stuk beter voor je rug, dan het hele gevaarte te moeten tillen.

Vruchten en bladeren

De vijgenboom heeft mooie bladeren. Voor veel mensen in de lage landen is dát dan ook de reden waarom ze deze boom in de tuin zetten. Dat de bladeren van de vijgenboom mooi zijn én van een redelijk formaat, zal wellicht een van de redenen zijn, dat het vijgenblad vaak op schilderijen staat afgebeeld. Niet alleen om het blad zelf, maar ook om edele delen van afgebeelde mensen aan het oog te onttrekken. Maar uiteraard groeien in vijgenbomen ook vijgen.

Productief

De meeste bomen en planten komen één keer per jaar in bloei en produceren dan ook één keer per jaar vruchten. De vijgenboom gaat daar overeen met maar liefst drie bloeiperiodes. Dat verklaart natuurlijk meteen de populariteit van de boom bij de prehistorische bewoners van de Jordaanvallei. Drie keer per jaar vijgen van één boom, dat levert tenminste nog eens iets op.

Zelf een vijgenboom

Met de nodige bescherming tegen strenge vorst kun je een vijgenboom prima in je eigen tuin zetten. Wil je ook vijgen kunnen plukken, dan moet je je realiseren dat de normale vijgenboom voor bevruchting afhankleijk is van de galwesp. Helaas, of gelukkig, net hoe je er tegenaan wilt kijken, komt de galwesp bij ons niet voor. Dat betekent dat de bloemen niet bevrucht worden en er dus geen vijgen gaan groeien. Jammer. Gelukkig is er hoop: dank zij het veredelen van rassen zijn er inmiddels cultuurrassen, die het zonder de galwesp kunnen stellen. Let er bij aankoop op, dat je een van die rassen koopt, als je tenminste ook vijgen wilt kunnen plukken.

Groei

Een vijgenboom moet, aangezien het warmere klimaat zijn preferente habitat is, liefst op een warme en zonnige plaats staan. In de herfst ontstaan aan de vijgenboom mini-vijgjes, die de winter moeten zien te overleven. Aangezien temperaturen van beneden de -4 graden Celcius fataal kunnen zijn, zal er ook hier ingepakt moeten worden. De mini-vruchtjes zijn in feite de bloemen. Ze groeien in het voorjaar uit en worden vijgen die in de zomermaanden geplukt kunnen worden. De vijgenboom zit ondertussen niet stil en produceert aan het einde van het voorjaar meestal alweer nieuwe minivruchtjes, die overigens vaak ook weer afvallen.

Opeten!

Geplukte vijgen kunnen eventueel rauw gegeten worden, je hoeft er alleen het schilletje maar af te halen. In de winkel kom je vaak gekonfijte vijgen tegen, dat kun je thuis dus ook proberen te maken. Ook vijgenjam is lekker!