Hoe zit de energiemarkt in elkaar?

Sinds de liberalisering van de energiemarkt, heerst er veel onduidelijkheid over hoe deze markt nu in elkaar zit. Mensen vragen zich af wat de verschillen zijn, tussen energieleveranciers en netbeheerders. Ze vragen zich af hoe energieprijzen tot stand komen en wat de verschillen zijn tussen de energieleveraniers, netbeheerders, grootverbruikers en kleinverbruikers. In dit artikel worden deze vragen grotendeels beantwoord.

Waar komt onze energie vandaan?

Energie wordt niet alleen in Nederland opgewekt, maar ook in het buitenland. We kopen en verkopen deze energie. Om hier dieper op in te gaan, maken we een onderscheid tussen twee soorten energie:

• elektriciteit
• gas

Waar komt onze elektriciteit vandaan?

Elektriciteit kan op diverse manieren worden opgewekt. Kolencentrales, gascentrales en kerncentrales, grote en kleine waterkrachtcentrales, windmolens, afvalverbranders en biomassacentrales wekken allemaal uit verschillende bronnen elektriciteit op.

Waar komt ons gas vandaan?

De Nederlandse gasmarkt is ontstaan aan het begin van de jaren zestig. Inmiddels wordt gas via vele leidingen steeds meer vanuit het buitenland naar Nederland getransporteerd. Landen die ons gas aanleveren zijn bijvoorbeeld Noorwegen en Rusland. Het aantal leidingen binnen en buiten Europa neemt nog steeds toe, waardoor gas uit meerdere gasproducerende landen in Nederland terecht kan komen.

Wat is het verschil tussen grijze en groene energie?

Grijze energie wordt uit kolen opgewekt, uit olie, uit aardgas of uit kernenergie. Groene energie is een verzamelnaam voor energie die op duurzame wijze wordt opgewekt. Het opwekken van deze energie gebeurt uit onuitputtelijke bronnen, denk bijvoorbeeld aan wind en aan zon. Bij het gebruik van deze bronnen is de belasting voor het milieu tot een minimum beperkt, terwijl opwekken van grijze energie grote milieuproblematiek met zich meebrengt.

Wie beheren het gasnet en het elektriciteitsnet?

Het netwerk van gas en elektriciteit worden beheerd door aparte bedrijven. Deze bedrijven noemt men de “regionale of plaatselijke netbeheerders”. De NMa zorgt ervoor dat alle energiebedrijven tegen dezelfde prijs gebruik kunnen maken van het gasnet en het elektriciteitsnet. Slechts één keer per jaar bepaalt de NMa hoeveel de regionale netbeheerders daarvoor moeten betalen. Energiebedrijven rekenen die prijs vervolgens weer aan hun klanten door. Wat betreft het energie netwerk (gas en elektriciteit) zijn de netbeheerders verantwoordelijk voor:

• de aanleg
• het onderhoud
• de aanleg

Daarnaast moet de netbeheerder zorgen voor het transport van elektriciteit en gas. Wie de netbeheerder is, kan in elke regio (plaats) anders zijn. Het is niet mogelijk om te wisselen van netbeheerder. Het netbeheer is vastgelegd door de overheid in de Gaswet en Elektriciteitswet 1998.

Kleinverbruikers en grootverbruikers

De wet maakt onderscheid tussen twee soorten verbruikers:

• kleinverbruikers (particulier en zakelijk)
• grootverbruikers

Dit onderscheid is van belang, om bijvoorbeeld de hoogte van de opzegvergoeding die een energiebedrijf in rekening mag brengen te kunnen bepalen.

Kleinverbruikers

Een kleinverbruiker van elektriciteit is iemand die een aansluiting heeft op het elektriciteitsnet met een doorlaatwaarde van niet meer dan 3x 80 ampère. Deze waarde is terug te vinden in de meterkast. Een kleinverbruiker van gas is iemand die niet meer dan 170.000 m3 in een jaar verbruikt. Om erachter te komen wat het verbruik is, kan men op de jaarrekening kijken. Hierop staan de meterstanden vermeld.

Grootverbruikers

Een grootverbruiker van elektriciteit is iemand die een elektriciteitsaansluiting met een doorlaatwaarde van meer dan 3 maal 80 Ampère heeft. Een grootverbruiker van gas is iemand die meer dan 170.000 m3 in een jaar gebruikt.

Liberalisering van de energiemarkt

Voorheen konden mensen niet kiezen bij welk bedrijf zij hun stroom wilden kopen. Inmiddels is dit niet meer zo. Men kan nu zelf het gewenste energiebedrijf kiezen. Dat noemen we het liberaliseren van de energiemarkt.

Waarom is de energiemarkt geliberaliseerd?

Om de concurrentie te bevorderen en de klanten meer keuzevrijheid te geven is de energiemarkt is geliberaliseerd. Klanten van energiebedrijven kunnen nu (als de huidige leverancier bijvoorbeeld niet bevalt) overstappen naar een ander bedrijf. Daardoor moeten energiebedrijven zich telkens weer inspannen om klanten te werven en te behouden. Gevolg daarvan is dat klanten veel betere kwaliteit en service kunnen verwachten, tegen betere prijzen.

Wat is de rol van de overheid?

De overheid moet erop letten dat met name consumenten voordelen hebben van de geliberaliseerde energiemarkt. Door de liberalisering kunnen sommige energiebedrijven een stuk groter en dus een soort van machtspositie krijgen. De overheid moet er dus voor proberen te zorgen dat deze energiebedrijven geen misbruik maken van hun machtspositie. Deze taken worden uitgevoerd, door de toezichthouder op de energiemarkt: de Energiekamer. Dit is een onderdeel van de Nederlandse Mededingingsautoriteit.

De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa)

De toezichthouder voor de energiemarkt is de NMa. De NMa moet ervoor zorgen dat de energiebedrijven zich aan de wet houden en eerlijk zaken doen. De afdeling van de NMa die zorgt dat de energiemarkt op de juiste manier blijft functioneren, is de Energiekamer. De Energiekamer heeft drie taken:

• doen wat in de Elektriciteitswet en de Gaswet staat
• klanten beschermen tegen machtsmisbruik door energiebedrijven
• zorgen voor eerlijke concurrentie op de energiemarkt