Koelkast, producten koel bewaren

Een koelkast is een ruimte waar producten zoals levensmiddelen koel kunnen worden bewaard. De temperatuur in een koelkast is kouder dan daarbuiten.

Geschiedenis

Eeuwen voor de uitvinding van de koelkast had men ijs nodig om iets te koelen. Kastelen en oude huizen van rijke mensen hadden vaak een goed geïsoleerde kelder. In fabrieken werd ijs gemaakt waartussen de groente en het fruit geen last hadden van de zon. In 1805 werd de eerste koelkast ontworpen door de Amerikaan Oliver Evans. Een model is er nooit gekomen, het bleef bij tekeningen ontwerpen op papier. Het duurde lang voordat er weer andere uitvindingen kwamen. In 1842 ontwierp de natuurkundige John Gorrie een apparaat om ziekenhuiskamers te koelen. Dit apparaat was bedoeld voor mensen die gele koorts hadden. De ontworpen mechanische koeling moest ervoor zorgen dat de lichaamstemperatuur van de patiënten afnam. Later kwamen er meerdere uitvindingen en men kwam op het idee om voedsel koel te gaan bewaren. Uiteindelijk verscheen in 1879 de eerste huishoudkoelkast. De eerste exemplaren waren erg duur, dus niet iedereen kon er een kopen. Daarnaast maakten de koelkasten veel lawaai omdat ze door een stoompomp werden aangedreven. Veel mensen zagen zo’n ding daarom nog niet zitten. De twee Zweden Baltzar von Platen en Carl Munters zorgden voor verandering en maakten in 1925 de eerste koelkast met een elektrische motor. Deze koelkast maakte veel minder herrie en werd daarom steeds geliefder. Het bedrijf Electrlux nam het ontwerp van Von Platen en Munters over en verkocht in 1936 al de miljoenste koelkast. De populariteit van de koelkast groeide enorm. Eerst in Amerika, pas na de Tweede Wereldoorlog ook in Nederland.

In Nederland is de koelkast een apparaat met een korte geschiedenis. Pas na de Tweede Wereldoorlog, rond de jaren ’60, werd dit keukenapparaat steeds populairder en verschenen er volop exemplaren van. Voor die tijd bewaarden mensen het eten op andere manieren. Groenten, zoals erwten werden bijvoorbeeld gedroogd. Vlees werd gerookt in de schoorsteen en fruit werd in honing bewaard. Een andere populaire en bekende manier was het zouten van voedsel. Doordat het zout het water van het eten onttrok, kregen bacteriën en schimmels geen kans om te overleven. Zij kunnen namelijk niet zonder water.

Werking

Aan de achterkant van een koelkast zit een buizenstelsel. In die buizen stroomt een vloeistof dat snel verdampt. Doordat de vloeistof verdampt wordt de warmte uit de lucht gehaald en wordt het koud in de koelkast. De damp belandt vervolgens in een ruimte waar het onder hoge druk wordt samengeperst. Het gas (de damp) verandert weer in de vloeistof en condenseert. Dit is te vergelijken met de waterdruppels aan de binnenkant van een raam. Tijdens het condenseren komt warmte vrij. Aan de achterkant van de koelkast is die warmte ook duidelijk te voelen. Via een buis komt de vloeistof weer in de binnenkant van de koelkast terecht, in het buizenstelsel. Vanuit hier begint het verdampingsproces opnieuw.

Bewaren van producten

In een koelkast kunnen verschillende levensmiddelen worden bewaard. Deze producten kunnen echter niet allemaal voor dezelfde tijd in de koelkast liggen. Een opsomming van enkele voedingsmiddelen met de uiterste bewaardatum:

Groenten:

• Bladgroenten (andijvie, spinazie): 2-3 dagen in de groentela
• Snijbonen, paprika, sperziebonen, witlof: 3-6 dagen in de groentela
• Vaste groenten (spruiten, wortels, koolsoorten, komkommer): 1 week in de groentela

Melk:

• Gepasteuriseerde melk: 3 dagen na openen

Vlees:

• Vers vlees: 1-2 dagen
• Gaar gebraden vlees: 2-3 dagen
• Gerookte/gedroogde vleeswaren (rauwe ham, rookvlees, gedroogde cervelaat): 2-4 dagen

Eieren:

• Gekookte eieren: 1 week (mits gepeld en onder water)
• Rauwe eidooier: 2 dagen (mits bewaard onder water of olie)
• Eiwit: 2 dagen

(Het is echter raadzaam eerst op de verpakking van het desbetreffende product te kijken voor de uiterste houdbaarheidsdatum voordat bovenstaande toelichting wordt gelezen.)