Tuinieren: Zintuigen in eigen tuin, ontwerp en beleving

Een tuin ontwerpen, aanleggen en beplanten die al uw zintuigen streelt, is een paradijselijke belevenis. Voor kinderen is zo’n zintuigentuin een ontdekking van de natuur en van hun zintuigen. Ook een al bestaande tuin kunt u omtoveren tot ervaringstuin. U doet dit door te inventariseren wat er valt te zien met het oog, te horen met het oor, te voelen met de huid, te ruiken met uw neus en te proeven met uw tong. U gaat naar een tuincentrum als Intratuin of Groenrijk of naar de markt en koopt wat ontbreekt en dan beplant u daarmee uw tuin. U zult merken dat u bewuster gaat waarnemen met al uw zintuigen.

Een zintuigenparadijs

Er zijn ruim voldoende mogelijkheden om uw tuin tot een zintuigen-paradijs te maken voor uzelf en uw kinderen. Ook ouderen met dementie kunnen extra genieten van een tuin, als daarin aandacht is voor alle zintuigen. Waarom dat voor dementerenden zo belangrijk is, kunt u lezen in het artikel over herinneringen ophalen met dementerenden. Ook mensen met een ernstige verstandelijke of meervoudige handicap kunnen ervan genieten. Wel zult u zowel voor mensen met dementie als voor mensen met een verstandelijke handicap extra goed op hun veiligheid moeten letten. Begeleiding bij het rondlopen is vaak nodig.

Ideeën voor geurende planten in uw tuin

Geuren kunnen aangenaam zijn, onprettig of zelfs ronduit stinken. Sommige geuren zult u aantrekkelijker vinden dan andere. Dat is een kwestie van ‘smaak’. Een op zich aangename geur, kan onplezierig worden als deze te sterk is omdat er heel veel planten met een zelfde geur in uw tuin staan.

Maar er zijn ook mensen die voor bepaalde geuren overgevoelig zijn of zelfs allergisch. Zij gaan bijvoorbeeld niezen of krijgen tranende ogen alsof ze hooikoorts hebben.

Er zijn planten die van zichzelf geuren maar ook planten die u pas ruiken kunt als u ze aanraakt of het blad met duim en wijsvinger fijn wrijft. Dit geldt bijvoorbeeld vaak voor kruiden. Te veel sterk geurende planten vlak bij elkaar geplant is niet handig, want dan verdringen de geuren elkaar.

Als u op geurige planten uit bent, let dan op deze aspecten bij de aanschaf en bij het beplanten van uw tuin.

Voorbeelden van geurende planten:

• Brem
• Citroenmelisse (dat u ook in de salade kan doen of waarvan u thee kunt zetten)
• Witte Kamperfoelie
• Lavendel
• Munt (een kruid dat u kunt gebruiken in de sla of waarvan u een kruidenthee kunt maken)
• Rozen (maar lang niet alle soorten!)
• Sering

Sommige geuren kunt u zelf ‘regelen’ in uw tuin: denk aan de geur van pas gemaaid gras. Of die van vlees dat gaart op de barbecue! Veel mensen vinden ook de lucht van een houtvuur lekker. Al geldt dat wellicht niet voor de buurvrouw die net haar was buiten laat drogen.

Ideeën voor ‘tactiele’ planten in uw tuin

Onze huid is ons grootste zintuig. Onze blote huid ervaart allerlei sensaties, ook in uw tuin. Sommige sensaties zijn aangenaam en andere ronduit onaangenaam. Wat betreft de onaangename sensaties: aan sommige planten kunt u zich bezeren of u kunt er een huidirritatie door oplopen. Als u regelmatig kleine kinderen in de tuin hebt, let dan op ‘stekelige’ planten. U hoeft stekelige planten als rozen niet helemaal te vermijden, maar waarschuw kinderen ervoor. Dan herkennen ze deze planten als ze die elders tegenkomen.
Of plant ze ergens achteraan, waar de kinderen niet zomaar bij kunnen.

Voorbeelden om te tuinieren met planten voor de tastzin:

• Bramen (bramen zijn tegenwoordig ook zonder doorns verkrijgbaar)
• Brandnetel (deze plant krijgt u vaak vanzelf! Dovenetels dempen het brandigere gevoel: leerzaam voor kinderen)
• Ezelsoor (dit fluweelzachte plantje heeft een groengrijs blad waarop heel fijne, grijze haartjes zitten; ook vorm doet denken aan de oren van een ezel)
• Gras (gras kietelt aan uw blote voeten)
• Hulst (hulst is glad en stekelig!)
• Kleefkruid (dit plantje voelt ‘plakkerig’ en blijft aan u of uw kleding kleven)
• Rozen (doorns; denk aan het sprookje van Doorn-roosje!)

Daarnaast zult u ook zon, schaduw en wind ervaren in uw tuin. Ook kunt u de warmte van stenen tegels voelen, als u op blote voeten loopt. Of juist de kilte van stenen, als de zon nog niet heeft geschenen. Het grasveld bijvoorbeeld, voelt dan warmer aan als de stenen. Als u douchen kunt in uw tuin, dan is dat helemaal heerlijk.

In het verlengde hiervan ligt het beleven en ervaren van een zogenaamd ‘Blotevoetenpad’: dit zijn aangelegde paden, waarover u met uw blote voeten kunt lopen. Er zijn er diverse blote voetenpaden in Nederland. U ervaart dan allerlei verschillende materialen met uw voeten: zand, schors, gras, mos en bijvoorbeeld stenen. Erg leuk ook voor kinderen.

Ideeën voor smaaksensaties met planten in uw tuin

Natuurlijk zijn alle eetbare planten een kans om te proeven in uw tuin. En de smaken zijn talloos. Daarom hieronder alleen een paar sterk contrasterende ‘hoofdsmaken’. Voor kinderen is het zelf oogsten, klaar maken, proeven en opeten een leuke ervaring. Zeker als ze meestal alleen producten uit de supermarkt eten. Een rustig gerijpte aardbei uit eigen tuin is veel zoeter dan een snel gekweekt exemplaar uit de winkel.

Iets plukken, in je mond steken en gelijk proeven is verrukkelijk. Als u vaak kleine kinderen in uw tuin heeft, plant dan liever geen planten of struiken in uw tuin die giftige vruchtjes hebben. Oudere kinderen kunt u het onderscheid leren tussen eetbare en niet eetbare planten. Of leer hen aan dat ze alleen bessen plukken als u er zelf bij bent.

Voorbeelden van ‘smakelijke’ planten:

• Aalbessen (zuur)
• Appels (zuur of lichtzuur of zoet)
• Kersen (zuur of zoet)
• Aardbei (zoet)
• Bramen (zoet)
• Druiven (zoet)
• Lamsooor (zout)
• Maggiplant (zout)
• Pepers (scherp)
• Radijs (scherp)
• Paardenbloem (jonge blad: bitter)
• Rucola (bitter)
• Witlof (bitter)

Ideeën voor auditieve planten en elementen in uw tuin

Sommige sensaties voor uw oren zijn te stimuleren. Andere zijn afhankelijk van het weer. Enkele kunt u ook zelf aanbrengen. En dan zijn er nog een aantal 'hoorbare' planten, waaraan u niet zo gauw zelf zult denken.

Voorbeelden van auditieve planten en elementen in uw tuin:

Te stimuleren:
Zoemende bijen

• Drachtplanten een plekje geven(zie hiervoor de bronvermelding hieronder)
• Bijenhotels aanbrengen(zie hiervoor de bronvermelding hieronder)

Zingende vogels door voorzieningen die vogels lokken

• Insecten (als uw tuin goed gevarieerd en gezond is, komen die vanzelf)
• Vijver / drinkbakje
• Vogelhuisje om te nestelen
• Zaad van bijvoorbeeld uitgebloeide zonnebloemen
• Zaad en rijgpinda’s in de winter

Afhankelijk van het weer:

• Bladeren die snel ritselen op de wind (bamboe)
• Een bladerdak dat ruist door de regen
• Tikkende takken (tegen de ramen)

Zelf aanbrengen:

• Fontein
• Pad van grint of schelpen
• Waterval
• Windgong

Planten met grappige namen:
Sommige plantennamen zijn betekenisvol. Andere plantennamen zijn grappig of klinken grappig.
Kinderen zijn hier gevoelig voor. Het helpt ze ook om namen van planten te onthouden.

• Ezelsoor
• Fluitekruid
• Gebroken hartje
• Koekoeksbloem
• Kruidje-roer-me-niet
• Luciferplantje
• Prikneusjes
• Rododendron
• Vlijtig Liesje

Ideeën voor visuele planten en elementen in uw tuin

U kunt natuurlijk geen tuin hebben zonder visuele elementen. Daarom hieronder alleen een aantal aspecten waar op u kunt letten. U kunt de visuele effecten van uw tuin bij het ontwerpen of aanleggen wel bewust meenemen. Of het visuele aspect van een bestaande tuin bewust verrijken.

Voorbeelden visuele aspecten en elementen in uw tuin:

• Kleuren (denkt hierbij niet alleen aan de kleuren van bloemen maar ook van bladeren)
• Matte en glanzende bladeren
• Grootte (zo zijn er zonnebloemen in verschillende groottes)
• Ruimtelijke indeling
• Vlinders (vlinders kunt u lokken met bepaalde planten: zie hiervoor de bronvermelding)
• Vogels
• Vormen (zowel bloemen, knoppen als bladeren kunnen heel verschillende vormen hebben)

Bloemknop van een stokroos

Conclusie

Als u bij het ontwerpen en aanleggen of opnieuw beplanten van uw tuin, op een speelse manier, rekening houdt met al uw zintuigen, wordt uw tuin een waar paradijs. Voor kinderen en volwassenen valt er dan van alles te beleven, ervaren en ontdekken. Bekijk andermans tuin, stap naar uw bloemist, ga naar een tuincentrum als Intratuin of Groenrijk en neus rond op het internet met zoekmachines als Google.

Wilt u graag een zintuigentuin aanleggen, maar heeft u weinig geld, kijk dan naar de tips in het artikel Besparen bij het tuinieren. Laat u niet tegenhouden door uw bescheiden bankrekening. Want er valt een wereld te ontdekken en te genieten.

Lees verder

• Voorlezen en vertellen met alle zintuigen: redenen en tips
• Reminiscentie bij dementie: prikkel alle zintuigen
• Geld besparen kan ook op tuinieren, met bezuinigingstips