Weetjes over tulpen

Wie denkt dat de eerste tulpen in Nederland aankwamen, zoals het liedje beweerd, heeft het mis. De eerste tulpen kwamen immers in de haven van Antwerpen aan, uit Turkije, zo'n 450 jaar geleden. Om dit te vieren zijn er in 2012 op tal van plaatsen tentoonstellingen over de tulp en de tulpenkweek, van Antwerpen tot in China!

Tulpen in Europa

In 2012 zal het 450 jaar geleden zijn dat de eerste tulpenbollen in Europa aankwamen vanuit het Ottomaanse Rijk, het huidige Turkije. In 1562 dus om precies te zijn. En niet in Nederland zoals iedereen altijd denkt, maar wel in de haven van Antwerpen! In Amsterdam zou het nog dertig jaar duren eer de eerste tulpenbol aankwam. Ook later speelt de tulp nog een belangrijke rol ten noorden van Antwerpen. In de polderdorpen Berendrecht-Zandvliet- Lillo was de tulpenkweek erg belangrijk tot het midden van de twintigste eeuw. De eerste grote tulpenplanting vond er zo'n 80 jaar geleden plaats. Het was meteen een toeristische trekpleister voor de streek. In de jaren dertig weken Nederlandse bloembollenkwekers uit naar de Polder om te ontkomen aan de hongersnood in Nederland.

Hoe de tulp in Antwerpen aankwam

De tulp kwam eigenlijk meer per toeval in Europa aan. In oktober 1562 kwam er in de haven van Antwerpen een vrachtschip aan met stoffen uit het Ottomaanse Rijk. Tussen de stoffen vond de stoffenhandelaar een aantal vreemde bollen. Hij dacht dat het Turkse ajuin was, liet ze stoven in de pan en at ze op. De rest van de bollen plantte hij in zijn moestuin. Groot was zijn verbazing toen er de volgende lente vreemde bloemen tevoorschijn kwamen. Een tijdje later liet hij de bloemen zien aan een bezoeker, Joris Rye. De stoffenhandelaar uit Mechelen hield zich bezig met botanica en begreep dat deze bloem speciaal was. Met toestemming van zijn vriend nam hij enkele tulpenbollen mee. Hij schreef er over met enkele van zijn vrienden botanicussen, waaronder ene Carolus Clusius. En zo komt het dat deze man in 1563 voor het eerst te maken kreeg met de tulp en er de rest van zijn leven veel onderzoek naar deed.

Tulpenmanie

Tussen 1600 en 1637 heerste er een ware tulpengekte, iedereen was verzot op de sierlijke bloem. Men sprak van de tulpenmanie, de tulpengekte, de bollengekte, de tulpomanie. Prijzen schoten de hoogte in en één tulpenbol was soms meer waard dan een schilderij van Rembrandt. In februari 1637 storte de markt voor de tulpenbollen plots in elkaar. Veel tulpenbollenkwekers bleven berooid achter.

Tulpen in Canada

Om de Canadezen te bedanken voor hun hulp met de bevrijding tijdens WO II en omdat ze de Nederlandse koninklijke familie zo gastvrij hadden ontvangen tijdens de bezetting, stuurt Nederland nu nog steeds ieder jaar 10.000 tulpenbollen naar Canada. In Ottawa wordt dit zelfs gevierd met een jaarlijks tulpenfestival.

Tulpententoonstellingen

Lillo Poldermuseum

Onder de naam "Bloembollenvelden in de Polder" kon je tot 30 september 2012 in het Poldermuseum van Lillo naar een thematentoonstelling over tulpen en andere bloemen die in de polders ten Noorden van Antwerpen werden gekweekt. Je vond er ook postkaarten, schilderijen en boeken waarin de tulp de hoofdrol speelde. Je vindt het poldermuseum in de Tolhuisstraat 14 in Lillo. Het museum is open op zon-en feestdagen, telkens van 13 tot 18 uur. Voor de tentoonstelling betaal je 2 € per persoon. Ben je jonger dan 16 jaar? Dan mag je gratis binnen!

Tulpenweetjes in de Antwerpse plantentuin

In de Antwerpse plantentuin, die je vindt in de Leopoldstraat 24 te Antwerpen, loopt er tot 30 september 2012 een interactieve tulpententoonstelling, waarin je op een speelse manier van alles te weten komt over deze fascinerende bloem. In de plantentuin kan je eveneens zo'n 10 verschillende soorten tulpen gaan bewonderen.

Tulpentuin in het Arboretum van Kalmthout

Ronald van der Hilst, tulpenspecialist en tuin-en landschapsarchitect, heeft een mooie tulpentuin ontworpen voor het Arboretum van Kalmthout ter gelegenheid van het tulpenjaar. Er komt ook een tulpenfeest in de stijl van de Ottomaanse tulpenfestivals in de eerste helft van de achttiende eeuw toen de tulpenmanie daar haar hoogtepunt bereikte. In september 2012 heeft de World Tulip Summit tegelijkertijd plaats in het Antwerpse Kalmthout en in het Nederlandse Venlo, op de Floriade.

Keukenhof in Lisse

In Nederland, in Lisse, kan je elk jaar in het voorjaar naar het Keukenhof. Hier bloeien miljoenen tulpen en ook in de omliggende velden zie je prachtige tulpenvelden. In 2013 bestaat de Rederij Holland America Line 140 jaar en daarvoor krijgt ze een speciale tulp in het Keukenhof.

Tulpententoonstelling in Wageningen

Op de Wageningen Campus loopt een schitterende tentoonstelling met een schat aan originele bronnen. In vitrines wordt een beeld geschetst van de teelt en de veredeling van de tulp vanaf de zestiende eeuw tot nu. Verder vind je er ook allerhande publicaties, pamfletten en prenten uit de periode 1568 tot heden. Van florilegia (bloemboeken) tot aquarellen en prenten tot kwekerscatalogi. Van toeristische folders uit de jaren twintig en promotieaffiches uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw tot wetenschappelijke verhandelingen over allerlei teelttechnische aspecten van het illustere bolgewas. Een van de hoogtepunten van de collectie is het beroemde Tulpenboek van Pieter Cos gemaakt tijdens de hoogtijdagen van de Hollandse tulpomanie (1637). In feite is het tulpenboek een kwekerscatalogus avant-la-lettre waaraan later de prijzen per verkochte bol aan zijn toegevoegd. De tentoonstelling loopt van 9 maart t/m 29 juni 2012; ma. – vr. 9 – 17 uur, Forum (Gebouw 102), Wageningen Campus, Droevendaalsesteeg 2, 6708 PB Wageningen. De tentoonstelling is gratis toegankelijk.

Better Garden, Better City in Chongqing (China)

Niet alleen in Europa wordt de tulp gevierd. Ook in China wordt er een deel van de internationale tuinexpo Better Garden, Better City aan de bloem gewijd. Aangezien de provincie Antwerpen verzusterd is met de Chinese stad Chongqing, mochten zij er een stukje Antwerp Garden aanleggen. Topper in dit stukje tentoonstelling zijn twee bloedrode tulpen in metaal, ode aan het Jaar van de Tulp.

Tulpen in de kunst en film

Twee Antwerpenaars waren de eersten om de tulp in de picture te brengen in de kunst. De Antwerpse drukker Christoffel Plantijn drukte in de 16de eeuw de eerste boeken met afbeeldingen en beschrijvingen van de plant. Maarten de Vos wijdde een schilderij aan de prachtige bloem.

Fanfan la tulipe was een Franse film van Christian-Jaque uit 1952. Het hoofdpersonage redt Madame de Pompadour uit de handen van rovers en krijgt als dank een broche in de vorm van een tulp. Aan deze broche dankt het hoofdpersonage en de film zijn naam.

De tulp in de keuken

Net als de stoffenhandelaar, probeerde ook Clusius de tulpenbollen uit. Hij vond ze lekkerder dan orchideeën. Toch werden de tulpenbollen niet echt een culinair succes. Ook later werden tulpenbollen niet erg gesmaakt, misschien wel omwille van hun bittere smaak. Enkel op het einde van de tweede Wereldoorlog werden er heel wat tulpenbollen veroberd door Nederlanders, maar dit was enkel en alleen om de lege maag een beetje te vullen en omdat de tulpenbollen gratis en voor niets te vinden waren. Ook in de reeks "Oorlogswinter" wordt er naar verwezen. Wanneer twee vrouwen op doortocht bij de familie van Michiel aan de koffie zitten, wisselen ze recepten en ideeën uit om tulpenbollen klaar te maken.

Vanwaar komt de naam "tulp"?

De Ottomaanse sultans droegen op hun tulband een tulp. De bloem dankt dus haar naam aan de tulband, "tulipan" in het Ottomaans.

Lees verder

• Polderdorpen van Antwerpen: wat hebben ze met tulpen?