Onkruid onder de loep genomen, leer onkruiden herkennen

Aan de hand van duidelijke foto's worden een aantal onkruiden besproken om u wat meer inzicht te geven in de aard en het uiterlijk van die hinderlijke planten die de tuin zo kunnen ontsieren. De definitie van onkruid die hierbij gehanteerd wordt is deze: Onkruiden zijn planten die we niet in de tuin willen hebben en die groeien en woekeren tussen en naast de door ons wel gewenste planten. Sommige "onkruiden" kunnen best mooi zijn zoals het wilgenroosje, dovenetel en hondsdraf, deze laten we dan ook buiten beschouwing, die komen aan bod in het artikel Onkruid herkennen, grensgevallen en pioniers op kale grond.

Onkruid herkennen

Waaraan herkennen we onkruid? Meestal noemen we een plant onkruid als we deze erg lelijk vinden en wanneer de plant mooiere planten in onze tuin overwoekerd en verdringt. Er zijn een aantal zeer hardnekkige onkruiden die keer op keer toch weer de kop opsteken als we ze niet op de juiste wijze aanpakken. Hoe u ze kunt verwijderen kunt u lezen in het artikel: Onkruid bestrijden zonder gif, aan het eind van dit verhaal krijgt u een link daar naar toe, in dit artikel vindt u goede oplossingen voor het op een natuurvriendelijke manier verwijderen van onkruid. Gebruik geen gif, dat is de slechtst denkbare manier van bestrijding.
Ook onkruiden hebben vaak fraaie Latijnse namen, we gaan ze in dit artikel niet gebruiken omdat de Nederlandse namen toch wel vrij algemeen bekend zijn en het maken van onderscheid tussen de diverse onkruid variëteiten meer iets is voor botanici. Overigens is het gebruik van Latijnse namen in de plantkunde natuurlijk wel van belang omdat juist hierdoor een duidelijk onderscheid te maken is tussen diverse verschillende planten binnen één soort. Neem bijvoorbeeld het geslacht Campanula (geen onkruid!) er zijn tientallen totaal verschillende variëteiten in deze plantenfamilie die echter wel een groot aantal gemeenschappelijke kenmerken hebben. Terug naar het herkennen van onkruid, dit gaat toch het makkelijkst aan de hand van een plaatje en een beschrijving, we beginnen met de lastigste onkruiden: de wortelonkruiden.

Akkerwinde

Laat u niet misleiden door dat fraaie witte bloemetje want dit is een woekerplant van de eerste orde! Het tolereren van deze plant in een siertuin kan dramatische gevolgen hebben, alles raakt geheel overwoekerd en verdwijnt onder het blad van deze snelgroeier. Het is een klimmer die zich gemakkelijk uitzaait en daarnaast heeft ze een explosief groeiend en moeilijk te verwijderen wortelstel. Bovendien legt zij lange uitlopers op de grond die op hun beurt weer wortel schieten en nieuwe planten vormen die ook allemaal omhoog willen klimmen. Het is een buitengewoon storend element in een vaste plantenborder of in bloeiende heesters. Opmerkelijk feit is dat er ook prachtige minder opdringerige gekweekte variëteiten van dit onkruid bestaan.

Akkerdistel

Distels zijn er in vele soorten en variëteiten en ik ga er van uit dat we ze allemaal wel herkennen. In de tuin willen we ze vaak niet hebben en soms komen zaden aangewaaid en groeien deze uit tot plant. De meeste distels hebben een penwortel en als de plant nog jong is is deze gemakkelijk te verwijderen met een wortelsteker. Anders wordt het wanneer er een heel veld in uw tuin groeit, dan kunt u beter de door mij in het artikel: "Onkruid bestrijden zonder gif" beschreven "kartonmethode" toepassen. Overigens hebben distels in de vrije natuur een belangrijke functie, ze maken onderdeel uit van de habitat van de distelvink, het fraaie kleine zangvogeltje is gek op de zaden. Onkruid in de tuin maar nuttig in de vrije natuur.

Boterbloem

De boterbloem en wel in het bijzonder de kruipende boterbloem is een plant die we in de doorsnee stadstuin als onkruid beschouwen. Als u op het platteland woont en ruimte heeft voor een grasveldje met inheemse bloeiende planten is het natuurlijk een ander verhaal, deze plant is in een natuurlijke omgeving waar ze thuis hoort beslist heel mooi. Het begrip onkruid is dus relatief. Toch willen we de plant in onze gecultiveerde tuin niet hebben, ze heeft een wat schreeuwerig uiterlijk, veel niet echt fraai blad en kruipt overal tussendoor. Oudere planten hebben vaak een wortelstelsel dat vooral op zware grond moeilijk weg te krijgen is waardoor de plant dus steeds terugkeert vanuit nieuwe worteluitlopers.

Kweekgras

Kweekgras is een grassoort die je zelfs niet graag in je grasveld hebt dus al helemaal niet in de border of tussen de tegels van het terras. Waarom ook niet in het grasveld? Het is een lelijke, groffe en onregelmatig groeiende grassoort die het normale speelgazon duidelijk ontsiert. Groeit dit gras in de vaste plantenborder dan kunnen we de planten waar het naast of doorheen groeit als verloren beschouwen, u krijgt het gras er nooit tussen uit. De wortels zijn spierwit en taai en verankeren zich stevig en diep in de grond. Wilt u dit gras definitief uit uw tuin verwijderen dan dient u het stuk grond waarin het voorkomt af te graven en te verwijderen en te werken met de eerder genoemde kartonmethode.

Paardebloem

Als kind hebben we allemaal wel eens de zaadpluizen van de uitgebloeide paardebloem weggeblazen, leuk om te doen en te zien hoe de zaadjes wegdwarrelen in de wind. De paardebloem is weliswaar een wortelonkruid maar laat zich door de vorm van de wortel, een zogenaamde penwortel, toch wel makkelijk verwijderen. Steek met een spa diep rondom de plant en neem dan de plant met kluit op en schud de grond van de plant. Bij jonge planten is goed te zien waar de wortel ophoudt en of u deze dus in zijn geheel hebt verwijderd. Is de wortel gebroken herhaal dan het proces en steek hem nog dieper uit. Schoffel de plant nooit want hierdoor deelt de plant zich en er komen dan altijd meerdere uitlopers terug.

Paardestaart

Onwillekeurig dwingt deze plant toch altijd enig respect bij mij af, zij bestaat namelijk al sinds de oertijd. Er zijn fossiele resten gevonden van deze plant waarbij duidelijk werd dat zij immense afmetingen had en groeide op het voormalige continent Gwondana ver voor dat de dinosauriers er hun intrede deden. Al bereikt deze plant heden ten dage niet meer de afmetingen van weleer, haar hardnekkigheid heeft zij behouden en ze is dan ook nauwelijks weg te krijgen als zij zich eenmaal heeft gevestigd. Gebruik de kartonmethode. Gif toepassen? Niet doen, ze komt toch weer terug, realiseert u zich dat een plant die al sinds de eeuwigheid bestaat zich van ons mensen en onze uitvindingen niets aantrekt.

Weegbree

Weegbree vind ik van alle hier beschreven onkruiden de meest onschuldige. Ze vestigt zich echter graag tussen straatstenen en kan dan wel hinderlijk worden. De beste remedie hier is de stenen op te nemen en de plant met wortel en al te verwijderen. Doe dit voor de plant zaad vormt want het uitzaaien gaat heel snel. Het vermeerderen door worteluitbreiding gaat niet echt snel. Ze zoekt ook graag een plekje in het gras en weet dan handig de grasmaaier te ontwijken door plat te gaan groeien. Ook in het gras staat het niet mooi, steek ze uit met een wortelsteker als ze nog jong zijn. De bloeiwijze van de plant is niet echt uitbundig, uitgebloeid bevatten de zaadlijsten wel ongelooflijk veel zaadjes, laat u niet verrassen door de ontelbare zaailingen, ineens blijkt de weegbree dan toch minder onschuldig dan gedacht!

Zevenblad

De moeder aller onkruiden, ik heb eens iemand horen zeggen: "Ik ben op zoek naar een nieuw huis maar als er zevenblad in de tuin staat koop ik het niet!" Zevenblad verspreidt zich razendsnel en is zo'n plant die zich niets aantrekt van andere planten, ze groeit overal dwars doorheen en heeft een ongebreidelde groeikracht, ze kan in één of twee seizoenen uw tuin volledig overwoekeren. Ook bij deze plant zijn de wortels spierwit en dus makkelijk te herkennen. Absoluut niet schoffelen want zelfs het kleinste stukje wortel loopt opnieuw uit. Ze komt makkelijk aanwaaien en is dan nog wel voorzichtig te verwijderen door met een klein schepje de wortels op te zoeken en weg te nemen, later werkt alleen nog de kartonmethode.

Zuring

Een plant die ook verrassend mooi kan zijn in het vrije veld maar die door de lange penwortel o zo lastig is in onze fraaie vaste planten border. Is de plant nog jong dan valt ze nog wel makkelijk te verwijderen maar als u dat niet bijtijds doet wordt dat steeds moeilijker en groeit de plant uit tot een grote monstrueuze verschijning die zich door zaad sterk vermeerdert. Beslist geen lieverdje en u kunt ze beter niet hun gang laten gaan. De rode zuring ziet er nog wel leuk uit maar ook dit is geen fijne plant. Er zijn wel mooie kweekvormen van te vinden bij gespecialiseerde kwekers, bijvoorbeeld de eenjarige rode zuring met fraai rood blad, het is bovendien een plant die ook behoort tot de klasse van de vergeten groente.

Lastig

De hierboven beschreven planten behoren dus tot de lastigste soorten onkruid in de tuin. Dit is vooral te danken aan hun bijkans onuitroeibare wortelstelsel, de snelle zaadvorming en uitzaai en de ongebreidelde groeikracht. Overigens hebben ook alle onkruiden wel een functie in hun natuurlijke omgeving en bieden zij bijvoorbeeld voedsel of bescherming aan voor dieren en insecten. Paardebloemblad is echt een tractatie voor konijnen en hazen. Brandnetels zijn nuttig voor diverse vlindersoorten, zij leggen er hun eitjes en de rupsen kunnen er ongestoord uitgroeien tot vlinder. Voor ons kan onkruid ook een indicatie voor de grondsoort zijn, zevenblad groeit op losse grond en zuring op licht zure grond. Ook in de natuur zien we vaak dat planten hun eigen plek zoeken en op plaatsen waar de mens specifieke omstandigheden heeft gecreëerd zoals bijvoorbeeld langs spoordijken zien we kruiden die zich hier wel bij voelen zoals de vlasleeuwebek, een bijzonder mooi bloeiende soort die graag groeit tussen de kiezels van de spoorbedding. In een volgend artikel bespreken we de één- en meerjarige onkruiden.

Lees verder

• Stinzenplanten, bol- knol- en wortelstokgewassen
• Stinzenplanten, de minder algemeen bekende soorten
• Onkruid herkennen, grensgevallen en pioniers op kale grond