Tuingeschiedenis, kenmerken van traditionele oude tuinen

Tuinen begonnen ooit als een eigen voedselkwekerij, alle ruimte die je beschikbaar had werd gebruikt voor boerderijdieren of bijvoorbeeld sla en aardappelplanten. Toen mensen meer inkomsten kregen evolueerde de groentetuin tot een tuin waar niet alleen kruiden en andere planten stonden die men van voedsel kon voorzien maar ook om diverse (exotische) planten te tonen. De tuin werd een vorm van status, hoe meer verschillende planten, hoe exotischer, hoe grootser, hoe beter. De tuingeschiedenis staat er bol van. De meest prachtige oude tradities toegepast in hedendaagse traditionele "Engelse Landschapstuinen" en bijvoorbeeld Griekse tuinen uit de oudheid of volledig door de Rorocco-stijl geïnspireerd.

• Tuinen uit de oudheid
• Oudheid
• Middeleeuws/klooster
• Renaissance, 1600/1750
• Rorocco, 1725/1775
• Franse Revolutie, 1789
• Traditionele landschapstijl 1700+
• De 19e eeuw
• Vandaag de dag vs. de tuingeschiedenis

Tuinen uit de oudheid

Een oude tuin is nog geen oude tuin als er enkele elementen terug te vinden zijn van vroegere tijdperken. Het is ontzettend belangrijk dat u weet wat voor tuin u wilt, uit welk tijdperk en uit welke cultuur. Sommige tuinen overlappen elkaar in tijdperk, anderen zijn geleidelijk over gegaan van het één op het ander. Verdiep u dus goed in wat voor tuin u wilt voor u aan de aanschaf begint van materialen. Bestudeer goed wat er in het betreffende tijdperk aanwezig was en vergeet vooral niet: De meeste tuinen kosten enorm veel tijd en geld, oude materialen die traditioneel gebruikt werden liggen niet voor het oprapen en u moet vaak veel zoeken en een hoop geld neertellen voor de juiste materialen.

Een vereiste om een tuin echt tot zijn recht te laten komen is toch echt om een huis te hebben die uit de betreffende tijd stamt of dusdanig nagebouwd is. Dit geldt voornamelijk vanaf de jaren 1600, in deze tijd ontstond er echt een verband tussen huis en tuin. Een huis dat niet bij de tuin past kan echt verschrikkelijk gaan storen. Mocht u toch een modern huis hebben: Focus dan niet op een tuin uit de oudheid, maar probeer een mix te maken tussen oud en nieuw, op deze manier bent u ook nog een stuk goedkoper uit.

Oudheid

Als we het over de oudheid hebben dan spreken we over de Egyptenaren, Babyloniërs, Grieken en Romeinen. Afhankelijk van het type tuin dat u kiest moet u zich goed verdiepen in wat voor omgeving ze leefden, grondstoffen lagen, in tegenstelling tot vandaag de dag, niet voor het oprapen en cultuur had ook een hele grote invloed op de vorming van de tuinen.

Over het algemeen gebruikten deze culturen 'nuttige planten', planten die ze konden eten of bijvoorbeeld planten waar oliën mee gemaakt konden worden voor diverse doeleinden. Alleen de rijkste onder allen konden zich uitheemse planten veroorloven. Het meest typerende voor deze tijd is dat de mensen met status niet puur plantten voor voedsel etc, maar echt bezig waren met vormen in de tuin en zelfs de planten tot vormen te knippen en snoeien. Om een goed beeld te krijgen van hoe de tuin aangelegd dient te worden: Huur natuurlijk een goede hovenier in, maar aarzel zeker ook niet om oude boeken in te duiken en inspiratie op te doen. Een hovenier kan een hele andere perceptie hebben van een 'Romeinse tuin' als u heeft, ook in die tijd was er veel variatie en u doet er zeker goed aan om te kijken of u het bij Romeinse zuilen wilt laten en verder de tuin 'hedendaags' in te richten of dat u echt voor de volledige look gaat met juiste beplanting, beelden, vijvers en fonteinen.

Middeleeuws/klooster

Ook in deze tijd was de tuin zoals wij die nu kennen weggelegd voor de rijkere, een goed voorbeeld hiervan zijn de kloosters. In de middeleeuwen werden, voornamelijk in de 'lage landen' de meest prachtige tuinen aangelegd rondom kloosters, de tuinen bevatten veel vierkante vlakken, vaak gecreëerd door buxus, symmetrie staat hoog in de vaandel en werd vaak benadrukt met symmetrisch beplantte in zelfde kleur planten. Ook in dit tijdperk was er nog veel sprake van 'nuttige planten'. Over het algemeen, in vergelijking met de Renaissance en Rorocco tijdperk oogt dit type tuin vrij saai omdat het volledig symmetrisch moet zijn. Daarom zie je deze tuinen nog maar zelden terug vandaag de dag en ligt er meer nadruk op bijv. de Renaissance.

Renaissance, 1600/1750

In deze periode ontstond er een duidelijk verband tussen huis en tuin, de tuin complementeerde het huis en vice versa. Een brede as (breed pad) leidde direct naar de hoofdingang van het huis en in de tuin heerste een tweezijdige symmetrie, twee assen. Over het algemeen was er sprake van een linker en een rechter as, de symmetrie van de linker as was van begin tot eind gelijk met elkaar en dat gold ook voor de rechter as die verschilde van de linker as maar rechts wel symmetrisch aan elkaar was. Dit soort tuin was een stuk levendiger en er valt meer te beleven. Ook hier nog was er sprake van 'nuttige planten' maar de variatie werd langzaam aan groter en inheemse 'niet nuttige' planten werden steeds belangrijker.

Rorocco, 1725/1775

Het Rorocco tijdperk stond voor bijna hetzelfde als de Renaissance, het enige verschil met de Renaissance is dat de tuin vier of 5 assen had en daardoor nog meer divers werd. Ook had deze tuin over het algemeen geen hoofdas. Het principe, de vlakken bleven gelijk, maar er werd meer Asymmetrie toegepast waardoor de tuin nog levendiger werd.

Franse Revolutie, 1789

De strakke tuin verdween, ineens moest de tuin er natuurlijk uit zien en dit tot de extremen. Men liet dode bomen liggen (of haalden ze zelfs 'in huis') molshopen werden nagebootst en er waren zelfs rokende vulkanen aanwezig. Alle regels die eens zo belangrijk waren voor status werden ineens weggevaagd. Kunstmatige grotten en ruïnes werden gebouwd en Botanici kwamen met enorm veel nieuwe plantensoorten waardoor tuinieren een compleet nieuw begrip werd. Rond deze tijd verdwenen de 'nuttige planten' grotendeels uit de tuin en werden veelal vervangen door planten en bloemen die we vandaag de dag ook nog gebruiken. De tuin dient avontuurlijk te zijn en in elk hoekje moet weer een nieuwe verrassing zijn. Een zeer creatieve tuin die, indien men de juiste keuzes maakt, niet veel onderhoud nodig heeft, maar echter ook tot een zeer onderhoudsrijke tuin kan worden.

Traditionele landschapstijl 1700+

Als u aan de landschapsstijl denkt moet u vooral denken aan de gigantische tuinen die u vandaag de dag nog bij oude kastelen en landhuizen kan zien in Engeland. Over het algemeen zijn deze tuinen erg weids en open, er is veel grasland en water in de vorm van aangelegde vijvers. De omliggende natuur werd betrokken in de tuin om het gebied nog groter te laten lijken en een mooie overgang te creëren en rechte structuren zijn nagenoeg volledig afwezig. Het landschap moet rustgevend zijn. Glooiend, open, slingerende 'oneindige' paden (paden die in cirkels met elkaar samenlopen waardoor de vrouwelijke adel urenlang rond kon lopen zonder terug te keren naar het landhuis of kasteel) en afgeronde vijvers. Een belangrijke truc bij vijvers is dat, vlak voor het einde van de vijver werd een klein eiland aangelegd, hierdoor leek het alsof de vijver nog ver voorbij het eiland doorliep.

Een andere truc om de tuin groter te laten lijken was door laag struikgewas te planten direct voor een muur of door bijvoorbeeld een heester te planten en laag te houden waardoor het mogelijk is om naar de omliggende omgeving te kijken en de illusie te wekken dat er geen barrière is die mens en/of dier tegenhoudt te gaan en staan waar die wilt. Deze lage hekken en plantengroei werden 'haha's' genoemd.

De 19e eeuw

In deze periode werden tuinen ook beschikbaar voor de armere onder het volk. Dan moet je nog steeds denken aan villa- en cottagetuinen, zij compenseerden het gebrek aan intimiteit van de landschapstuinen. Deze tuinen waren vaak klein en symmetrisch, hadden veel hagen, veel kleur en maakten voornamelijk gebruik van vaste planten. Deze tuinen zijn geïnspireerd door bloementuinen.
Bij de grotere tuinen was er vaak sprake van meerdere kleine tuintjes met spannende doorkijkjes en met elk hun eigen sfeer. De borders met planten waren over het algemeen erg kleurrijk, al werden ze na verloop van tijd wel op kleur aangelegd.
De 19e eeuwse tuin is een tuin die relatief strak is, vergelijkbaar met bijv. het Rorocco, maar een onbeperkt aantal assen kan hebben die niet specifiek in vierkanten aangelegd hoeven te worden. Een vrolijke avontuurlijke tuin met enorm veel mogelijkheden.

Vandaag de dag vs. de tuingeschiedenis

Vandaag de dag worden er enorm veel verschillende stijlen toegepast, men ziet vaak strakke lijnen en symmetrie terug en hiermee wordt een hoop rekening gehouden met de mogelijkheid om te bewerken met machines. De mogelijkheden zijn bijna oneindig, maar het is van essentieel belang dat u uzelf vraagt, en natuurlijk de hovenier en tuincentra, hoeveel tijd u heeft, welke ruimte u heeft en welke combinaties mogelijk zijn. Zelfs bij beperkte ruimte en tijd zijn de mogelijkheden divers, laat u dus goed adviseren!