Giftige haagplanten, welke wel en welke niet bij paarden?

Momenteel is het natuurlijk afbakenen van een weide of rijbak een ware hype. Haagplanten maken dan ook een ware revival. Helaas is niet iedere plant even geschikt wanneer de dieren toegang hebben om even te knabbelen. In dit artikel proberen we veel voorkomende planten te bespreken, die al dan niet in aanmerking komen voor uw heg.

Wat is een heg, wat is een haag?

Eerst is het belangrijk om onderscheid te maken tussen heggen en hagen.

Een haag is een rij kort naast elkaar aangeplante planten of struiken die strak geschoren worden en niet zoveel plaats innemen.

Een heg is een struikengordel, die om ondoordringbaar te zijn, breder uit moet groeien. Dit kan gaan over meters breed!

In deze tekst zal ik de termen heg en haag ook door elkaar gebruiken, omdat er in de volksmond weinig onderscheid in wordt gemaakt. Kanttekening: Ga dus bij de keuze van uw beplanting ook op onderzoek uit of de betreffende plant/struik/boom past bij uw tuinplan!

Giftige wintergroene haagplanten

Bij de meeste mensen gaat de voorkeur uit naar een heg die ook in de winter mooi groen blijft. Helaas zijn veruit de meeste wintergroene haagplanten giftig voor uw paard. Omdat u wellicht een terrein heeft dat niet voor de paarden toegankelijk is, wil ik ze toch doornemen. Hou er bij de aanplant wel steeds rekening mee dat uw paard kan uitbreken en wellicht toch onbedoeld gaat eten van de heg!

Liguster (Ligustrum)

Liguster is een prachtige, relatief goedkope haagplant die goed winterhard is. De bladeren zijn groen, geel of bont. De hoogte kan variëren van ca. 1,5 meter tot 4 meter. Van zon tot schaduw, van droge bodem tot vochtige bodem, stenig of zanderig, de liguster is een makkelijke plant. In het hartje zomer (juni, juli) bloeien de witte geurende bloemen van de liguster zolang u niet al te vaak gesnoeid hebt. Dit snoeien kan het beste gebeuren tussen mei en september. Alle delen van de liguster zijn giftig, liguster veroorzaakt koliek.

Venijnboom (Taxus)

Vrijwel alle paardenliefhebbers kennen de onheilspellende naam van taxus, want deze plant is erg giftig voor onze geliefde viervoeters. Taxus groeit langzaam maar kan wel tot 15 meter hoogte bereiken. De plant geeft een beetje een naargeestige sfeer met zijn donkergroene naalden maar hij is makkelijk te snoeien en heeft vrolijke rode bessen in het najaar. Het woord toxisch is afgeleid van taxus zegt men, en dat is niet voor niets. Alleen het rode omhulsel van de besjes is niet giftig, verder is de hele plant een gevaar voor dieren en kinderen. Op warme zomerdagen geeft de taxus zelfs een soort gas af wat hallucinaties kan veroorzaken. Takken, naalden en zaden zijn dodelijk giftig bij opname.

Kerslaurier (Prunus Lauroceracus)

Kerslaurier is een van de taaiste wintergroene planten die afhankelijk van het type tot ca. 2 meter groeit. De bloemen groeien op aren en zijn roomwit van kleur, bloeitijd omstreeks mei. Kerslaurier doet het eigenlijk op alle gronden vrij goed, maar de voorkeur gaat uit naar een kalkhoudende grond. Kerslaurier heeft weinig snoei nodig maar verdraagt snoei wel zeer goed. De bladeren van de kerslaurier bevatten blauwzuur, ook de bessen zijn dodelijk giftig.

Kamperfoelie (Lonicera)

Kamperfoelie bestaat in vele varianten, zowel klimplanten als struiken. Wie een meer wintergroene kamperfoelie zoekt kan bijvoorbeeld kiezen voor de Lonicera Nitida. Een enorm gemakkelijke plant, 50-150 cm hoog, die het zowel in zon als schaduw en op de meeste gronden goed doet. De beste tijd om te planten is het voorjaar, denk aan maart/april. Bessen en bladeren veroorzaken koliek.

Palmboompje (Buxus sempervirens)

Tot de grote spijt van vele mensen is de bekende buxus ontzettend giftig. Deze plant wordt nogal eens gebruikt voor vormsnoei en lage heggetjes. Buxus doet het goed in de zon en halfschaduw. Hij is gevoelig voor tocht. Buxus doet het het beste in kalkrijke grond en wordt graag regelmatig bemest. De aanplant van buxus geschiedt het beste in het voorjaar (maart-april) of najaar (september tot vorstperiode) en snoeien het beste tweemaal per jaar op een bewolkte dag, eenmaal in het late najaar (mei-juni) en eenmaal in de late zomer (augustus) want de buxus moet even kunnen bijtrekken voor de vorst inzet. Vrucht en blad zijn sterk giftig.

Hulst (Ilex Aquifolium)

Wie voor een authentieke beplanting gaat, kan kiezen voor hulst. Dit is namelijk de enige wintergroene loofboom die van nature voorkomt in de Benelux. Hulst doet het goed in de schaduw, op een wat zure grond. We kennen hulst natuurlijk uit de vele kerststukjes maar een mooie symboliek voor uw tuin, is dat hulst zou beschermen tegen kwade invloeden en tegen blikseminslag. Hulst varieert van hoogte van 1 tot 10 meter. Blad en bes zijn dodelijk giftig voor dieren.

Vuurdoorn (Pyracantha)

De inheemse vuurdoorn, familie van de roos, wordt meestal tegen muren aangeplant maar is ook zeker geschikt als haagplant. Vuurdoorn heeft graag een voedzame en goed vochtdoorlatende bodem. Hij kan goed tegen droogte. De doorns zorgen ervoor dat vogels zich graag veilig beschermd in de heg zullen gaan nestelen. In de zomermaanden zal de vuurdoorn bloeien met witte bloemen. Snoeien kan in de zomermaanden, best 2 tot 3 keer per jaar, de plant verdraagt dit goed. Een verwilderde vuurdoorn zal nauwelijks bessen meer geven maar sterft ook af. De bessen veroorzaken in grote hoeveelheden spijsverteringsstoornissen. Ze worden wel erg graag door vogels gegeten.

Niet-giftige wintergroene haagplanten

Helaas moet ik de paardenliefhebbers teleurstellen: ze zijn er niet.
Wat een mooie tussenoplossing is die veel gebruikt wordt, is het planten van een heg van beuk. Beukhaag is niet wintergroen, maar de blaadjes vallen pas in het voorjaar wanneer de nieuwe blaadjes er al aan komen. Zo heb je in de winter alsnog een gesloten haag, zij het niet groen.

Een andere oplossing is vuurdoorn. Weliswaar heb ik deze heester ingedeeld onder de giftige planten: uitsluitend de besjes zijn mild giftig, bij grote opname veroorzaken ze koliek. Echter, zullen de meeste paarden ze niet opeten, mede vanwege de doorns van de vuurdoorn.

Giftige bladverliezende haagplanten

Krentenboompje (Amelancier Lanckii)

Een prachtige struik, echt een aanwinst in de tuin is het krentenboompje. Hij verandert voortdurend van uitzicht: In april en mei is de bloeitijd en straalt deze plant met overvloedige witte bloemen, vanaf juli krijgt hij rode/paarse bessen. Nieuwe blaadjes zijn roodbruin, zilverachtig behaard, verkleuren naar bronsgroen, in de zomer lichtgroen en in de herfst rood en geel. Het krentenboompje heeft graag een zure zandgrond. Helaas is het zaad van de besjes licht giftig (het vruchtvlees is wel eetbaar).

Sneeuwbes (Symphoricarpos Doorenbosii)

De sneeuwbes is een enorm makkelijke plant die overal goed aanslaat en makkelijk is in onderhoud. Sneeuwbes is familie van de kamperfoelie. Sneeuwbes groeit snel, behoeft niet veel snoei (eens per 3-4 jaar) maar zal in het voorjaar na de snoei ook gemakkelijk terug uitlopen. De bloei is aan het eind van de zomer (juli-augustus) met roze bloemen gevolgd door witte bessen, maar is niet erg opvallend. De struik wordt wel vrij breed. De sneeuwbes heeft giftige bessen.

Japanse Notenboom (Gingko Biloba)

Een hele bijzondere boom is de Gingko Biloba. Het zou de oudste nog levende plantensoort ter wereld zijn en is de voorloper van de coniferensoort. Hij is niet veeleisend voor zijn bodem, maar voorkeur heeft een vochtige en humusrijke grond. Het aanplanten doet u het best in de stille tijd: pakweg oktober tot maart. Gingko Biloba wordt gebruikt voor heggen, maar is niet het meest geschikt, aangezien hij gevoelig is voor snoei (wonden sluiten met speciale pasta!) en na zijn jeugd zowel in de hoogte als in de breedte enorm kan worden (25 meter is geen uitzondering!). Verder is het een sterke boom die veel kan hebben. Giftig zijn de omhulsels van de zaden.

Sneeuwbal/Gelderse Roos (Viburnum Opulus)

Sneeuwbal of Gelderse Roos hoort niet tot de rozenfamilie zoals de naam veronderstelt. Het is een witbloeiende heester, die graag op vochtige humusrijke grond staat op een zonnige plaats. Snoeien best direct na de bloei: volgroeide struiken 1 op 5 stengels wegknippen bij de basis en de overige laten staan (niet inkorten!), verjongingssnoei: alle stengels vanaf de basis wegknippen. Alle delen zijn giftig.

Niet-giftige bladverliezende haagplanten

Haagbeuk (Carpinus Betulus)

Haagbeuk (niet te verwarren met de beukhaag hieronder!) is lid van de berkenfamilie. Haagbeuk is goedkoper, groeit sneller en is minder veeleisend dan beukhaag. Nadeel is dat haagbeuk bij de eerste vorst van het jaar terstond zijn bladeren kwijt is en u dus in de winter geen gesloten heg hebt. De nieuwe blaadjes komen omstreeks april. Haagbeuk doet het goed op een zonnige standplaats of in de halfschaduw. Hij kan beter tegen wind dan beukhaag. De bladeren van de haagbeuk zijn steeds groen (in de herfst verkleuren ze geel), ruw en hebben diepe opvallende nerven. In tegenstelling tot de beuk, mag u haagbeuk pas gaan toppen als hij op de hoogte gegroeid is, waarop u uw heg wilt hebben. Om een dichte heg te kweken, plant u haagbeuk het beste aan in driehoeksverband en scheert u de heg in conische vorm (onder breder dan boven). De haagbeuk heeft echter weinig snoei nodig behalve om in definitieve staat de vorm van de heg te behouden.

Beukhaag (Fagus Sylvatica)

Beuk is zowel in groen als in rood te verkrijgen. Je krijgt een leuk effect door de twee kleuren afwisselend aan te planten. Beuk heeft graag een zonnige standplaats, eventueel in halfschaduw. Het is een veelgebruikt boompje voor de aanplant van een heg, omdat beuk pas rond mei, wanneer de nieuwe blaadjes al klaar zitten, het blad verliest. Zo heeft u 's winters toch een gesloten heg, zij het niet wintergroen. Om de heg mooi gesloten te krijgen, kunt u best de beuk regelmatig toppen en tweemaal per jaar (juni en eind augustus) scheren waarbij u de onderkant breder houdt dan de bovenkant (conische vorm). Het aanplanten van een beuk is niet zo evident. Ten eerste stelt hij hoge eisen aan de grond. Beuk heeft graag een lichte zandbodem, bij voorkeur iets kalkhoudend. Op kleigrond opteert u dan ook beter voor de haagbeuk hierboven. Ten tweede heeft beuk een bepaalde schimmel in de grond nodig (mycorrhiza) die beuk normaal gesproken zelf aanmaakt, maar bij aanplant nodig is in de grond door het vooraf mengen van een meststof die speciaal voor beukhaag bestemd is. De schimmel is ook de reden dat beuk voor de aanplant absoluut niet in een bak met water gezet mag worden: u zou de schimmel die nog aan de wortels zit wegspoelen.

Meidoorn (Crataegus Laevigata)

Meidoorn wordt van oudsher veel om weilanden geplant, omdat de stekels zorgen dat de dieren niet ontsnappen door de heg. Het is zondermeer een mooie plant om te gebruiken, met de overvloedige witte bloemen. De meidoorn is trouwens ook in een rode variant te verkrijgen. De meidoorn trekt veel dieren aan. Voor langs de rijbaan is hij vanwege de doornen en als schuilplaats voor vogels wellicht minder geschikt. Meidoorn doet het goed op vrijwel alle grondsoorten, en is ook goed te gebruiken voor een gecombineerde haag met bijvoorbeeld haagbeuk, beukhaag of Spaanse aak. Meidoorn heeft weinig snoei nodig en hoort een beetje warrig te zijn (dus liever geen strakke haag).

Veldesdoorn/Spaanse Aak (Acer Campestre)

Een veel gebruikte haagplant is de veldesdoorn, die mooi oogt met zijn gladde helder donkergroene bladeren, wat grillig gevormd en niet veeleisend is in zijn standplaats. De veldesdoorn is ook geschikt voor kleinere oppervlakten. Hij kan uitgroeien tot een breedte van 4 meter maar verdraagt snoei zeer goed en is zodoende met wat werk ook gemakkelijk smal te houden. Een goed ondoordringbare haag is de Zeeuwse Haag: 60% veldesdoorn aanplanten in combinatie met 40% meidoorn. Ook kleinere dieren zoals honden en katten kunnen met deze gecombineerde heg worden in- of buitengesloten.

Inheemse begroeiing

Soms kunt u via de gemeente subsidies krijgen om een heg aan te planten met inheemse planten en soms is het een eis die wordt gesteld bij de aanleg van uw bak.

Onderstaand een lijst van de inheemse planten:

• Acer Campestre (Veldesdoorn/Spaanse Aak)
• Carpinus Betulus (Haagbeuk)
• Crataegus Laevigata (Meidoorn)
• Fagus Sylvatica (Beukenhaag)
• Ilex Aquifolium (Hulst)
• Ligustrum (Liguster)
• Prunus Spinosa (Sleedoorn)
• Pyracantha (Vuurdoorn)
• Sarothamnus scoparius (Brem)
• Taxus baccata (Venijnboom)
• Ulex europaeus (Gaspeldoorn)
• Viburnum opulus (Gelderse roos)