Grijze planten voor winters genot

Grijsgrauwe herfst- en winterdagen ... en dan toch over grijze planten praten. Heeft u te maken met een melancholicus, een chronisch kankerende natuurkenner of een gewone grijsaard ? Grijs ben ik wel, maar van grijze planten word ik, zeker in herfst en winter, alleen maar vrolijk. Juist in deze seizoenen gaan die grijze planten glinsteren en glimmen en geven de verdorde tuinen een vrolijker, zelfs wat deftiger, zilverig uitzicht. Technisch-botanisch gezien is het vooral de beharing van het blad die het grijze uiterlijk veroorzaakt: dauw, rijm en andere vochtigheid die door de haartjes vast wordt gehouden, geeft dat extra glanzend effect. Voorbeelden zijn de toortssoorten, zoals keizerkaars en andere koninklijken. De bladrosetten liggen nu al klaar om de volgende zomer hun gele bloeifakkels uit te dragen. Vroeger werden de wollige pieken in pek gedoopt en aangestoken om winteravonden te verlichten: deze symbolische daad is nu jammer genoeg verdwenen.

Grijze plantjes tegen kwaaltjes

Beter bekende mooie grijzen zijn de Heiligenbloem of Santolina, die vroeger als wormdrijvend medicijn gebruikt werd. In de kruidentuin kun je ze als lage heggeplant aanplanten : dat is makkelijk en goedkoop te verwezenlijken omdat hij zo goed te stekken is. Saliesoorten zijn voor de natuurtuinier van bijzondere waarde. Het kruid Salvia officinalis is niet alleen een mooie laagblijvende heester, maar de blaadjes verlichten ook onze winterwalen zoals verkoudheid en vooral heesheid en keelpijn. Je kan er een sterke thee mee trekken en daar uitgebreid mee gorgelen. Goede salie-soorten zijn de ‘berggarten' met een breder blad en compactere groei en de Minor' met een smaller blad en een uitbundigere blauwe bloei.
De meest grijze Salie is echter de Salvia argentea of Zilversalie, een tweejarige soort met een zeer sterk behaard blad, die nauw verwant is aan de Muskaatsalie, een ouwe glorie, die vroeger gebruikt wordt om wijn te aromatiseren, of moet ik zeggen vervalsen.

Eén grijs struikje wil in nog wel vermelden: de Duindoorn, zoals de naam zegt een doornige struik die met zijn woekerende wortelstokken de duinen vasthoudt. Ook in de tuin doet hij het goed. De oranje bessen rijpen in september en worden gegeten door spreeuwen, lijsters, kraaien en wat mij betreft ook door mensen. Ze zitten barstensvol vitamine C en kunnen goed tot siroop verwerkt worden. Voor een aanplant moet je wel mannelijke en vrouwelijke struikjes aanschaffen, als je tenminste de mooie en gezonde bessen in je tuin wilt.

Inheemse grondbedekkers

Als slot doe ik een praktisch voorstel om een stukje wilde, grijsbladige tuin aan te leggen met inheemse grondbedekkers. Plant wat Zilverschoon (Potentilla anserina) met Rozenkransje (Antennaria dioica), Muizeoortjes (Hieracium pilosella) en de iets hoger groeiende Vrouwemantel (Alchemilla vulgaris) met wat polletjes grijsblauw Schapegras. Laat ze gerust door mekaar groeien, observeer het geheel en kijk wat er gebeurt. Afhankelijk van de grondsoort, de vochtigheid en de zuurgraad kan één soort, misschien Zilverschoon, zich sterker ontwikkelen. Je kan dan wat bijsturen. Jij bent nu éénmaal de schepper van je eigen tuin. Een schepper die hopelijk met eerbied en geduld zijn schepping observeert.

Een zilvergrijs plantenverlanglijstje

• Antennaria dioica : het Rozenkransje, het laag, kruipend grijsje dat in de traditionele kruidenthee tegen verkoudheid verwerkt wordt.
• Artemisia absinthium : de bittere maar in likeur lekker smakende alsem die als aperi tief te gebruiken is. Vele andere soorten zoals Artemisia schmidtiana en Artemisia cana zijn nog glimmender grijs en worden gebruikt in de Indiaanse smuddgesticks om geur en gloed te geven in de winter.
• Cynara scolymus : is niets anders dan de Artisjok, met zijn grote grijze blad niet alleen mooi maar ook geschikt om uw kerst of andere indigestie te verlichten. De Cynara cardunculus of de Kardoen vormt prachtig groot grijs blad zelfs in de winter en kan eventueel ook als groente gebruikt worden.
• Crambe maritima: de Zeekool, gebleekt een exclusieve groente.
• Lavandula: de Lavendel voor een zomers geurtje in uw potpourri.
• Ruta graveolens 'Jackmanns blue': een variëteit van de Wijnruit met geweldig grijs blauw blad. De honden houden er niet van, maar de duiven lijken er beter van te vliegen.
• Salvia soorten: natuurlijk de Echte salie.
• Santolina chamaecyparissus: De Heiligenbloem, gemakkelijk te snoeien en te stekken. Zou ik alleen al voor de mooie naam in de tuin brengen.
• Thymus citriodorus ('Silver Queen'): Een van vele kruipende tijmsoorten, maar andere tijmen kunnen natuurlijk ook.

Zilveren planten horen bij herfst en winter. Ze verlichten al die donkere decemberdagen.