Geur in de plant

Onder invloed van de zon en warmte (fotosynthese) maken planten niet alleen voedingsstoffen maar ook geurstoffen aan, die opgeslagen worden in speciale cellen. Door het aanraken van de geurcellen worden deze capsules open geduwd en kunnen de geurstoffen vrij komen. De vaste of vloeibare stoffen gaan over in gasvormige toestand, verdampen dus waardoor wij deze etherische olie kunnen ruiken. Op de foto zie je de sterk vergrote geurcellen van lavendel.

Geuren in de plant

Waarom ruiken sommige planten?

• Afvalproduct van de stofwisseling in de plant (zoals het zweten bij de mens)
• Communicatiesysteem tussen planten, tussen planten en dieren, tussen planten en mensen. Planten kunnen niet praten. Voorbeeld: bij sprinkhaanplagen maken bomen geur aan, die andere bomen waarschuwen.
• Afweersysteem tegen vraat. Planten hebben geen pootjes om te vluchten. Vooral geur in blad? Aanmaak van geurstoffen (etherische olie) zorgt er voor dat planten smakelijk of juist onsmakelijk worden, zorgt voor een soort camouflage (niet meer herkenbaar). Geurstoffen zijn ook chemische stoffen (bvb fenolen in tijm of bonekruid)) met een bacterie- en virusdodende werking. Het zijn die stoffen, die wij mensen ook als medicijn zijn gaan gebruiken.
• Lokken van insecten, dieren en mensen. Voor de bestuiving, dus ook voor voortplanting. Vooral geur in de bloemen (zijn de seksorganen van de plant: stamper en meeldraden). Sommige planten gebruiken felle kleuren of grote bloemen om insecten telokken, planten met kleine bloemen doen dat met een sterke geur.

Hoe kunnen we geur omschrijven?

Bloemengeuren zijn moeilijk te definiëren. Verder dan een vage omschrijving als: "Het ruikt naar…" of "Het heeft iets van…" raken we gewoonlijk niet. De geuren die de planten en bloemen afscheiden bestaan meestal uit meerdere vluchtige stoffen, die niet altijd in gelijke hoeveelheden vrijkomen. Bij droog en warm weer zal een bloem anders ruiken dan bij koud en vochtig weer . Er zijn ook bloemen die overdag bijna geurloos zijn om ’s avonds en ’s nachts de volle lading vrij te geven. En toch kunnen we ons bepaalde geuren zonder moeite herinneren. Geur is dus eerder een gevoel, toch hebben nuchtere mensen, wetenschappers bijvoorbeeld geprobeerd om geuren exacter en ook chemisch te beschrijven.

Verdampingssnelheid. Zware en lichte geuren.
Technisch gezien verdampen zware geuren minder snel, ze blijven langer hangen. Het zijn meestal tropische, zoete geuren soms zelf wat muffig. Voorbeelden Patchouli, Kamperfoelie. Ze worden ook in de parfumerie als fixatief gebruikt.
Lichte geuren verdampen snel, ze ruiken meestal frisser, citroenachtig, opvallende geur maar lost snel op, verdampt. Voorbeelden Citroen, Citroenverbena, Eucalyptus.
Classificatie: fruitige citroengeur, zoete bloemengeur, harsachtige dennengeur, scherpe specerijgeur
Geurstoffen bestaan ook uit geurmoleculen en scheikundige formules bvb fenolen, alcoholen en terpenen, met namen zoals thymol ( in tijm), geraniol ( in geranium, rozengeur), eucalyptol (in eucalyptus)
Wat is aangenaam of onaangenaam? Er zijn geuren die praktisch iedereen als aangenaam aanvaard (zoete en frisse geuren: citroenachtig) en geuren, die bijna iedereen als onaangenaam ervaart (rottend, ontlasting).

Geurplanten in de tuin. Waarom?

• Extra plezier, naast de visuele informatie (esthetiek: genieten van kleur, vorm en structuur) krijgen we met geur andere zintuiglijke informatie. Hoe meer zintuigen we in de tuin kunnen gebruiken, hoe meer genot.
• Geur geeft ook een ander soort genoegen dan zien. Spreek zeer direct aan. Roept emoties en herinneringen op. Werkt op limbisch systeem in de hersenen.
• Geur kan de tuin aantrekkelijk maken op momenten, dat er bijvoorbeeld weinig bloei is (weinig visuele informatie). Bijvoorbeeld In de winter of savonds. Voorbeelden van planten: Viburnum en Lonicera kleine bloemen die al in februari geuren.
• Een geurende tuin is ook plezierig voor slechtzienden en blinde mensen.
• Door de geuren blijft een tuin ook gezonder. De geurstoffen in de plant hebben meestal een beschermende, ontsmettende werking (etherische olie) tegen bacteriën. waardoor de plant meer weerstand heeft.
• Extra plezier ook omdat heel wat geurplanten in de keuken, als medicijn, cosmetisch of in potpourri’s gebruikt kunnen worden.