Vogels in de tuin voederen, hele jaar door?

Is vogels voeren in de zomer verstandig? Wat heeft een vogel dagelijks nodig, of omgekeerd, hoeveel vogels heb ik in de kost als ik dagelijks een bepaalde hoeveelheid voer aanbied? En wat moet je vooral niet doen. Hierover gaat dit artikel.

Ook tijdens de zomer?

Vogels die bij u en mij in de tuin zitten, zijn beslist geen huisdieren, maar dieren die thuishoren in de vrije natuur. U hebt geen zorgplicht, zoals wel geldt voor uw kat, hond of parkiet. Er bestaat echter wel een wettelijk vastgelegde plicht tot het instandhouden van de wilde flora en fauna om ons heen. Nesten van vogels zijn daarom beschermd.

Vogels in de tuin zijn stadsvogels en deze dieren zijn daar omdat zij zich hebben aangepast aan het stadsleven. Daarbij hoort dat er voedsel beschikbaar is dat niet direct "uit de natuur" komt, maar afkomstig van mensen. Zo was vroeger paardepoep een belangrijke voedselbron voor stadsvogels. Mogelijk zijn daarom huismussen in de problemen gekomen in het moderne stadsleven. Vogels voeren is een onderwerp waarover heel veel informatie is, maar zelden zie je hoeveel een vogel nu precies eet en hoe lang hij daarop kan teren. Hierover heb ik wat inzichtelijke berekeningen gedaan. Voor ik hier mee verder ga, toch even het antwoord op de vraag of je zomers mag voeren. Het antwoord is: "ja mits". Soms hoor je iemand zeggen dat vogels hun jongen gaan voeren met onnatuurlijk voer, in plaats van met insecten. Dit is niet helemaal juist, vogels zijn niet gek. Maar ze schijnen wel dierlijk vet aan hun jongen te geven. Vet is slecht verteerbaar voor jongen die een spijsverteringsysteem hebben dat gebaseerd is op insecten die vooral water een eiwitten bevatten. Dus vetbollen zijn 's zomers uit den boze, maar granen en andere zaden kunt u rustig aan de ouders geven.

Niet alle vogels hebben evenveel nodig

Hiernaast staat een tabel met de gewichten in grammen en de energiebehoefte (in Kilojoules per dag) van een aantal karakteristieke tuinvogels. De getallen zijn gebaseerd op een onderzoek aan actieve spreeuwen (Wiersma et al, 2005). Hieruit heb ik afgeleid wat de behoefte kan zijn van vogels met een ander gewicht. Hiervoor gebruikte ik de wet van Kleiber die inhoudt dat alle processen in de natuur die met energie te maken hebben, evenredig zijn aan het gewicht van een dier. Echter, niet recht evenredig maar evenredig aan het gewicht tot de macht 0,75 (of daaromtrent). De getallen die hier in de tabel staan zijn dus niet zo super exact. Het kan ook 20% meer of minder uitpakken. Daarbij moet u ook bedenken dat er enorme verschillen zijn in het gewicht tussen individuen van dezelfde soort. Het zijn net mensen! De tabel is daarom ook bruikbaar voor niet genoemde soorten met een vergelijkbaar gewicht. Dus bij de pimpelmees mag u ook denken aan andere kleine mezen zoals glanskop en kuifmees, bij de mus past ook de groenling of de vink en bij de merel ook de zanglijster, en de kauw is vergelijkbaar met de gaai of de ekster. Het gaat erom dat u een indruk krijgt hoeveel een vogel per dag nodig heeft. Een sneetje (droog) brood is ongeveer 30 gram, en levert 300 kJ. Dit is genoeg energie voor 6 kleine mezen of ruim vier koolmezen, of 3 huismussen, of krap 2 spreeuwen, ruim een merel, een hongerdieet voor 1 Turkse tortel en onvoldoende voor grote vogels als kauwen en houtduiven.

Wat je geeft maakt ook uit

Vet bracht ik al ter sprake. Iedereen weet dat er in vet meer energie zit dan in suikers en andere koolhydraten zoals graan. Dus het aantal vogels dat kan leven van vetrijk voedels is veel groter dan van vetarm voedsel. Om dit te illustreren heb ik in tabel 2 uitgerekend hoeveel vogels kunnen leven van een portie van 100 gram van een aantal ingrediënten van vogelvoer: brood, granen, matig olieijk zaad (lijnzaad) en olierijke zaad zoals pinda's en andere noten.


U ziet het onmiddellijk, de verschillen zijn groot. Met 100 gram brood kunnen 19, pimpelmezen een hele dag vooruit, met 100 gram pinda's zijn dat er bijna drie keer zo veel (55). Maar de grote eters hebben aan 30 gram pinda's maar net genoeg om de dag door te komen. Vooral de verschillen tussen de diverse soorten zijn aanzienlijk. Het kan ook zijn dat het u meevalt, want iedereen begrijpt dat die grote dikke houtduif of die slimme kauwtjes, heel wat meer op kunnen dan een pimpelmees. Het verschil in gewicht is een factor 45, het verschil in energiegebruik is maar een factor 15. Als u echter liever alleen kleine vogels in de tuin hebt, en een bescheiden bedrag wilt uitgeven aan vogelvoer (dat kost al gauw 3 tot 4 euro per kilo) dan kunt u het beste de grote vogels weren. Hiervoor bestaan allerlei voorzieningen. Veel meer informatie hierover kunt u krijgen bij Vogelbescherming Nederland. Surf naar Informatie en vragen en daar staat al een link met het antwoord op de vraag "Hoe kan ik alleen kleine vogels voeren?".

Voorkom dierenleed

Voer niet overdreven veel. Er zijn mensen die zich niet realiseren dat niet alleen vogels, maar ook andere dieren erg blij zijn met extra voedsel. Als daar dieren bij zijn die uzelf, of uw buren liever niet rond het huis hebben, zoals ratten en muizen, dan ontstaat er een probleem. Ook al vindt u zelf dat muizen en ratten recht op een leven hebben, uw buren of de gemeente denken daar meestal anders over. Dus worden deze dieren bestreden en dat gaat meestal niet op een diervriendelijke manier. Voorkom dus dierenleed en ongewenste meeëters.

• Zorg dat muizen en ratten niet bij het vogelvoer kunnen komen
• Voeder niet meer dan de vogels in een dag op kunnen, dus zorg dat alles 's nacht op is