Geschiedenis, kaars als warmtebron, lichtbron en decoratie

Een kaars is meestal een cilindrische staaf van een vetachtige stof zoals paraffine, stearine of bijenwas. Maar naast de cilindervorm komen tegenwoordig ook diverse andere vormen voor. In het midden van een kaars zit een katoenen koord dat eigenlijk een pit heet maar in de regel lont wordt genoemd. Kaarsen kunnen verschillende functies hebben zoals warmtebron, lichtbron of decoratie. De geschiedenis van de kaars begint na enkele voorlopers vooral vanaf de Romeinen die voor het eerst een pit in de kaarsen verwerkten.

Werking van een kaars

Als de pit of lont wordt aangestoken smelt het vet dat daar omheen zit. Door de capillaire werking wordt het gesmolten vet in de pit gezogen. Capillaire werking is het verschijnsel dat een vloeistof in een nauwe doorgang naar boven wordt gezogen. Het in de lont gezogen vet wordt in de hogere delen gasvormig door ontleding en verdamping. Dat gas verbrandt waardoor licht en warmte ontstaat.

Fakkels en touw als voorlopers van kaarsen

Kaarsen zijn naast houtvuur, toortsen en olielampen de oudste hulpmiddelen voor verlichting. De vroegste aanwijzingen dat kaarsen bestaan hebben komen uit de veertiende eeuw voor Christus, door het vinden van een soort kandelaars of toortshouders in de graftombe van Toetankhamon. De eerste kaarsen waren eigenlijk meer een soort fakkels. Ze bestonden uit een stuk riet met daar omheen gesmolten dierlijk vet. De Etrusken gebruikten enkele eeuwen voor Christus touw gedrenkt in pek, olie of vet.

Kaarsen in de Romeinse tijd met een pit

In de Romeinse tijd kwamen voor het eerst kaarsen voor waar een pit in was verwerkt. Ook deze kaarsen, bestonden net als de fakkels van de oude Egyptenaren, uit dierlijk vet en werden vooral gebruikt om woningen te verlichten.

In middeleeuwen kaars als lichtbron

Een periode waarin kaarsen zeer belangrijk waren was de middeleeuwen. Het was toen de voornaamste bron van verlichting. Dure kaarsen werden in die tijd gemaakt van bijenwas en goedkopere van talg of talk een vetsoort afkomstig van runderen en schapen of van het vruchtvlees van de uit China afkomstige talkboom. Vetkaarsen brandden destijds echter minder mooi dan waskaarsen. Zij walmden en gaven roet af, ook dropen ze en gaven geen aangename geur. Het was vooral de adel die zich de dure bijenwas kaarsen konden veroorloven. De getwijnde pit (twijnen is twee of meer draden in elkaar draaien) was gemaakt van katoendraden en moest van tijd tot tijd worden afgeknipt (wat ook wel gesnoten wordt genoemd).

Kaars als een soort klok

Een kaars werd in de middeleeuwen soms ook als een soort klok gebruikt. Zo waren er kaarsen die twaalf uur brandden en kaarsen die vierentwintig uur licht en warmte afgaven met horizontale ringen die de uren aangaven.

Kaarsen aan het einde van de middeleeuwen

In de tijd van Lodewijk de veertiende werden kaarsfestijnen georganiseerd. Daarbij mochten de kaarsen nimmer voor de tweede keer worden aangestoken en kregen de hofdames de restanten.

Alternatief voor vet en bijenwas in 18e eeuw

Eind 18e eeuw werd een alternatief gevonden voor vet en bijenwas. Door de vettige stof uit de kop van de potvis uit te koken en bij zes graden te laten uitkristalliseren ontstond een nieuw soort kaarsvet.

19e eeuw met kaarsenfabrieken

In het begin van de negentiende eeuw werden kaarsen vooral gemaakt door ambachtslui in eenmansbedrijfjes. In 1834 werd echter door Joseph Morgan een machine uitgevonden die continue productie van kaarsen mogelijk maakte. Die machine maakte gebruik van een cilinder met beweegbare zuiger die de kaarsen uitwierp nadat ze gestolten waren. In die tijd ontstonden er grote kaarsenfabrieken in Amsterdam, Schiedam en Gouda waar miljoenen kaarsen werden gemaakt.

Stearine als nieuwe grondstof voor kaarsen

Eveneens in de negentiende eeuw werd een nieuwe grondstof ontdekt voor kaarsen namelijk stearine wat een mengsel is van stearinezuur en palmitinezuur. Het was de Fransman Eugène Chevreul die het middel in 1823 ontdekte. Stearinekaarsen hadden een aantal voordelen ten opzichte van de kaarsen van dierlijk vet omdat ze niet walmden en dropen en een heldere vlam gaven. Stearine was ook zeer geschikt voor het massaal produceren van kaarsen omdat stearine machinaal in vorm gegoten kon worden.

Paraffine met meer lichtintensiteit

Weer later in de negentiende eeuw werd voor het vervaardigen van kaarsen ook paraffine gebruikt dat ontstond door raffinage van aardolie. Kaarsen van die stof hebben een hogere lichtintensiteit. De getwijnde pit werd in die tijd door Cambacères vervangen door een gevlochten katoenen pit. Kaarsen hoefden daardoor niet langer gesnoten te worden omdat de gevlochten pit gebogen brandde en daardoor vanzelf op de juiste lengte werd gehouden.

Kaarsen in de 20e eeuw als cadeauartikel

Bij de opkomst van het elektrische licht verdween de kaars als lichtbron. Maar rond 1950 ontstond een hernieuwde interesse in kaarsen. Geleidelijk aan werd de kaars niet meer alleen gezien als lichtbron maar ook als cadeauartikel. Vooral vanaf ongeveer 1990 werd dit steeds meer het geval en verschenen kaarsen in allerlei vormen en in diverse kleuren en afmetingen.

Sfeer, romantiek, gezelligheid, plechtigheid en decoratie in 21e eeuw

Momenteel worden kaarsen ook gemaakt van sojawas en palmwas. Die wassoorten zijn zachter dan paraffine en hebben meestal een langere brandduur. Kaarsen vinden hun weg naar de consument in deze tijd vooral ook als sfeerscheppers die horen bij romantiek, gezelligheid, plechtigheid en decoratie.