Wat is een tatami?

Tatami's werden oorspronkelijk gemaakt om dienst te doen als matrassen en kussens, waarbij de dikte en het design zeer konden variëren. Tegenwoordig kennen we de tatami vooral als een mat die je aantreft in bijna iedere Japanse woning. Deze vloerbedekking verving vanaf de middeleeuwen gestampte aarde en zou de etiquette binnenshuis beïnvloeden. Vanwege de dempende eigenschappen worden tatami's ook gebruikt bij zelfverdedigingssporten als judo en aikido. In Japan doen de mensen altijd hun schoenen uit als ze naar binnen gaan. Een comfortabele en praktische vloerbedekking is dan gewenst. Lopen op een tatami is te vergelijken met blootvoets in gras lopen.

De tatami bestaat uit drie componenten:

• De bovenste dunne laag is de tatami-omote
• De middelste laag is de tatami-doko
• De verbindende rand heet tatami-beri

De tatami-omote wordt geweven met de Japanse grassoort Iguza, die al tweeduizend jaar in de Japanse textielproductie wordt gebruikt.

De tatami-doko is 5,5 centimeter dik en is traditioneel in het geheel vervaardigd van rijststro, zodat de structuur zowel stevig als soepel is.

De tatami-beri is de rand, gemaakt van katoen, linnen of zijde en verbindt de twee lagen aan elkaar, maar geeft de mat een extra uitstraling. Tegenwoordig zie je steeds vaker kunststof.

Tatami beïnvloedt etiquette

Tatami's spelen een belangrijke rol in het natuurlijke gevoel van traditionele Japanse huizen. De manier waarop de matten worden neergelegd, heeft grote invloed op de lichtval in de ruimte. Met de komst van de tatami's als vloerbedekking ontstonden culturele gebruiken als de theeceremonie in de washitsu, de centrale ruimte in de woning. Ook verfijnden de bewoners en gasten hun loopgedrag, want ze wilden de randen vermijden. Ook voorwerpen werden voortaan behoedzamer gepositioneerd. Theekopjes bijvoorbeeld werden op een minimaal aantal weefsteken van de rand neergezet.

Tatami als oppervlaktemaat

Terwijl in het westen huizen en kamers worden berekend in meters, drukt de Japanner de grootte in het aantal tatami-matten uit. Tijdens de tijd van de shoguns (legerleiders) bepaalde men de oppervlakte van een mat aan de hand van de ruimte die een samoerai (strijder) nodig had om te kunnen slapen en zijn bezittingen uit te stallen. Tatami's zijn doorgaans nog steeds 90 bij 180 centimeter. Het gevolg is dat de meeste Japanse huiskamers vaste afmetingen hebben, bijvoorbeeld 3,60 bij 3,60 meter, ofwel een oppervlakte van acht tatami.

Tatami overgewaaid uit Japan

Aanvankelijk hadden alleen welgestelde Japanners tatami's in huis, tegenwoordig vind je ze in nagenoeg iedere Japanse woning. Ook in Nederland zie je steeds vaker tatami's. Vaak worden ze verkocht in een moderne, isolerende en geluiddempende versie met een dikte van 15 mm en gevuld met een lichte houtvezelplaat. Wie op Google 'tatami matten kopen' intypt, ziet direct hoeveel aanbieders er al zijn.

Tatami bij zelfverdedingssporten

Tatami's worden ook aangewend bij de beoefening van zelfverdedigingssporten, zoals judo, aikido en jiujitsu. Waar je in Japan woningen met tatami's aantreft, zijn de meeste dojo's (zalen waar de vechtsporten worden beoefend) tegenwoordig wereldwijd voorzien van deze matten. Door het gebruik van tatami's kunnen technieken effectiever worden beoefend en voorkomen ze blessures als iemand wordt gevloerd. Een tatami voor vechtsporters heeft een andere structuur dan de traditionele Japanse tatami van stroriet. De stevigheid, gelijkmatigheid en duurzaamheid zijn verbeterd en aangepast door het gebruik van materialen als vinyl en schuim.