Licht dimmen: welke type dimmer heb je waarvoor nodig?
Een lamp kunnen dimmen is in veel situaties een goede optie. Maar de juiste lichtdimmer vinden voor je lampen is vaak nog een hele opgave. Vooral tegenwoordig met de vele soorten lampen die verkrijgbaar zijn. Niet elke combinatie levert een werkend resultaat op. Welke dimmers zijn er en wanneer heb je een bepaald type nodig?
Het kunnen dimmen van licht is een ideale manier om een enkele lichtbron flexibel te gebruiken. Soms heb je behoefte aan veel licht. Bijvoorbeeld wanneer je een en ander moet doen, en je goed zicht wilt hebben. Op andere momenten wil je juist sfeer creëren door het licht terug te brengen. Met een lichtdimmer kun je dat eenvoudig bereiken. Helaas is het bepalen welke dimmer je nodig hebt niet altijd zo simpel. Je moet wel zorgen dat je de juiste hebt, want anders zal het licht niet goed gedimd worden.
Een wereld aan lampen
Dat komt door de vele verschillende lamptypes die tegenwoordig verkrijgbaar zijn. We hebben gloeilampen, halogeenlampen, spaarlampen, LED-lampen en TL-verlichting. Sommige kunnen gedimd worden, andere niet. En wanneer een lamp dimbaar is, hangt het nog weer af van of er wel of geen transformator gebruikt wordt. En dan zijn er nog weer twee types transformator die verschillende dimtechnieken vereisen. Zoals je ziet is een fout snel gemaakt. Toch is het niet zo moeilijk, je moet alleen even weten waar je op moet letten.
Niet iedere lamp kan gedimd worden
Het eerste dat je moet bepalen is of de lamp überhaupt gedimd kan worden. Dat staat normaal gesproken op de verpakking, of ergens bij het artikel aangegeven. Je kunt lampen in twee categorieën verdelen. De lampen die rechtstreeks op 220V worden aangesloten en lampen die via een transformator worden gevoed. Voor beide soorten geldt dat ze vaak, maar niet altijd gedimd kunnen worden. TL-buizen en spaarlampen bijvoorbeeld kunnen vaak niet gedimd worden. En ook gloeilamp-vervangende LED-lampen kunnen niet altijd gedimd worden. Dit moet je dus altijd vaststellen.
Dimmen met 230V
Heb je een dimbare lamp op 220-230V die wel dimbaar is, dan ben je het eenvoudigst en goedkoopst uit. Je kunt dan een 'standaard'-dimmer kopen. Dit is een gewone 230V dimmer. Soms staat er nog expliciet 'zonder trafo' bij. De letter die gebruikt wordt om deze dimmer aan te geven is 'R'.
En met een transformator
Een transformator is een apparaatje die een ingangsspanning van 230V omzet of transformeert naar een andere uitgangsspanning. Bij spotjes (halogeen en LED) en dergelijke is dat meestal 12V. Wil je dit soort lampen kunnen dimmen, dan stelt dat eisen aan de transformator. Deze moet namelijk in staat zijn de uitgangsspanning aan te passen al naar gelang de ingangsspanning verlaagd is. Op de transformator staat aangegeven of deze dimbaar is. Dat moet je dus even controleren, of navragen voordat je tot een aankoop overgaat.
Twee soorten transformatoren
Helaas is dat nog niet alles. Er zijn namelijk twee soorten transformatoren. Een gewikkelde transformator ook wel spoelentransformator genoemd. Het andere type is de elektronische transformator. Deze tweede komt tegenwoordig meer voor. Dat is omdat deze trafo's kleiner, lichter en goedkoper gemaakt kunnen worden. Maar je moet met zekerheid vaststellen welke soort jij te pakken hebt, om teleurstelling te voorkomen. Voor beide type transformatoren heb je namelijk een ander type dimmer nodig. De dimmer voor een spoelentrafo wordt aangeduid met de letters 'L'. De dimmers geschikt voor elektronische trafo's met de letters 'C'. Vaak zie je er ook nog een 'R' bij staan. Dit omdat lampen waar slechts een normale 'R'-dimmer voor nodig is, ook gedimd kunnen worden met een 'L' of 'C' dimmer.
Wat is een halogeendimmer?
De halogeendimmer is een naam die je nog weleens tegenkomt. Maar eigenlijk is dit geen goede naam en zorgt deze benaming alleen maar voor meer verwarring. Het is een overblijfsel uit de periode waarin het allemaal nog wat eenvoudiger was. In die tijd waren nagenoeg alle spotjes halogeen en gebruikte die een gewikkelde trafo. Had je een 'normale 230V lamp dan volstond een standaard dimmer. Had je echter spotjes (halogeen en dus een gewikkelde trafo), dan had je de dure halogeendimmer nodig.
Tegenwoordig heb je echter halogeen lampen op 230V en op 12V met behulp van een trafo. En de trafo kan van één van twee soorten zijn (gewikkeld of elektronisch). Je kunt dus niet meer spreken van een halogeendimmer.
Universeel dimbare trafo's
Tegenwoordig bestaan er steeds meer universeel dimbare trafo's. Deze dimmers kunnen zowel met dimmers bedoeld voor gewikkelde als elektronische trafo's gedimd worden. Dat betekent dus nog niet dat ze ook met een gewone 230V dimmer samen kunnen werken. Zo universeel zijn ze nog net niet. Het voordeel van deze trafo's is dus dat je zowel met een dimmer voor elektronische als voor gewikkelde (spoelen) trafo uit de voeten kunt. Niet iedere lijn van schakelmateriaal heeft een dimmer voor gewikkelde trafo's in het assortiment. Maar een dimmer voor elektronische trafo's is nagenoeg altijd wel verkrijgbaar.
Vermogen van de dimmer
Het laatste punt waar je op moet letten is het vermogen of wattage van de dimmer. Dimmers hebben vaak een minimaal en maximaal vermogen. Het is zaak ervoor zorg te dragen dat je verbruikte vermogen niet buiten dat bereik valt. Meestal werkt het licht of dimmen niet goed als je te weinig vermogen afneemt. In dat geval valt het direct op dat er iets niet in de haak is. In andere gevallen lijkt het misschien toch goed te werken. Zo ook wanneer de dimmer te zwaar belast wordt. Dat kan de levensduur van de dimmer verkorten of andere schade opleveren. Blijf daarom altijd binnen het opgegeven vermogensbereik.
Conclusie
Verlichting en dimmers lijken een wereld op zich. Vooral voor al die mensen die hier maar sporadisch mee van doen hebben. Toch is het allemaal wel te bevatten, als je even de tijd neemt om een en ander helder te krijgen. Vertrouw je het nog niet, vraag dan altijd een expert. En ook wanneer je nog tot een aanschaf moet overgaan, kun je altijd de verkoper een vraag stellen.
Vertrouw je het niet en moet je nog aanschaffen, dan vragen bij de winkelier
© 2014 - 2024 Manniel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De nadelen van ledverlichtingOveral hoor je positieve verhalen over ledverlichting. Laten we ook vooropstelling dat ledverlichting een prachtige uitv…
Reactie
Pascal, 03-05-2015
Mooi en nuttig artikel. Maar kunt u mij vertellen waarom ik met een gewone Insta gloeilamp dimmer mijn 2 Massive trafo's type CT-65 dan wel prima gedimd krijg. Het zou niet moeten werken als ik het bovenstaande zo lees.
Reactie infoteur, 04-05-2015
Hallo Pascal,
Het is voor mij zo lastig te zeggen waarom dat precies wel werkt. Wel weet ik dat met sommige 'standaard' dimmers toch lampen met transformator gedimd lijken te kunnen worden. In de praktijk werkt dat niet altijd even goed. Zo komt het dimmen van maximaal naar minimaal niet lineair overeen met de felheid waarmee de lampen branden. Ook komt het voor dat een niet-geschikte dimmer in dergelijke gevallen een zoemend geluid produceert. Soms zo zacht dat je het bijna niet hoort.
Maar mogelijk hebt u toch een dimmer met meer mogelijkheden of meer tolerante transformatoren.
vr gr
Manniel