Boerenbont: naam voor stofsoort en schildertechniek

Boerenbont is een naam voor twee heel verschillende dingen. Er wordt een geblokte stof mee bedoeld. De combinatie van de kleuren voor de blokken is dikwijls rood en wit. Naast die combinatie komen echter ook blauw en wit en in mindere mate andere combinaties voor. Het tweede gebruik van de term boerenbont is voor serviesgoed dat versierd is met een bepaalde motiefbeschildering waarbij de schildertechniek boerenbont wordt genoemd. Hoewel beide boerenbontproducten eigenlijk uit de tijd zijn worden ze nog steeds geleverd. Kopers hebben meestal een nostalgische motivatie voor de aankoop.

Boerenbont als geblokte stof

Boerenbont als geblokte stof komt vooral voor in de keuken. Er worden theedoeken van gemaakt die vaak een opvallende plek in de keuken krijgen. In de regel zijn die theedoeken gemaakt van katoen, linnen of halflinnen. Om glazen af te drogen kan het best een linnen theedoek worden gebruikt omdat die geen pluisjes achterlaat wat bij een katoenen doek wel het geval kan zijn. Een linnen theedoek neemt ook makkelijker en meer vocht op. Naast boerenbont als stof voor theedoeken wordt de geblokte stof ook voor gordijnen gebruikt die dan vooral in de keuken worden opgehangen. Buiten de keuken wordt boerenbont soms verwerkt in kinderkleding of toegepast bij allerlei decoraties en handwerkjes.

Boerenbont als schildertechniek voor aardewerk servies

Boerenbont als schildertechniek wordt toegepast op serviesgoed van wit aardewerk. De beschildering bestaat uit eenvoudige bloemmotieven in een beperkt aantal kleuren en komt voor vanaf het begin van de negentiende eeuw. Het bekendste motief is patroon 15 van de Maastrichtse aardewerkfabrikant Regout. Maar er zijn nog honderden varianten waarbij het soms om hele kleine verschillen gaat. Dat ene penseelstreekje is bijvoorbeeld niet groen maar rood, of dat bloemsteeltje heeft net een iets andere vorm.

Combinatie van twee soorten boerenbont

Soms komt een combinatie van de twee soorten boerenbont voor. Dit kan zowel op serviesgoed het geval zijn als bij stoffen producten. Zo zijn er serviezen waarop geblokte patronen voorkomen die dan gecombineerd worden met boerenbont schildertechnieken. Bij producten van stof komt naast de geëigende blokken bijvoorbeeld ook een strook stof voor met de schildertechniek. Voorbeelden daarvan zijn bijvoorbeeld tafelkleden, ovenhandschoenen en pannenlappen.

Boerenbont als soort symbool van het platteland

Aanvankelijk stond boerenbontservies alleen op het platte land op tafel en werd het spottend gekenmerkt als een servies voor mensen met weinig smaak. Boerenbont werd ook wel eens het Delfts blauw van de provincie genoemd en als zodanig beschouwd als een soort tijdloos symbool van het platteland. Niet voor niets gebruiken reclamemakers het om boerenkoolstamppot met worst aan te bevelen. Het moet daarbij het oude vertrouwde gevoel versterken.

Motieven in weinig kleuren

Bij origineel boerenbont werden de motieven met de hand aangebracht. De fabrieken hadden voornamelijk vrouwelijke medewerkers in dienst die de figuren schilderden. Dit werd als een soort lopendebandwerk verricht. Elke persoon schilderde slechts één figuur of één onderdeel daarvan zoals bijvoorbeeld een bepaald bloempje of steel van een bloem. De motieven werden uitgevoerd in de kleuren rood, blauw en groen met slechts een enkel toefje geel. Hoewel er hoofdzakelijk met slechts enkele kleuren werd gewerkt kon er toch veel mee worden gevarieerd.

Massale fabrieksproductie

Ooit werd boerenbont massaal geproduceerd met name in de fabriek van Royal Boch. Een soort lopende band ging de oven in en aan het eind van het productieproces verschenen weer 10.000 stuks boerenbontservies. In de archieven is te vinden dat er wel eens drieduizend mensen werkten en dat er per persoon werd verlangd dat er 230 grote borden per dag werden beschilderd of 360 kleine bordjes. Iemand die de lijntjes schilderde moest dagelijks 3.000 stuks afleveren.

Wisselende belangstelling en nostalgie

Door de jaren heen maakten de serviesfabrieken zeer veel verschillende modellen met steeds wisselende beschilderingen maar boerenbont bleef daarnaast altijd bestaan. Een groot voordeel van een dergelijk blijvend servies is dat het na jaren nog kan worden aangevuld, als er iets stuk valt, terwijl dat met de meeste andere serviezen niet het geval is. Weliswaar waren er perioden dat er minder belangstelling voor bestond en kon tot enkele jaren geleden boerenbontservies nog voor een prikje op rommelmarkten worden gekocht. Telkens vindt er echter een vernieuwde belangstelling plaats vooral bij mensen waarbij door middel van het servies oude herinneringen worden opgeroepen.