Relatieve vochtigheid (RV): wat is het en hoe meet je het?

Relatieve vochtigheid (RV): wat is het en hoe meet je het? Een slecht klimaat kan de stemming danig bederven. De heftige discussies over klimaatafspraken, zowel nationaal als internationaal, bewijzen dat het een uiterst ongemakkelijke materie is. Een gezond binnenklimaat daarentegen, hoeft ons minder hoofdbrekens te bezorgen. Temperatuur en vochtigheid namelijk, laten zich heel goed beïnvloeden. De vochtigheidsgraad van een ruimte die relevant is voor fysiek welzijn en gezondheid, noemt men relatieve vochtigheid (RV). De relatieve vochtigheid in huis is afhankelijk van de temperatuur en die hangt samen met de absolute vochtigheid. Wanneer de temperatuur in een ruimte verandert, verandert ook de relatieve vochtigheid. Maar hoe verhouden zich temperatuur, absolute vochtigheid en relatieve vochtigheid tot elkaar?

Betekenis ‘relatieve vochtigheid’ (RV)

De term ‘relatieve vochtigheid’ is samengesteld uit twee delen. Het tweede deel is snel uitgelegd. Vochtigheid, kortweg vocht, verwijst naar de hoeveelheid water in de vorm van damp in de omgevingslucht. Omdat kennelijk een preciezere aanduiding op zijn plaats is, schijnen er meerdere "vochtigheden" te zijn.

Absolute luchtvochtigheid

Het best te begrijpen is de absolute luchtvochtigheid. Het geeft aan hoeveel gram water er in een kubieke meter lucht zit. De natuur heeft bepaald dat lucht niet onbegrensd water kan opnemen. Er geldt een strikt maximum. De relatieve vochtigheid is het werkelijke watergehalte gerelateerd aan dat fysieke maximum:
  • stel het fysieke maximum bedraagt bijvoorbeeld 20 gram per m³;
  • in een bepaalde ruimte ‘zweeft’ in werkelijkheid 10 gram per m³;
  • de relatieve vochtigheid is dan 50%.
Wat de zaak gecompliceerd maakt, is dat de maximale luchtvochtigheid afhangt van de temperatuur.

Luchtvochtigheid en temperatuur in huis

In principe geldt: hoe hoger de temperatuur, hoe meer water de lucht kan opnemen. Dat verband is echter niet rechtlijnig. De maximale vochtigheid neemt snel toe bij toenemende warmte. Bedraagt die bij 0 ° C net geen 5 gram per m³, bij 30 ° C is het al 30 gram per m³. Ken je niet het verloop van die zogenaamde ‘dampverzadigingscurve’? Dan zegt de relatieve vochtigheid weinig over de absolute hoeveelheid water in de lucht.

Een simpele uitleg

In het kader van deze bijdrage zien we even af van allerlei natuurkundige uiteenzettingen. Voor een vereenvoudigde uitleg volstaat de volgende voorstelling:
  • waterdamp oefent, net als elke andere gasvormige stof, druk uit op zijn omgeving. Die is afhankelijk van de hoeveelheid damp en de temperatuur;
  • zolang de dampdruk kleiner dan of gelijk is aan de druk van de overige gassen in de lucht, blijft de waterdamp in gasvormige toestand;
  • neemt de hoeveelheid waterdamp en daarmee de dampdruk toe? Dan kan de tegendruk niet langer voorkomen dat minuscule dampdruppeltjes tot grotere druppels 'samensmelten'. Het overtollige vocht wordt uitgescheiden. Het condenseert;
  • bij stijgende temperaturen neemt niet alleen de dampdruk toe. Ook de gasdruk van de lucht stijgt. Daardoor kan warme lucht meer vocht bevatten dan koude lucht.

Hoe kan je de relatieve vochtigheid berekenen?

Hierboven zijn alle parameters opgevoerd die nodig zijn om de relatieve vochtigheid te berekenen. Je kan ze in een eenvoudige ‘driehoeksverhouding’ aan elkaar relateren. In woorden uitgedrukt zegt die:

Relatieve vochtigheid gedeeld door 100% = absolute vochtigheid gedeeld door maximale vochtigheid

Een voorbeeld daarvan kan er als volgt uitzien:
  • in een vertrek heerst een absolute luchtvochtigheid van 8 gram per kubieke meter. Daarmee is echter niet het maximum bereikt;
  • bij de heersende temperatuur kan de lucht 32 gram per kubieke meter absorberen zonder dat het water tot waterdamp condenseert;
  • gebruiken we de formule dan resulteert dat in een relatieve vochtigheid van 25%.

Natuurkundigen kennen nog een hele reeks andere formules waarmee ze op hun beurt de individuele parameters berekenen. Dat zou op dit punt te ver voeren. En dat is voor het dagelijks gebruik niet echt interessant.

De relatieve vochtigheid meten met een hygrometer

Natuurlijk hoef je de relatieve vochtigheid van een kamer niet noodzakelijk te berekenen met allerlei variabelen. Je kan die ook meten met een hygrometer. In de handel zijn verschillende hygrometers te krijgen, die werken met verschillende meetmethoden:
  • sommige van deze meters maken gebruik van het feit dat bepaalde stoffen bij vochtigheid uitzetten (bijvoorbeeld menselijk haar);
  • andere apparaten gebruiken sensoren om de vochtigheid in een ruimte te meten;
  • ook gebruikt men chemische reacties met water voor de meting;
  • en met een psychrometer meet je de luchtvochtigheid met behulp van twee ingebouwde thermometers. Hoe droger de lucht, hoe groter het verschil tussen de twee thermometers.

Relatieve vochtigheid in werk- en woonruimtes

In woonruimtes, maar ook in werk- of opslagruimten, is de relatieve vochtigheid van groot belang. Ze moet niet te hoog of te laag zijn voor onze gezondheid. Het optimale gemiddelde is 40 tot 60%. Maar niet elke ruimte moet men met dezelfde normen beoordelen. In de badkamer en de keuken is het over het algemeen vochtiger dan in de woonkamer en de slaapkamer. En dan is er nog de kelder, waar meestal een veel lagere temperatuur heerst dan in de andere kamers.

Hoe moet je een hygrometer bijregelen

Om een optimale vochtigheid in elk van die ruimten te verkrijgen, moet je de vochtigheid in de ruimte meten met een betrouwbare hygrometer. En mogelijk moet je die van tijd tot tijd bijregelen. Een hygrometer die zich baseert op het langer of korter worden van een menselijke haar, moet je pakweg elke 3 weken bijstellen. Dat kan je doen door de meter een uurtje in een vochtige doek te wikkelen. Na dat uur zou de hygrometer een RV van pakweg 98 moeten aanwijzen. Als dat niet zo is, kan men de waarde met een stelschroef bijstellen. Op basis van je meetresultaat en de gewenste kamervochtigheid, kan je vervolgens de juiste maatregelen nemen. Liggen de gemeten waarden drastisch boven of onder de gewenste kamervochtigheid, sluit dan niet de ogen daarvoor. Per slot van rekening gaat het bij een slecht binnenklimaat niet 'alleen' om technische bouwschade (schimmel, scheuren in muren), maar ook om je gezondheid.
© 2019 - 2024 Serkozy, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Luchtvochtigheid meten met een hygrometerLuchtvochtigheid meten met een hygrometerMet de term luchtvochtigheid geven we aan dat in onze omgevingslucht altijd een percentage vocht in de vorm van waterdam…
Hygrometrie: studie van de luchtvochtigheidHygrometrie: studie van de luchtvochtigheidHygrometrie is het deel van de natuurkunde dat het gehalte aan waterdamp in de atmosfeer bestudeert. Het is dus de weten…
Buiten schilderen: alleen bij goed weerBuiten schilderen: alleen bij goed weerWie buiten schilderen wil, moet altijd eerst het actuele weerbericht raadplegen. Niet alleen tijdens het schilderen, maa…
Schone lucht voorkomt ongezonde schimmels en huisstofmijtSchone lucht voorkomt ongezonde schimmels en huisstofmijtAls het in het najaar kouder wordt doen we de verwarming aan, en vaak tegelijk de ramen weer dicht. Huisstofmijten (zie…
Modern wonen op een landelijk gelegen knooperfModern wonen op een landelijk gelegen knooperfBij agrarische erven in het landelijk gebied staan veel stallen en kassen leeg. Lege, ontsierende stallen in het buiteng…
Bronnen en referenties
Serkozy (1.241 artikelen)
Laatste update: 22-01-2019
Rubriek: Huis en Tuin
Subrubriek: Wonen
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.