Pompoen, de soorten en teeltwijze voor het beste resultaat

De pompoen verschijnt in het najaar massaal in de supermarkt, op de markt en in het straatbeeld. De pompoen is een gewas dat veel verschillende soorten kent. Dan gaat het in de meeste gevallen om eetbare soorten, maar er zijn ook gewassen die alleen sierpompoenen leveren. De teeltwijze van een pompoenplant is, met een beetje voorkennis, eigenlijk verrassend eenvoudig. Wel heb je een redelijk stuk grond nodig om de plant tijdens de groeifase voldoende ruimte te kunnen bieden. Anderhalf tot twee vierkante meter is toch wel heel prettig voor de meeste pompoensoorten. Er zijn heel veel verschillende soorten pompoenen, variërend in smaak en kleur (van oranje, geel tot donkergroen).

• Pompoen of cucurbita
• Pompoenen zaaien
• Kenmerken en teeltwijze van de pompoenplant
• Pompoenplanten verzorgen
• Pompoenbladeren aangetast door meeldauw
• Wanneer is een pompoen rijp?
• Verschillende soorten pompoenen
• Pompoen in de keuken

Pompoen of cucurbita

Cucurbita is de Latijnse naam voor de pompoenfamilie. Er zijn heel veel verschillende soorten pompoenen in deze plantenfamilie te vinden. De meeste soorten hiervan zijn eetbaar, maar binnen deze plantengroep vallen ook de zogenaamde kalebassen. Kalebassen zijn niet eetbaar en staan ook wel bekend onder de naam sierkalebassen of sierpompoenen. Overigens behoren ook de courgette en de patisson tot deze Cucurbita-familie.

Pompoenen werden in Midden- en Zuid-Amerika al voor 7000 voor Christus verbouwd. In Europa wordt de pompoen in de 16de eeuw voor het eerst geïntroduceerd.

Pompoenen zaaien

Vanaf eind april of begin mei kunnen de pompoenzaden de grond in. Pompoenen kunnen in de volle grond gezaaid worden, maar bij te koud weer of te natte grond is de kans op slagen klein. Ook is het risico op slakkenvraat bij zaaien in de volle grond groot. Binnenshuis opgekweekte pompoenplanten zijn, op het moment dat ze in de volle grond worden geplant, al een stuk groter en daardoor minder aantrekkelijk voor slakken.

Het is dus beter om de pompoenen voor te zaaien. Door de grote zaden is het gemakkelijk zaaien. Leg één zaadje, op een diepte van 1,5 à 2 centimeter, in een potje. Voor het kiemen van de zaden is een temperatuur van ongeveer 20°C ideaal. Zaai je in de kas, scherm de potten dan af voor de eventueel aanwezige muizen die dol zijn op de zaadjes.

Wacht tot de plant minimaal drie echte (de kiemblaadjes dus niet meegerekend) bladeren heeft, voordat hij naar buiten gaat. De plant een aantal dagen afharden, met andere woorden laten wennen aan de koudere temperaturen buiten, is wel aan te raden. Plaats de pompoenplant pas in de volle grond als er geen kans meer is op nachtvorst. Na de IJsheiligen dus. Een ideale plek voor een pompoenplant is op de composthoop.

Kenmerken en teeltwijze van de pompoenplant

De pompoenplant is een eenjarige, niet winterharde plant, die in één seizoen van zaadje tot pompoen komt. Afhankelijk van de soort kunnen ze een hoogte tussen de 10 en 60 centimeter bereiken. De ranken van de plant, waar de vruchten zich aan gaan vormen, kunnen een lengte bereiken tussen de twee en soms wel tien meter. Deze ranken gaan alle kanten op en zullen klimmen zodra ze iets vinden om langs omhoog te gaan. Ondanks de zware vruchten kunnen ze ook in de hoogte groeien en rijp worden. De vrucht breekt of scheurt niet af. Het lijkt volledig tegen de wetten van de zwaartekracht in te gaan.

Staan ze in de buurt van een hekwerk dan is het raadzaam om de planten gedurende de groei regelmatig te controleren. Eventuele vruchten kunnen in het hekwerk groeien en door de groeikracht de constructie kapot maken.

Een pompoenplant verlangt een pH-neutrale grond met een normale vochtigheid. Een standplaats in de zon of halfschaduw is vereist.

Pompoenplanten verzorgen

Pompoenplanten hebben de eigenschap dat ze vrij diep wortelen. Dit heeft als groot voordeel dat ze eigenlijk geen extra water nodig hebben tijdens de groei. Alleen bij de aanplant krijgt de plant water en in de weken daarop volgend misschien nog eens als het buiten erg droog is. Maar zodra de plant is aangeslagen is een extra watergift niet meer nodig en kunnen de wortels beter zelf op zoek gaan naar vocht. Hierdoor krijg je een betere en gezondere plant, die volledig voor zichzelf kan zorgen.

Als de vruchten zich gaan vormen, is het raadzaam om een te veel aan blad te verwijderen. Te veel aan blad rondom de vrucht wel te verstaan. Door dit blad weg te halen vangen de vruchten meer zonlicht en zullen zich beter ontwikkelen. Tijdens de groei wordt een extra gift met organische mest beloond met grotere vruchten in het najaar. De vruchten die op de aarde liggen kunnen eventueel op een plank of op tegel gelegd worden, waardoor ze mooier van vorm zullen worden en de schil ook in tact blijft.

Pompoenbladeren aangetast door meeldauw

Een veel voorkomende verschijning bij de grote pompoenplanten is de aantasting van de bladeren met meeldauw. Dit verschijnsel treedt vaak op vanaf half augustus en heeft vooral te maken met het feit dat de planten aan het einde van hun krachten komen. Een intuïtieve reactie is misschien om gelijk het aangetaste blad te verwijderen om erger te voorkomen. Dat kan altijd, maar heeft verder niet veel nut. De plant heeft geen last van het aangetaste blad en richt zich inmiddels alleen nog maar op het goed rijp laten worden van de vruchten. Alle voedingsstoffen worden naar de vruchten gestuurd en niet meer naar het blad.

Wanneer is een pompoen rijp?

Bij de meeste gewassen met vrucht is de rijpheid te controleren door het vruchtvlees iets in te duwen. Als het vruchtvlees dan meegeeft is dit het teken dat er geoogst/geconsumeerd kan worden. Bij een pompoen is de schil zo hard, dat het vruchtvlees onbereikbaar is. We kunnen dus via de schil niet testen of het vruchtvlees al voldoende rijp is. Gelukkig is er op een andere, maar heel simpele manier te zien of de pompoen rijp c.q. volgroeid is. Zodra het steeltje van de pompoen begint te rimpelen en bruin wordt, is de groei van de vrucht gestopt en kan er worden geoogst. Een geoogste pompoen kan op een koele en droge plaats maanden bewaard worden.

Een pompoen is pas vanaf eind september op zijn vroegst echt volledig rijp. Laat bij twijfel de vrucht nog even aan de plant zitten. Bij een onrijpe, dus te vroeg geoogste, pompen is het vruchtvlees nog flauw van smaak.

Verschillende soorten pompoenen

Cucurbita maxima - De bekende wedstrijdpompoen

Cucurbita maxima is veruit de bekendste van alle soorten. Cucurbita maxima "Atlantic Gaint" wordt gebruikt voor de veelvuldig georganiseerde pompoenwedstrijden. De vrucht kan een omvang van een meter en een gewicht van wel 70 kilo bereiken. Zo groot en zwaar worden ze natuurlijk niet altijd maar dat het kan laat zien dat dit een ideale vrucht is om wedstrijden voor uit te schrijven. De grootte kan erg verschillen en is sterk afhankelijk van de omstandigheden tijdens de groeifase. Door de juiste teeltwijze en bemesting is dan ook wel invloed uit te oefenen op de uiteindelijke omvang van de vrucht.

De vrucht is bolrond: zowel de boven- als de onderkant is afgerond. Het vruchtvlees is eetbaar en de pompoen kan na de oogst maanden worden bewaard. Na de oogstmaand (oktober) zie je de vruchten veel in het straatbeeld verschijnen als decoratief element in de tuin. Tot aan de eerste nachtvorst kan de vrucht buiten blijven liggen en daarna is hij nog steeds geschikt voor consumptie.

Hokkaido-pompoen of Cucurbita maxima 'Uchiki Kuri'

De Hokkaido-pompoen, ook wel aangeduid als kastanjepompoen, is één van de meest gebruikte soorten in de keuken. De vrucht heeft geel/oranje vruchtvlees en een iets nootachtige smaak. Het is gezond eten, want het vruchtvlees is zeer rijk aan vitamines en mineralen. De populariteit van deze pompoen wordt misschien ook wel verklaard uit het feit dat de schil eetbaar is. De ogenschijnlijk harde ondoordringbare schil wordt na bereiding heerlijk zacht en is dan goed eetbaar.

Flespompoen (Cucurbita moschata butternut)

De flespompoen is direct herkenbaar aan zijn opvallende vorm. Die vorm vertoont dus veel gelijkenis met de vorm van een fles. Het vruchtvlees van deze pompoensoort is zacht, een beetje romig en nootachtig van smaak. Het is een redelijk lang houdbare pompoensoort, maar minder lang dan de Cucurbita maxima. De vrucht heeft een prettige, niet te stugge en ondoordringbare, schil. Ook het formaat maakt het tot een prettige pompoensoort. De meeste grotere soorten bevatten zoveel vruchtvlees dat er heel veel keer van kan worden gegeten. Dit vraagt dus om een secure planning. Bij de flespompoen is hier geen sprake van. Door zijn handzame formaat heeft hij meestal precies de juiste hoeveelheid voor één maaltijd.

Pompoen in de keuken

Het meest gebruikte deel van deze vrucht is uiteraard het vruchtvlees, dat ruim voorradig is binnenin de pompoen. Dit vruchtvlees wordt veel gebruikt voor het bereiden van pompoensoep, pompoentaart en pompoenbrood. Het is geschikt voor bereiding in zowel hartige als zoete gerechten. Maar ook de oliehoudende zaden zijn geschikt voor consumptie, door ze bijvoorbeeld te roosteren. Van de pompoenplant zijn de jonge, verse stelen en de bloem eveneens eetbaar. De bloem kan als garnering gebruikt worden bij een gerecht of, voorzien van een deeglaagje, worden gefrituurd. De bloem heeft een vrij neutrale, zachte smaak.

Vooral de kleinere pompoensoorten zijn geschikt voor gebruik in de keuken. Het vruchtvlees bevat minder vocht en is daardoor rijker van smaak.