Zelf tomaten, paprika's en komkommers kweken

Zelf tomaten, paprika's en komkommers kweken is goedkoop, gemakkelijk en gezond en geeft bovendien veel voldoening. Ze smaken veel lekkerder dan uit de supermarkt en zijn ook nog eens biologisch als je biologische voeding en grond gebruikt. Het beste resultaat komt uit een eigen kas, maar in de volle grond, zoals in een vierkante meter tuin, kan het met voldoende zorg en zon ook. Tomaten, paprika's en komkommers zijn meerjarige planten die vaak als eenjarige worden gebruikt. Dat betekent dat een zaadje binnen 1 jaar uitgroeit tot een plant die je kunt oogsten. Deze planten komen normaal gesproken voor in een warm klimaat en daarom is het verstandig ze binnen voor te zaaien op een lichte plaats. Begin makkelijk met bijvoorbeeld kerstomaten, Sandra F1 komkommers en F1 hybride paprika's.

Tomaten

Tomaten worden onderscheiden in stamtomaten en struiktomaten. De struiktomaten noemt men ook wel zelftoppend omdat de groei van de takken vanzelf stopt en ze niet zoals stamtomaten hoeven worden getopt om de groei binnen de perken te houden. Een stamtomaat is een klimmende plant en wordt daarom gediefd. Daarover later meer. Om midden juli tomaten te oogsten moeten ze voor 1 april worden geplant. Begin met zaaien rond 15 maart. Na het zaaien duurt het 5 tot 7 dagen voordat de zaadjes ontkiemen. Rond 15 mei, na de laatste nachtvorst, kunnen de plantjes naar buiten of in de kas. Het moet hiervoor wel minimaal 8 graden zijn.

Zaadteelt

Zelf zaad winnen kan door rijpe of overrijpe vruchten drie dagen te laten beschimmelen. Door de tomaten te pureren en vervolgens in een schaaltje te doen lost door het fermentatieproces het beschermende vliesje rond het zaad op. Door elke dag het mengsel even om te roeren verdeelt de schimmel zich. Na drie dagen kan het zaad in een ruime kom worden gespoeld. Het goede zaad blijft op de bodem liggen en de rest van de tomaat komt bovendrijven. De tomatenresten kunnen wegen en de zaadjes laat je drogen op keukenpapier. Tomatenzaad is zo op een koele en donkere plaats tussen de 5 en 10 jaar houdbaar.

Zaaien

Maak eerst zaai- en stekgrond door vier delen potgrond te mengen met één deel scherp zand. Hierdoor wortelen de kiemplantjes sneller omdat er minder voeding beschikbaar is dan in pure potgrond. Het voorzaaien begint op 15 maart in een tray of speciale vensterbankkas. Hou de juiste zaaiafstand en zaaidiepte die op de verpakking staat aan. Hoe dieper gezaaid wordt, des te groter de kans op vorming van rot. Over het algemeen geldt dat een zaadje zo diep gezaaid moet worden als het zaadje lang is. De zaaiafstand tussen de zaadjes geldt later ook voor de volwassen planten. Prik bij de tomaten met een potlood elke 3 cm een gat van 0,5 cm diep. Laat er een zaadje in vallen. Duw dicht en houdt ze vochtig en warm bij 20 graden. Houd 's nachts met een deksel de warmte en het vocht vast. Zodra er naast de kiemblaadjes twee echte blaadjes zijn, kan er worden verspeend of verpot.

Verpotten

Zet de plantjes over naar een grotere pot van 8 tot 10 cm doorsnee met gewone potgrond voor voldoende meststoffen. Zet ze tot net onder de eerste echte blaadjes in de grond en duw goed aan. Knijp dan pas de kiemblaadjes eraf. Geef jonge plantjes water van onderen met behulp van een schaal en bij voorkeur in de ochtend om schimmel te voorkomen. Zodra de temperatuur boven de 15 graden is kunnen ze naar buiten. Dit wennen aan de buitentemperatuur heet afharden. Hou ze de eerste week nog binnen gedurende de nacht en pas op voor vorst. Rond 15 mei, als de plant zo'n 30 cm is en de eerste bloemen verschijnen, kan de plant definitief naar buiten in een gat in de aarde of in een pot van 20 cm doorsnee en 20 cm diepte. Meng twee delen compost en een deel organische mest door de tuinaarde. In de kas is het handig de planten aan jute of henneptouw te leiden naar het plafond van de kas. Maak daarvoor een lus aan het touw en hang die om de onderkant van de plant. Hang de bovenzijde aan het plafond van de kas. In de volle grond of in de pot hebben stamtomaten een klimrek of stok nodig voor steun om omhoog te groeien.

Dieven

De tomatenrassen die vertakken vanaf de stam moeten worden ontdaan van de okselscheuten (dieven) omdat ze energie stelen van de hoofdtakken en de tomaten. Bovendien zorgen dieven voor chaos en verstoren ze de luchtcirculatie wat de kans op schimmels vergroot. Eenmaal per week dieven is voldoende. Snijd met een scherp mes elke nieuwe scheut af die zich in de oksel van een bladsteel vormt. Doe dit ook aan de voet van de plant. Struiktomaten zoals kerstomaten hoeven overigens niet te worden gediefd, noch getopt of aangebonden. Deze struiktomaten vertakken zich al vanaf de grond. Als er zich bij stamtomaten twee toppen hebben gevormd, moet er een worden weggesnoeid. Bind de groeiende top om de 20 cm aan het touw of de stok vast. Haal steeds de onderste verwelkte bladeren weg. Knip ook blad onder een tros tomaten weg voor voldoende ventilatie waarmee schimmel wordt voorkomen.

Bestuiven

Tomaten moeten hun eigen bloemen bestuiven. In de kas kun je dat doen door dagelijks tegen de touwen aan te tikken. Buiten kun je het met een kwastje doen, maar hommels en bijen doen dit buiten ook graag.

Water en voeding

Geef tomaten matig water en vooral niet te vaak. Hooguit 1 of 2 keer per week. Geef elke 14 dagen ook meststoffen tijdens het water geven. Tomaten kunnen neusrot ontwikkelen aan de onderkant van de vrucht. De oorzaak is te vaak en te veel water geven. Verwijder deze tomaten meteen en geef minder en minder vaak water. In een pot kan een omgekeerde plastic fles dienen om regelmatig water af te geven aan de plant. In de volle grond is een emmer water per plant voldoende voor één of twee weken. Voeding kun je zelf geven met zelfgemaakte compost of een mulch laag van cacaodoppen die langzaam hun voeding afgeven. Je kunt ook zelf een stikstof- en mineraalrijke droge voeding maken van gedroogde brandnetel, heermoes en smeerwortel. Droog deze ondersteboven enkele maanden en snij en verpulver ze dan tot poeder dat door de bovenlaag van de potgrond kan worden gemengd. Tomaten houden niet van langdurige regen. Ze ontwikkelen dan sneller schimmels en ziekten. Met een kleine boogtunnel gemaakt van dunne plastic buizen en doorzichtig plastic zijn ze makkelijk droog te houden en krijgen ze toch voldoende licht.

Oogsten

Pluk met de hand door de tomaat naar boven te draaien. Oogst ze met het kroontje om ze langer te kunnen bewaren. Knip de top van de plant af boven het eerste of tweede blad na de laatste tros, zodra er zich 5 of 6 trossen per plant hebben gevormd. De trossen daarboven rijpen namelijk niet meer. Een goede manier om de oogst te vergroten is om de kleinste scheut te laten staan in de bovenste bladoksel. Die scheut zorgt ervoor dat het sap toch nog naar boven blijft trekken.
Pluk de laatste tomaten als ze nog niet helemaal rijp zijn en laat ze binnen narijpen.

Bewaren

Bewaar tomaten buiten de koelkast, leg ze niet op elkaar om schimmel te voorkomen en niet bij fruit. Bij voorkeur liggen ze in papier in een donkere en koele ruimte.

Problemen

Gebarsten tomaten ontstaan door te veel en te vaak water geven. Neusrot ontstaat door te veel en te vaak water geven en bij te veel schommelende temperaturen. Bloemsterfte ontstaat door een te hoge temperatuur. Laat het in de kas niet boven de 35 graden worden. Koel door de kas te witten of een laken op te hangen. Phytoptera of tomatenplaag ontstaat door een te vochtige omgeving. Ventileer de kas of de boogtunnel voldoende.

Paprika's

Paprika's zijn eigenlijk pepers en hebben meer warmte nodig dan tomaten en doen het beter in een kas dan in de volle grond. Het zaaien gaat net als met de tomaten alleen kunnen ze pas vanaf 20 graden naar buiten op een beschutte plek of naar de kas als het daar 20 graden is. Voorzaaien kan al begin tot half maart zodat ze half mei naar buiten kunnen. Verspeen de jonge planten eerst naar een pot van 10 cm, daarna definitief naar een van 20 tot 30 cm. Snoei voor voldoende ventilatie de planten tot drie of vier hoofdtakken en snijd alle kleine blaadjes op de stam weg tot ongeveer 20 cm hoogte. Ze de planten niet te dicht bij elkaar om schimmel te voorkomen. In september kunnen de laatste paprika's groen worden geplukt om ze binnen na te laten rijpen.

Komkommers

Komkommers kunnen binnen worden gezaaid na half april, bij voorkeur begin mei. Vul potten van 10 cm doorsnee voor de helft met potgrond en daarop een laagje zaaigrond. Maak met een potlood een gaatje van 1,5 cm, leg het zaadje erin en vul het gaatje met grond. Na een week komen de plantjes boven. Zodra het warmer is dan 15 graden, meestal na 15 mei, kunnen ze naar buiten of in de kas. Ook komkommers kunnen worden gesteund met een touw met lus naar boven worden geleid of aangebonden aan een stok of klimrek. Oogst de komkommers jong en regelmatig, anders wordt de schil dik, zitten ze vol zaden en remmen ze de groei van nieuwe vruchten. Knip na elke komkommer de zijscheuten weg.

Gewasrotatie

Om de (volle) grond gezond te houden en ziekten te voorkomen moet elk jaar gewisseld worden van plaats van de plantensoort. Zo kan de tomaat het jaar erop op de plek van de komkommers, de komkommer op de plaats van de paprika en de paprika op de plaats van de tomaat. Plaats tomaten niet direct naast komkommers omdat die planten elkaar negatief kunnen beïnvloeden.