Tulpen kruisen: specialiteit van Nederland als tulpenland

Nederland staat wereldwijd bekend als het land van de tulpen. Toch zijn er vele miljoenen Nederlanders die niet veel meer met tulpen te maken hebben dan dat ze er jaarlijks enkele bosjes van kopen. Dikwijls is dat om het eigen huis te verfraaien maar ook heel vaak om cadeau te geven. De combinatie tulpen en Nederlanders is echter in een bepaalde streek wel te vinden. Dat is in de zogenaamde Bollenstreek die loopt van het westen van Leiden tot het gebied ten westen van Haarlem. Veel kwekers en werknemers verdienen in dat gebied hun brood met het bezig zijn met tulpen en tulpenbollen. De streek wordt overigens bollenstreek genoemd omdat het kweken van de bollen even belangrijk is als dat van de bloemen zelf.

Tulp afkomstig uit Turkije

Een tulp is een eenzaadlobbige plant uit de leliefamilie. De tulp werd al duizend jaar geleden in Turkije gekweekt. De naam tulp heeft te maken met het Latijnse woord tulipa en het Arabische woord toliban dat tulband betekent. De Weense ambassadeur voor Turkije Ghislain de Busbecq zorgde ervoor dat er enkele zaden van de tulp naar Oostenrijk werden gezonden, nadat hij de bloem in 1551 in de Turkse stad Edirne had gezien.

Eerste tulpen in Hortus botanicus van Leiden

In onze streken werden de eerste tulpen gekweekt vanaf 1562 nadat een lading tulpenbollen Antwerpen bereikte. In de geschiedschrijving van de Hortus botanicus van Leiden wordt melding gemaakt dat in 1593 de eerste exemplaren zijn geplant in de tijd dat de tuinen werden geleid door Carolus Clusius.

Prijs per bol dubbele van De Nachtwacht

In de Gouden Eeuw werden tulpen erg populair. Omdat ze zo geliefd waren werd er grof geld voor betaald. Volgens de overlevering zou één bol van de soort Semper August verkocht zijn voor een bedrag waar je in Amsterdam een redelijk huis voor kon kopen. Op bijna hetzelfde moment verkocht Rembrandt zijn wereldberoemde schilderij De Nachtwacht voor amper de helft. Toen later de boeren tulpen gingen kweken zakten de prijzen. Bij het zakken van die prijzen werden duizenden zakenmensen geruïneerd omdat ze geïnvesteerd hadden in termijncontracten voor bollen die nog in de grond zaten en eenmaal boven de grond weinig waarde meer hadden.

Techniek van tulpen kruisen

Nederlandse kwekers beheersen als geen ander de techniek om tulpen te kruisen en zodoende tot nieuwe exemplaren te komen. Kwekers van tulpen kunnen door ze te kruisen nieuwe kleuren en vormen laten ontstaan.

• Eigenschappen: Dat kan bijvoorbeeld door een tulp met een bepaalde mindere eigenschap te kruisen met een tulp waarbij die eigenschap juist sterk aanwezig is.
• Stuifmeel: De kweker neemt dan een beetje stuifmeel van de ene tulp en brengt die aan op de stamper van de andere.
• Zaad: Uiteindelijk wordt met het zaad van die tulp verder gekweekt wat overigens wel vijf jaar kan duren. De nieuwe gecultiveerde tulp die dan ontstaat wordt ook wel cultivar genoemd.
• Vernoemd: Dikwijls wordt een cultivar vernoemd naar een bekende persoon.

Nederland is beroemd om zijn gecultiveerde tulpen die in grote getale worden geëxporteerd.

Keukenhof vierenzestig voetbalvelden groot

Zeer druk bezocht elk jaar is de Keukenhof in Lisse waar in de lente een expositie wordt gehouden van veel soorten tulpen en andere bolgewassen en voorjaarsbloemen. Keukenhof is de grootste tuin van Nederland met een oppervlakte waar vierenzestig voetbalvelden in passen. Ook de tulpenvelden in die streek trekken bussen vol belangstellenden. Maar voor de telers zijn die bloemen niet zo belangrijk. Het gaat de telers om de bollen waarbij de dikste bollen het meeste geld opbrengen. Om die reden worden de bloeiende tulpen gekopt omdat de bloem teveel voedsel gebruikt. Koppen is de bloem van de steel snijden. Na het koppen vormen zich aan de bol kleine nieuwe bolletjes die klisters worden genoemd.

Wat gebeurt met de bollen

Bollen ondergaan een weg van het planten in het najaar tot klistervorming in de zomer en uiteindelijk verkoop in Nederland of export naar verre landen. Ook levert een deel van de bollen zelfs in de winter prachtige tulpen op terwijl die periode van nature zeker geen bloeitijd is. Uiteraard zijn daarvoor verwarmde kassen noodzakelijk.

• Bollen planten: Tulpenbollen worden meestal in oktober en november geplant.
• Bloeiperiode: De bloeiperiode van de bloemen is van april tot juni. Tulpen hebben voor een goede groei een koude winter nodig.
• Klisters: De klisters (kleine nieuwe bolletjes) worden in de zomer van de bollen gehaald tijdens het pellen van de bollen.
• Pellen: Pellen is het verwijderen van de wortels en de oude huid van de bol.
• Klisters planten: De klisters worden het volgende najaar weer geplant om uit te groeien tot nieuwe grote bollen.
• Bloemen telen: De oude bollen worden verkocht aan tuincentra of andere telers die er tulpen van telen voor de bloemenverkoop.
• Export: Veel van die grote bollen gaan naar het buitenland om daar in tuinen en parken te worden geplant.
• Wintertulp: Ook wordt een deel van de bollen gebruikt om in warme kassen snijbloemen te telen waardoor het mogelijk is om midden in de winter een bosje tulpen te kopen.

Nog steeds geen gitzwarte tulp

In de wedloop om steeds nieuwe tulpen te kweken doen kwekers al jarenlang hun best om een zwarte tulp te cultiveren door de tulpen te kruisen. De tulpen Queen of Night en Black Parrot worden wel zwart genoemd maar helaas is het volgens kenners nog nooit gelukt een echt pikzwart exemplaar te kweken. Toch schreef reeds in de negentiende eeuw de Franse schrijver Alexandre Dumas een spannende roman over de zwarte tulp (La Tulipe Noire). Het verhaal gaat over een dramatische periode in de Nederlandse samenleving waarin gelukzoekers tot alles bereid zijn om een symbolische tulp te kweken om Nederland er weer boven op te krijgen. Voorlopig blijft het echter bij die roman en de naam van een museum in Lisse en bij gefantaseerde zwarte tulpen op schilderijen.