De voor- en nadelen van stadsverwarming

Stadsverwarming is een schone manier van verwarmen. Er wordt gebruik gemaakt van restwarmte die vrijkomt bij bijvoorbeeld elektriciteitscentrales, fabrieken of bij afvalverwerkingscentrales. Deze manier van verwarmen noemt men ook wel ‘Warmtedistributie’. In Scandinavië en Oost-Europa wordt deze techniek veel toegepast. In Nederland werd deze vorm van warmte-krachtkoppeling in 1923 voor het eerst toegepast in de gemeente Utrecht. De populariteit van stadsverwarming nam in de jaren zeventig en tachtig in rap tempo toe. Niet geheel toevallig in de periode van de eerste wereldwijde oliecrisis. Door de huidige ontwikkelingen in de wereld (Oekraïne, Rusland en het Midden-Oosten) is het energievraagstuk en dus ook stadsverwarming weer actueel geworden.

Hoe werk stadsverwarming?

Bij het verbranden van vuil en het opwekken van elektriciteit komt warmte vrij. Deze warmte is eigenlijk een restproduct. Maar door er water mee te verwarmen wordt het alsnog op een duurzame wijze gebruikt.

Het verwarmde water wordt via een netwerk van goed geïsoleerde leidingen van de fabriek naar de stad gepompt. Vervolgens wordt het warme water via een warmtewisselaar overgebracht naar de uiteindelijke consument.

Biomassa of industrie zijn andere bronnen die geschikt zijn voor warmtedistributie.

Warmtewet

Op 1 januari 2014 is de Warmtewet in werking getreden. Deze wet bevat regels omtrent de levering van warmte aan verbruikers. Zo is bijvoorbeeld een maximumprijs voor warmte. Deze prijs wordt elk jaar vastgesteld door AMC (Autoriteit Consument & Markt).

De prijs is gebaseerd op wat een consument die gas gebruikt gemiddeld per jaar kwijt is. Een consument die gebruik maakt van stadsverwarming zou dus in principe hetzelfde kwijt moeten zijn dan wanneer dezelfde consument gas zou afnemen om de woning te verwarmen. Dit wordt het ‘niet meer dan anders-principe’ genoemd.

Voordelen stadsverwarming

Duurzaam

Doordat restwarmte wordt gebruikt om het water voor de stadsverwarming op te warmen daalt de uitstoot van CO2. Bovendien komt het warme afvalwater niet in het openbare water terecht, wat het ecosysteem weer ten goede komt.

Energieafhankelijkheid

Stadsverwarming kan op verschillende manieren ‘gevoed’ worden. Naast de al eerder genoemde restwarmte uit het opwekken van elektriciteit en afvalverbranding zijn er nog een aantal andere mogelijkheden: aardwarmte, warmtepompen, zonnecollectoren en verbranding van biomassa.

Deze alternatieven zorgen ervoor dat Nederland minder afhankelijk kan worden van fossiele brandstoffen zoals olie en gas. De onstabiele situatie in Oekraïne, Rusland en het Midden-Oosten laat zien dat het niet verstandig is om qua energie bijna volledig afhankelijk te zijn van het buitenland. Daarnaast raakt het Nederlandse gas in Groningen een keer op en lijkt de winning van schaliegas veel te risicovol te zijn.

Snel warm water

De afnemer van stadsverwarming heeft snelle en onbeperkte hoeveelheid warm water tot zijn beschikking.

Nadelen stadsverwarming

De hiervoor genoemde voordelen gelden in mindere mate voor de eindgebruiker: de consument. Huishoudens die gebruik maken van stadsverwarming ondervinden een aantal nadelen:

Stadsverwarming is prijzig

In de nieuwe warmte wet is het ‘niet meer dan anders-principe’ opgenomen. In theorie zou deze wet de afnemers van stadsverwarming (restwarmte) moeten beschermen tegen te hoge tarieven. Echter blijkt stadsverwarming in praktijk veel duurder te zijn. Het ‘niet meer dan anders-principe’ kent namelijk een aantal uitzonderingen. Zo geldt de in de warmtewet genoemde maximumprijs niet voor de warmtewisselaar en de warmtemeter.

Vaste aanbieder

De aanbieder van stadsverwarming heeft een monopolie. Bij stadsverwarming kan er niet gewisseld worden van aanbieder. Door het ontbreken van concurrentie op dit gebied kan er een situatie ontstaan waarin de aanbieder van stadsverwarming onvoldoende wordt gestimuleerd om de warmte tegen de juiste prijs-kwaliteitverhouding bij de eindgebruiker af te leveren.

Storingsgevoelig en lekkages

Door storingen in het warmtenet zitten met enige regelmaat hele woonwijken in de kou. Daarnaast zorgen warmtewisselingen in watertoevoer voor een onstabiele kamertemperatuur. Een ander probleem dat zich kan voordoen zijn lekkages in de stadsverwarmingsleidingen.

Onduidelijke kostenstructuur

Wat veel afnemers van stadsverwarming tegen het hoofd stoot is de onduidelijke kostenstructuur. De variabele prijs is gebaseerd op een ander product (de gasprijs) en voor de vastrechtkosten worden met enige regelmaat andere termen gebruikt. Bovendien zijn de vaste kosten de afgelopen 10 jaar sterk gestegen.

Stadsverwarming en gasaansluiting
Een paar duizend huishoudens in Nederland hebben zowel stadsverwarming als een gasaansluiting. Deze gasaansluiting is in principe alleen bedoelt om op te koken. Het nadeel van deze combinatie is dat de consument voor zowel stadsverwarming als voor de gasaansluiting vaste kosten moet betalen.

Hierdoor kan de situatie ontstaan dat maar liefst 95,4% van de gasrekening uit vaste kosten bestaat. Hierdoor kan de totale energierekening (elektriciteit, gas en stadsverwarming), bij een energiezuinig huishouden voor meer dan 40% uit vaste kosten bestaan.

Is stadsverwarming een zegen of een ramp?

Stadsverwarming is een prima alternatief om de afhankelijkheid van gas in te perken. De Nederlandse gasbel in Slochteren is binnen 15 jaar leeg. En het is geen prettig idee om (qua gas) volledig afhankelijk te zijn van andere landen, zoals bijvoorbeeld Rusland.

Overigens is het wel zo dat 15% van het totale Nederlandse gasverbruik naar grote energiecentrales gaat. De restwarmte die vrijkomt bij het opwekken van elektriciteit wordt gebruikt voor warmtedistributie oftewel stadsverwarming.

Het slechte imago onder de gewone consument pleit in het nadeel van stadsverwarming. De consument heeft het idee dat de energiebedrijven woekerprijzen rekenen voor het gebruik van een restproduct. Gezien de onduidelijke kostenstructuur en het feit dat stadsverwarming duurder is dan verwarmen op gas heeft de consument hier zeker een punt.

De overheid had hier verandering in kunnen brengen met de Warmtewet. Helaas bevat deze wet zoveel onduidelijkheden dat de overheid de stadsverwarmingsgebruiker alsnog in de kou laat staan. Voor zowel de overheid als de energiemaatschappijen is er op het gebied van imago dus nog een hoop werk te verzetten.