Kaarsendover: handig apparaat als alternatief voor uitblazen

Het branden van kaarsen kan diverse redenen hebben. Nu de tijd allang voorbij is dat kaarsen werden gebruikt voor verlichting van ruimten worden ze vooral gebruikt om een gezellige en romantische sfeer te bereiken. Vroeg donker op een lange winteravond nodigt uit tot kaarsen aansteken om de tijd totdat het bedtijd is gezellig door te komen. Maar ook in de zomer geeft het branden van kaarsen een fijne sfeer later op de avond in een serre of op een windvrije plek buiten. Maar na menig romantisch uurtje met sfeerbepalende brandende kaarsen is het uiteindelijk tijd om de kaarsen te doven. Dat gebeurt dan met een zogenaamde kaarsendover.

Kaarsendover met kapje en steel

Een kaarsendover wordt ook wel kaarsenstok of kaarsendomper genoemd. De meest voorkomende vorm van een kaarsendover is een klein metalen kapje in kegelvorm met een steel eraan. Naast kegelvorm bestaan er ook modellen in klokvorm of een halve bol. Het kapje wordt een korte tijd boven de vlam gehouden waardoor een tekort aan zuurstof ontstaat en de vlam vanzelf dooft.

Handig apparaat soms met fantasievolle versieringen

Naast de traditionele vorm bestaan talrijke afgeleide vormen met allen hetzelfde doel van verminderen van het zuurstofgehalte. Om die reden hebben alle vormen een cilindervormig kapje maar de rest van het uiterlijk wordt door ontwerpers fantasievol vorm gegeven. Zo bestaan er kapjes met diervormen in verwerkt of versierd met een hertengewei of namaakedelsteentjes. Ook de steeltjes kunnen verschillend zijn zoals bijvoorbeeld van goudkleur, zilverkleur of een mooie houtsoort. Soms is de kaarsendover in dezelfde stijl uitgevoerd als de bijpassende kandelaren.

Kaarsen branden

Om kaarsen te kunnen doven moeten ze natuurlijk eerst branden. Naast wereldse redenen zoals sfeer maken zijn er ook verschillende redenen die met het geloof te maken hebben.

Avonddienst

Een voorbeeld hiervan is te vinden in de Ambrosiaanse en Byzantijnse tradities waarbij elke avonddienst begint met het ontsteken van de kaarsen. Gelijktijdig wordt de hymne “Vriendelijk licht” gezongen.

Paaswake

Een ander voorbeeld is te vinden in het christelijk geloof tijdens de paaswake waarbij de dienst wordt geopend met een lichtceremonie en het aansteken van de Paaskaars.

Op altaar

Bij liturgische diensten hebben kaarsen sowieso een vaste functie. In de middeleeuwen droegen acolieten kandelaars met kaarsen mee in de stoet aan het begin van de dienst die daarna op het altaar werden geplaatst. Deze gewoonte is overgegaan in het vast plaatsen van kaarsen op het altaar.

Kaarsendover op grotere hoogte

Overigens worden niet in al die situaties dezelfde kaarsendovers gebruikt. In veel gevallen speelt de bereikbaarheid van de kaarsen een rol. Soms is de kaarsendover gecombineerd met een mogelijkheid om kaarsen aan te maken.

Grote kaarsen op een hoogte

In kerken bevinden zich de kaarsen dikwijls op enige hoogte. Daar komt bij dat het meestal grotere kaarsen zijn. Om die te doven zijn grotere kapjes nodig met een lange steel om op de juiste hoogte te kunnen komen. Maar ook hierbij is het principe van het doven hetzelfde namelijk zorgen voor te weinig zuurstof.

Tevens aansteker

Deze kaarsendovers worden tevens gebruikt als aanstekers. Bij het kapje bevindt zich een buisje waar een lont uit kan worden getrokken die na het aansteken vanwege de lengte van de stok de kaars kan bereiken om te laten ontvlammen. Het einde van de lont is rond de stok gewikkeld en kan telkens iets opschuiven.

Voorkom achterblijven van kaarsvet en roet

Bij het doven met een kaarsendover blijft meestal wat kaarsvet en roet achter. Regelmatig schoonmaken is daarom noodzakelijk om te voorkomen dat het achtergebleven vet vermengd met roet bij het gebruik naar beneden drupt. Vlekken daarvan op kleding of altaardoeken zijn moeilijk te verwijderen. Een extra zorg vergt het doven en aansteken van kaarsen in kerken omdat het stilhouden van de lange steel niet zo makkelijk is. Vooral bij het doven het kapje niet in aanraking laten komen met de kaars vergt enige handigheid.

Kaarsendover als pompje

Maar kaarsen worden niet altijd gedoofd door gebruikmaking van een kaarsendover. De simpele manier van gewoon uitblazen wordt altijd nog veelvuldig toegepast. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het aantal kaarsjes dat op een verjaardagstaart staat. Maar als het uitblazen al te wild gebeurt kan het echter voorkomen dat het kaarsvet in het rond vliegt. Opletten dus want kaarsvet is moeilijk te verwijderen. Een alternatief voor het vanuit de mond blazen is een kaarsendover met een klein pompje waarmee de kaars kan worden uitgeblazen. Overigens kan het voorkomen dat door uitblazen de lont blijft gloeien en daarna verkoolt waardoor het lastig wordt om de kaars een volgende keer weer aan te maken.

Kaarsendover als knijpinstrument

Weer een andere manier om kaarsen te doven is door de vlam uit te knijpen.

• Tussen vingers: Een simpele manier is uitknijpen tussen twee natte vingers. Nou ja, wie daar plezier in heeft gaat zijn gang maar. Veiliger is toch wel om een kaarsendover te gebruiken. Een voordeel is wel dat de lont bij uitknijpen niet kan nagloeien en er dus geen rook ontstaat.
• Knijpinstrument: Hetzelfde effect maar dan veilig kan worden verkregen met een kaarsendover in de vorm van een knijpinstrument. Zo’n instrument lijkt op een schaar en heeft aan de uiteinden twee platte kanten. Tussen die platte kanten kan de lont worden uitgeknepen. Op die manier is nagloeien uitgesloten.

Lees verder

• Kaarsen in soorten voor romantische verlichting