Huishoudelijke apparaten I: Van wasmachine tot stofzuiger

Maandag was wasdag, waarom? Omdat de was op vrijdag ‘in de week ging’ en op maandag dus uitgespoeld, gemangeld, eventueel nog gebleekt moest worden en natuurlijk ergens moest drogen. Het was een helse klus die meestal op de schouders van de vrouwen in het huishouden lag. Was het goed droog, dan moesten de matten geklopt.

Inhoud

• Wasmachine
• Mangel
• Wasdroger
• Persil
• Stijfsel
• Strijkijzer
• Vereniging Textieletikettering voor Was- en Strijkbehandeling
• Stofzuiger
• Kruimeldief & rolveger

Wasmachine

Kleding wassen is waarschijnlijk net zo oud als kleding dragen, tenminste laten we dat hopen. Het gebruik van een soort zeep om kleding te wassen is in de Romeinse tijd ontstaan. Maar een machine om de was te doen is dan nog ver te zoeken. Alleen de zeelui hadden een geweldige manier bedacht om hun kleding te wassen. Je doet de was in een stevige zak en gooit hem overboord. De kracht van het water zorgde ervoor dat het vuil uit de kleding werd getrokken. Het wasbord was het eerste ‘apparaat’ dat een poging deed om het wassen makkelijker te maken. Aan het eind van de 17e eeuw ontstaan de eerste. Maar het bleef een heel gedoe. Was moest uitgekookt worden, uitgewrongen, uitgespoeld en soms ook nog dagen op de ‘bleek’ liggen.

De eerste wasmachine met een echte trommel is uitgevonden door de Amerikaan James King in 1851. De trommel moest wel met de hand gedraaid worden maar van wasbord naar trommelwas is al een hele vooruitgang! Bijna 20 jaar later wordt de eerste wasmachine in gebruik genomen die ook in het gewone huishouden gebruikt kon worden. De echte vooruitgang vindt plaats zo rond 1910 wanneer het patent wordt aangevraagd op de allereerste elektrische wasmachine!

Mangel

Wie kent hem nog? De natte was wordt tussen twee rollen gedraaid. De mangel was de voorloper van de centrifuge en na ongeveer 1970 volledig verdwenen. Alleen het spreekwoord ‘door de mangel halen’ bleef bestaan.

Wasdroger

De geschiedenis van de wasdroger loopt bijna gelijk op met de wasmachine. Rond het jaar 1800 verschijnen de eerste, in Engeland en Frankrijk. Het waren metalen trommels die met de hand boven een vuur werden rondgedraaid. Ze zijn nog het best te vergelijken met een simpele centrifuge. Het duurde tot 1915 voordat het eerste patent werd verleend aan de elektrische wasdroger.

Persil

Bij het wassen met een wasbord werd vaak een blok zeep gebruikt maar dat was minder handig bij een wasmachine. In 1907 werd het allereerste wasmiddel in poedervorm geproduceerd. Het was Persil. Op dat moment nog niet alleen voor de wasmachine, pas na de oorlog kwamen de wasmachines in de meeste huishoudens. Het poeder bevatte naast zeep ook bleekmiddel waardoor je minder hoefde te boenen op de was én bleken in de zon niet meer nodig was. Een hele vooruitgang in het gemiddelde huishouden.

Stijfsel

Stijfsel werd vroeger gebruikt om vooral tafelkleden en overhemdboorden perfect strak gestreken te krijgen. Het was een soort poeder dat bij het laatste spoelwater werd gedaan. Stijfsel is bijna niet meer te krijgen in deze vorm. Maar er schijnen nog spuitbussen op de markt te zijn die hetzelfde effect geven.

Strijkijzer

Je zou het niet zeggen maar de strijkbout is een uitvinding van de Noormannen. De heren gebruikten glazen ballen om hun kleding netjes in de plooi te krijgen. De ballen werden ingesmeerd met bijenwas waardoor de kleding niet alleen glad maar ook waterafstotend werd. In de middeleeuwen worden strijkbouten van aardewerk gebruikt die verhit konden worden in de haard. Aan het eind van de middeleeuwen zijn de bouten echte ijzers geworden en worden ze gemaakt van ijzer of koper. Er werden allerlei manieren bedacht door de eeuwen heen om het strijkijzer te verwarmen o.a. met kolen. In het midden van de 19e eeuw komen de ijzers die met gas kunnen worden verwarmd. Aan het eind van de 19e eeuw begint de elektrische strijkbout terrein te winnen maar de apparaten zijn in eerste instantie nog levensgevaarlijk.

Vereniging Textieletikettering voor Was- en Strijkbehandeling

Niemand kent de vereniging , ze is enkele jaren geleden ook opgeheven (2004) maar het werk van de vereniging kennen we allemaal. De symbolen of pictogrammen die als wasvoorschrift in alle textiel zitten, zijn uitgedacht door deze vereniging. De moderne stoffen die in de jaren ’60 werden geïntroduceerd waren bewerkelijker dan het oude wol, katoen of linnen. Fabrikanten gaven wel adviezen voor wassen en strijken van de nieuwe stoffen maar de Vereniging Textieletikettering maakte een standaard die door vrijwel iedereen werd overgenomen.

Stofzuiger

Het is 1901 wanneer de Amerikaanse schoonmaker Booth een machine fabriceert die stof opzuigt. Het is een geducht monster met een benzinemotor maar het werkt! Met een paard werd het gevaarte naar de huizen gebracht. Een paar jaar later wordt de eerste elektrische machine in gebruik genomen. Het voordeel van deze machine was vooral zijn gewicht, 20 kilo in plaats van de 50 die de Booth-stofzuiger woog.

Wat nog uitgevonden moest worden was een verwijderbare stofzuigerzak. In 1920 komt deze op de markt. De basis van de stofzuiger die we nu nog gebruiken is dan stevig gelegd. Sinds een aantal jaren is het mogelijk een centraal stofzuigersysteem in je huis te monteren. Maar stofzuigerrobots doen ook hun intrede en misschien is zelf stofzuigen binnenkort wel geschiedenis.

Kruimeldief & rolveger

Kent iemand die nog? Een rolveger wordt in 1872 uitgevonden en wordt gezien als de voorloper van de stofzuiger. Kleine borsteltjes ‘vegen’ het vuil in een klein reservoir. Nadat de stofzuiger in de diverse huishoudens verscheen werd de rolveger een soort kruimeldief. Om snel even een kleed te borstelen verscheen de rolveger. Ze zijn nog wel te koop maar alleen elektrisch of met een accu.

In 1979 brengt Black & Decker de eerste snoerloze kruimeldief op de markt. Zonder de NASA was het misschien nooit zover gekomen. Black & Decker ontwikkelde voor deze organisatie een zuiger om steenmonsters uit de maangrond te halen. De techniek die hiervoor nodig was gebruikte het bedrijf later in hun kruimeldief.