Gobelin: naam voor wandtapijt van Manufacture des Gobelins

Wandtapijten zijn al eeuwenlang sieraden voor de liefhebbers. Koningen en edelen hebben er talloze aangeschaft om zalen en andere ruimten mee te versieren. Met zeer verfijnde technieken zijn vaak met zijdedraad allerlei taferelen in de kleden verwerkt. Complete veldslagen, Bijbelse taferelen en andere onderwerpen komen voor. Veel kleden zijn pas na duizenden uren handweven ontstaan. Prachtige gobelins zijn te vinden in musea, kastelen, kerken en historische gebouwen.

Vlaanderen eens beroemd centrum van wandtapijten

Al van de middeleeuwen zijn wandtapijten bekend. Karel de Grote was een groot verzamelaar en gaf opdrachten voor het maken van enorme doeken. In de vroege veertiende eeuw kwamen wandtapijten vooral voor in Duitsland en Zwitserland. In de zestiende eeuw was Vlaanderen het centrum van de wandtapijtvervaardiging. In Brussel werkten zelfs 15.000 mannen en vrouwen in de tapijtindustrie en dat was een kwart van de bevolking. Oudenaarde deed daar iets voor onder met 12.000 tapijtmakers. Terwijl in Parijs een belangrijk centrum ontstond schoof de industrie ook naar boven naar Delft, Gouda en Amsterdam. In de zeventiende eeuw was de tapijtkunst een duchtige concurrent van de schilderkunst. In de achttiende eeuw verdween de kunstvorm bijna geheel om pas weer aan het eind van de negentiende eeuw een opleving te kennen met nieuwe ateliers.

Parijs met Manufacture des Gobelins

Begin 1600 doet de naam “gobelin” zijn intrede voor een speciaal soort wandtapijten. Een gobelin is een handgeweven wandtapijt met louter decoratieve functie. In 1602 richtten Frans van der Planken (François de la Planche) en Marc Coomans (Marc de Comans) de Parijse firma Manufacture des Gobelins op.
Deze fabriek staat er nog steeds op 42 avenue des Gobelins, in de buurt van Les Gobelins metro station in het XIIIe arrondissement. De leiding is nu in handen van het Franse Ministerie van Cultuur. Op afspraak zijn er rondleidingen mogelijk op meerdere middagen per week.

Rubens als cartonnier voor gobelins

Gobelins onderscheiden zich van andere weefwerken door de inslagdraden, waarvoor naast wol vaak kostbare andere materialen worden gebruikt zoals zijde, gouddraad en zilverdraad. De kettingdraden zijn meestal van sterker linnen.

Een belangrijke functie bij de weverijen hadden de cartonniers. Een cartonnier tekende de voorstelling of werktekening voor de vervaardiging van een gobelin op ware grootte uit. Hij vertaalde daarbij het voorontwerp in termen van wol en zijde. Een grote kunstenaar als Peter Paul Rubens heeft ook een aantal cartons op zijn naam staan. De Dom van Keulen bezit een reeks door Rubens ontworpen wandtapijten. Voor vorsten was het een groot voordeel dat de tapijten van hun ene residentie naar de andere konden worden meegenomen. Ook hadden ze een gunstig akoestisch effect. In kerken werden ze vaak opgehangen als alternatief voor wandschilderingen.

Acht kilometer Vlaamse wandtapijten

In talrijke musea, kastelen, kerken en historische gebouwen zijn wandtapijten te zien. Beroemde collecties zijn te vinden in het wandtapijtenmuseum in het stadhuis van Oudenaarde. Ook in de kastelen van de Loire als Chambord en Chenonceaux en in Musée de Cluny in Parijs. Verder weg de negendelige reeks Los honores in het koninklijk paleis van La Granja bij Segovia in Spanje. Of de honderd wandtapijten, aangekocht door Sigismund I van Polen, ter verfraaiing van de burcht in Krakow.
De grootste collectie is de Spaanse Koninklijke Collectie met ruim acht kilometer Vlaamse wandtapijten. Voor het huwelijk van Felipe werden 80 grote tapijten uit de reserve gehaald om het Koninklijk Paleis op te sieren. In Nederland zijn onder meer in het Zeeuwse Museum in Middelburg enkele grote wandtapijten te bezichtigen.

Lees verder

• Kelim tapijten en kleden
• Perzische tapijten handgeknoopt en goede belegging