Schemeren en schemerlamp

Aan Nederlanders hoef je eigenlijk niet uit te leggen wat een schemerlamp is. Maar veel buitenlanders kennen onze gewoonte van schemeren niet. Een traditie die wij “gezellig” noemen. In veel landen hebben de woonruimten slechts één of enkele lichtpunten met een lamp met hoog wattage. Schemeren is uiteraard ook een situatie die in de natuur voorkomt tussen licht en donker. Daarbij worden drie trappen van schemering onderscheiden.

Burgerlijke, zeevaartkundige en sterrenkundige schemering

Schemering is de overgang van licht naar donker, in de natuur zowel ’s morgens als ’s avonds. Het moment van schemering ’s morgens is als de zon opkomt maar nog onder de horizon staat. ’s Avonds gebeurt het omgekeerde, de zon is al verdwenen onder de horizon maar geeft nog voldoende licht aan de hemel. Er zijn drie opklimmende trappen van schemering te onderscheiden. Van lichter naar donkerder zijn dat de zogenaamde burgerlijke schemering, de zeevaartkundige schemering en de sterrenkundige schemering. Deze drie worden onderscheiden naargelang de zon meer of minder onder de horizon verdwenen is van 6 tot 18 graden. Tijdens de burgerlijke schemering zijn voorwerpen nog goed herkenbaar en tekenen scherp af tegen de hemel. Veel minder is dit het geval bij de zeevaartkundige schemering wanneer slechts de omtrekken van objecten zichtbaar. Tijdens de sterrenkundige schemering is nauwelijks meer iets zichtbaar.

De zon en de horizon

In de hoogzomer lijkt de avondschemering in de ochtendschemering over te gaan omdat het ’s nachts niet geheel donker wordt. Dit komt omdat de zon weinig graden onder de horizon verdwijnt. In zuidelijke landen duurt de schemering korter en gaat de overgang van dag naar nacht sneller. De zon maakt daar een kortere boog dus verdwijnt sneller onder de horizon. Dat verschil is zelfs in Nederland al te merken. Als de schemering in het Noord Nederlandse plaatsje Rottum 52 minuten duurt, is dat in het zuiden van het land in Maastricht 47 minuten.

Schemeren met schemerlampen

Nederlanders vinden schemeren gezellig. Bij een trage overgang in de natuur van licht naar donker kan lang van de schemering genoten worden. Als dan na zonsondergang licht in huis nodig is komt de schemerlamp aan de beurt. Pas als volop licht wordt verlangd, bijvoorbeeld om een boek te lezen, gaat er meer binnenverlichting aan. Maar veel Nederlanders stellen dat moment zo lang mogelijk uit of blijven zelfs de hele avond schemeren. En een boek lezen kan ook met plaatselijke bijverlichting. Wellicht houdt onze gewoonte de gordijnen open te laten ook verband met de spaarzame verlichting.

Verlichtingsplan

De lampenindustrie heeft met schemeren rekening gehouden en allerlei armaturen met verschillende lampensoorten ontwikkeld. Schemerlampen komen in veel soorten en maten voor. Zij kunnen hangend of staand zijn. Staande schemerlampen vinden een plek op een tafel of op een bureau of op de grond. Plafondarmaturen worden minder als schemerlamp gebruikt maar zijn meer bedoeld voor sterkere binnenverlichting. Schemerlampen worden aangepast aan de huisstijl. Dat is bij de grote keuze geen probleem. Wel is het goed om een verlichtingsplan te maken om de juiste sfeer te creëren en om ook voldoende licht te hebben voor karweitjes. Waar moet er lichtopbrengst komen, rondom, onder of boven? Een gezellige sfeer kan ook bereikt worden via indirect licht waarbij de lichtbundel pas na weerkaatsing de ruimte in straalt.

Milieu en stroomverbruik

Bij de aanschaf van een staande schemerlamp is het van belang de stabiliteit te controleren. Bij een tafelmodel moet er op gelet worden op welke wijze er naar de lamp wordt gekeken, zodat niet via een open ruimte er storend zicht is op de lamp zelf. De plek waar de lamp neergezet moet worden is daarbij bepalend. Bij een muurlamp is de plaats waar de lamp bevestigd moet worden van belang om niet teveel in het oog springende snoeren te zien. Een ander belangrijk aspect in deze tijd is het milieu in verband met het stroomverbruik van de lampen. Efficiënt gebruik van de lampen en gebruik van spaarlampen en ledverlichting drukt het stroomgebruik. Sowieso kost schemeren minder stroom doordat de lampen minder wattage hebben.

Spotjes en alternatieven

In plaats van met schemerlampen sfeer te maken kunnen ook zogenaamde spotjes worden gebruikt. Ook die zijn in veel vormen en modellen verkrijgbaar. Of de armaturen daarvan minder sfeer geven is een kwestie van smaak. Bij inbouwspotjes, in een plafond, is er zelfs weinig zicht op de armaturen. Alternatieven voor schemerverlichting zijn waxinelichtjes die bovendien in namaak zijn te verkrijgen met batterijen. Maar ook liefhebbers van kaarslicht weten hoe sfeer gecreëerd kan worden.